Επιλόχειος κατάθλιψη: Η ψυχολόγος σου εξηγεί τους λόγους που “χτυπά” και πώς αντιμετωπίζεται

Τι είναι η επιλόχειος κατάθλιψη; Πότε μπορεί η πάθηση να “χτυπήσει” μαι γυναίκα και γιατί; Πώς προλαμβάνεται και με ποιο τρόπο αντιμετωπίζεται; Η ψυχίατρος και συστημική ψυχοθεραπεύτρια Φλωρεντία Γεωργοσοπούλου δίνει βασικές οδηγίες και συμβουλές:

Η ζωή των γυναικών συνδέεται καθοριστικά με την αναπαραγωγική λειτουργία τους. Από την εμμηναρχή έως την εμμηνόπαυση, τα γεγονότα που σχετίζονται με τη φυσιολογία και την παθολογία της αναπαραγωγικής λειτουργίας (καταμήνιος κύκλος, εγκυμοσύνη, λοχεία, υπογονιμότητα, αποβολές), έχουν σημαντικές βιολογικές, ψυχολογικές και διαπροσωπικές συνιστώσες και η αλληλεπίδραση μεταξύ αναπαραγωγικών και ψυχικών διεργασιών μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση συναισθηματικών προβλημάτων, αλλά και ψυχικών διαταραχών.

Μια από τις σημαντικότερες περιόδους στη ζωή μιας γυναίκας είναι εκείνη της εγκυμοσύνης και κατά συνέπεια της σηματοδότησης μιας καθοριστικής αλλαγής στη ζωή της. Συνοδεύεται από σημαντικές βιολογικές και συναισθηματικές μεταβολές , οι οποίες την προετοιμάζουν ώστε να υποδεχτεί το νεογέννητο μωρό της. Το πόσο ομαλά θα εξελιχθεί αυτή η περίοδος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η συνολική κατάσταση της υγείας της, η υγεία του εμβρύου, η προηγούμενη και παρούσα ψυχική κατάσταση της μητέρας, η σχέση της με το σύντροφό της, η υποστήριξη που έχει, η προετοιμασία της για τον ερχομό του μωρού, η εμπειρία της κ.α. Μια φυσιολογική κύηση ολοκληρώνεται με τον τοκετό και τότε η μητέρα μπαίνει στη χρονική περίοδο που αντιστοιχεί στη λοχεία, η οποία αντιστοιχεί στο πρώτο έτος μετά τον τοκετό. Σε αυτό το διάστημα, η μητέρα υπόκειται εκ νέου σε πολλές βιολογικές και συναισθηματικές μεταβολές και η ευαλωτότητα για ψυχικές διαταραχές είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Οι επιλόχειες ψυχικές διαταραχές ποικίλουν από την ήπια, συχνή και αυτοπεριοριζόμενη λοχειακή δυσφορία μέχρι την επιλόχειο κατάθλιψη, καθώς και τις σπάνιες αλλά σοβαρές επιλόχειες ψυχώσεις.

Η λοχειακή δυσφορία (ή θλίψη της μητρότητας/postpartum blues) εκδηλώνεται την πρώτη εβδομάδα της λοχείας με συμπτώματα, όπως συναισθηματική αστάθεια, κλάμα, ευσυγκινησία, ευερεθιστότητα, καταθλιπτική διάθεση, αϋπνία, άγχος, υποχονδριακά ενοχλήματα και δυσανάλογο φόβο για την ικανότητα ενασχόλησης με το νεογέννητο βρέφος. Η αιτιολογία, αν και δεν είναι σαφής, φαίνεται να σχετίζεται με το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο και τις απότομες ορμονικές μεταβολές. Υποχωρεί συνήθως μετά την 10η ημέρα μετά τον τοκετό. Αν τα συμπτώματα επιμείνουν πέραν των δύο εβδομάδων, χρειάζεται επαγρύπνηση γιατί μπορεί να μεταπέσει σε κατάθλιψη.

Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια σοβαρή κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζεται εγκαίρως από ψυχίατρο. Εκδηλώνεται στο 10-15% των νέων μητέρων, εκ των οποίων το 40% έχει προηγούμενο ιστορικό επιλόχειας κατάθλιψης. Συνήθως, εκδηλώνεται εντός των πρώτων 6-8 εβδομάδων μετά τον τοκετό, ενώ στο 90% των περιπτώσεων έχει εκδηλωθεί εντός των πρώτων 6 μηνών μετά τον τοκετό.

Πού οφείλεται η επιλόχειος κατάθλιψη:
Η επιλόχειος κατάθλιψη μπορεί να αποτελεί συνέχεια κατάθλιψης που έχει ξεκινήσει ήδη κατά τη διάρκεια της κύησης ή να είναι πρωτοεμφανιζόμενη. Δεν αυτοπεριορίζεται όπως η λοχειακή δυσφορία και συχνά δεν αναγνωρίζεται από τους οικείους. Είναι συχνό φαινόμενο να μην διαγιγνώσκεται. Πιθανοί λόγοι μπορεί να είναι ότι οι ίδιες οι μητέρες δεν συνειδητοποιούν ότι πάσχουν, καθώς πολλά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης συγχέονται με τα φυσιολογικά προβλήματα της λοχείας (π.χ. αϋπνία, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία), αίσθημα ντροπής ότι έχουν αποτύχει στο μητρικό ρόλο, φόβος ότι θα στιγματιστούν ή θα χωριστούν από το βρέφος, αδυναμία κατανόησης από τους οικείους και ελλιπής εκπαίδευση των ειδικών.

Πώς εκδηλώνεται η επιλόχειος κατάθλιψη:
Έτσι, λοιπόν, γίνεται σαφές ότι θα πρέπει να υπάρχει αυξημένη επαγρύπνηση για όλες τις γυναίκες σε περίοδο λοχείας και σε αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν οι οικείοι και οι μαιευτήρες. Τα συμπτώματα, που διαρκούν τουλάχιστον δύο εβδομάδες, αφορούν σε σκέψεις ανεπάρκειας για το μητρικό ρόλο, αυξημένη ανησυχία για την υγεία του βρέφους και φόβους ότι μπορεί να έχει κάποια ανωμαλία, απουσία θετικών αισθημάτων για το βρέφος, σκέψεις ή εικόνες που εισβάλουν επίμονα προξενώντας υπερβολικό άγχος ότι μπορεί να βλάψει το μωρό, καθώς και σκέψεις αυτοκτονίας που μπορεί να περιλαμβάνει και σκέψεις της λεχώνας να κάνει κακό στο βρέφος. Είναι κρίσιμο να γίνει διερεύνηση για την ύπαρξη παραληρητικών ιδεών ή ακουστικών ψευδαισθήσεων (επιλόχειος ψύχωση) που μπορεί να οδηγήσουν στη βρεφοκτονία!

Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ευαισθητοποίηση και ενημέρωση, τόσο της μητέρας όσο και του συγγενικού περιβάλλοντός της, προκειμένου να ανιχνευθεί μια πιθανή συμπτωματολογία. Επίσης, οι μαιευτήρες, αλλά και οι παιδίατροι, πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι κατά την τακτική παρακολούθηση της γυναίκας και του βρέφους τον πρώτο χρόνο μετά τον τοκετό και ιδιαίτερα τους πρώτους 6 μήνες. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η σύντομη και εύχρηστη κλίμακα της Επιλόχειας Κατάθλιψης του Εδιμβούργου.

Οι συνηθέστεροι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση επιλόχειας κατάθλιψης είναι:

• Κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της κύησης
• Άγχος στην κύηση
• Στρεσογόνα γεγονότα ζωής κατά τη διάρκεια της κύησης ή στην αρχή της λοχείας
• Απουσία κοινωνικού ή οικογενειακού στηρίγματος
• Ιστορικό προηγούμενου επεισοδίου κατάθλιψης (ατομικό ή οικογενειακό)

Οι επιπτώσεις της επιλόχειου κατάθλιψης στα παιδιά:
Η σοβαρή συναισθηματική διαταραχή κατά τη διάρκεια της λοχείας μπορεί να επηρεάσει και την ανάπτυξη του παιδιού, επηρεάζοντας τη δημιουργία του δεσμού βρέφους- μητέρας. Οι καταθλιπτικές μητέρες μπορεί να μην απαντούν με τον κατάλληλο τρόπο στα παιδιά τους και να είναι πιο αποσυρμένες και πιο επιθετικές σε σχέση με μη καταθλιπτικές μητέρες. Ο τρόπος που το βρέφος μαθαίνει να συνδέεται με τους άλλους μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά από αυτή την πρώιμη δυσκολία στη σχέση του με μια καταθλιπτική μητέρα. Μελέτες αναδεικνύουν περισσότερα μαθησιακά προβλήματα σε παιδιά καταθλιπτικών μητέρων, με σημαντικότερες τις επιδράσεις στη νοητική λειτουργία των αγοριών έναντι των κοριτσιών. Συνεπώς, γίνεται κατανοητό ότι η επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι κάτι που αφορά μόνο την λεχώνα και τις σχέσεις της με τους κοντινούς της ανθρώπους, αλλά έχει σαφέστατη επίδραση στη φυσιολογική συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη του βρέφους. Έτσι, λοιπόν, γίνεται αναγκαία η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της μητέρας με τη βοήθεια ψυχιάτρου.