Ενσυναίσθηση: Πόσο σημαντική είναι για τις σχέσεις σου και τι προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει η απουσία της

Να ακούς, αυτό είναι το μυστικό. Να ακούς ουσιαστικά, αληθινά. Να μπαίνεις στα παπούτσια του άλλου, να τον καταλαβαίνεις. Δύσκολο, όπως μας εξηγεί η Ντόρα Μίνου, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας), με τις ανάλογες συνέπειες προφανώς. Ίσως οι συμβουλές της μας βοηθήσουν…

Πολλές φορές ακούμε ζευγάρια που μιλάνε για έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματική απόσταση και μοναξιά μέσα στη σχέση. Πολλοί άνθρωποι συναναστρέφονται αλλά δεν γνωρίζονται μεταξύ του, δεν ξέρει ο ένας τον άλλο, είναι σαν΄να μην προσπάθησαν ποτέ να γνωριστούν. Πολλοί έχουν την άποψη ότι μέσα στη σχέση πρέπει να υπάρχει πλήρης ταύτηση απόψεων και γούστων μεταξύ των δύο. Παρακάμπτεται ένα από τα βασικά συστατικά των υγιών σχέσεων -η αποδοχή άνευ όρων. Θέλουμε ο άλλος να είναι και να σκέφτεται όπως εμείς. Και αν δεν υπάρχει η αποδοχή πώς μπορώ να ακούσω, να καταλάβω και να συναισθανθώ τον άλλο;

Ενσυναίσθηση είναι ένας όρος που πλέον ακούγεται συχνά στην καθημερινότητά μας. Ο ορισμός που δίνει ο Carl Rogers είναι: “Να αντιληφθεί κάποιος το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του άλλου με ακρίβεια με τα συναισθηματικά συστατικά και τις έννοιες που αναφέρονται σαν να ήταν το ίδιο το πρόσωπο, αλλά χωρίς ποτέ να ξεχάσει τον όρο “σαν”. Με πιο απλά λόγια δηλαδή να μπει στα παπούτσια του άλλου”.

Πόσο εύκολο είναι να γίνει αυτό στις διαπροσωπικές μας σχέσεις;
Δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς με τις δυσκολίες και το άγχος της καθημερινότητας δύσκολα στεκόμαστε να ακούσουμε και να συναισθανθούμε τον άλλο. Το σύνηθες είναι να δίνουμε βιαστικές απαντήσεις, συμβουλές ή με κάποιο τρόπο να “χαιδεύουμε” τον συνομιλητή μας. Αυτό πολλές φορές είναι και ένα οικείο μοντέλο που μπορεί να αναπαράγουμε από τις πατρικές μας οικογένειες.

Για να μπορέσουμε να συναισθανθούμε τον άλλο, βασική προϋπόθεση είναι να τον ακούσουμε και να κατανοήσουμε τη θέση του. Οι περισσότεροι από εμάς δυσκολευόμαστε να ακούσουμε. Είμαστε σε ετοιμότητα να κρίνουμε, να σχολιάσουμε, να συμβουλέψουμε ή ακόμη και να αντιπαραθέσουμε την δική μας κατάσταση παρακάμπτοντας την ανάγκη και το “άνοιγμα” του άλλου. Με αυτόν τον τρόπο ουσικά παρακάμπτουμε την βασική προϋπόθεση για την  εποικοδομητική επικοινωνία. Για να επικοινωνήσεις με τον άλλο ουσιαστικά χρειάζεται να αφήσεις λίγο στην άκρη το εγώ. Χρειάζεται απλά να είσαι εκεί σε αυτό που σου λέει, ανεξάρτητα αν συμφωνείς ή διαφωνείς… Αυτό είναι το βασικό συστατικό της ενσυναίσθησης.

Η ενσυναίσθηση απαιτεί “προσωπική δουλειά” με τον εαυτό μας γιατί προϋποθέτει τη μη ταύτισή μας με τον άλλο, το σεβασμό, την αποδοχή, την κατανόηση, τη διάθεση και το ενδιαφέρον στο πρόσωπο του. Οι άλυτες εσωτερικές συγκρούσεις που πολλές φορές δεν έχουν αγγίξει καν ένα επίπεδο επίγνωσης, όσο και να θέλουμε δεν μπορούν να μας αφήσουν και συναισθανθούμε τον άλλο.

Ένα από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ζευγάρια είναι η δυσκολία να κατανοήσει ο ένας τον άλλο. Όταν δεν υπάρχει η διάθεση να καταλάβεις, να ακούσεις, να μπορέσεις να μπεις για λίγο στη θέση του άλλου, πως είναι δυνατόν να υπάρχει αγάπη, φροντίδα, σεβασμός και αποδοχή για τον άνθρωπο που έχεις στη ζωή σου; Πολλά πράγματα γίνονται αυτονόητα, και όταν το ζευγάρι φτάσει σε αυτό το σημείο, αρχίζει η απόσταση και σιγά σιγά η αποξένωση στη σχέση. Γιατί στις ανθρώπινες σχέσεις δεν υπάρχει τίποτα αυτονόητο.

Πώς θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε με περισσότερη ενσυναίσθηση στις διαπροσωπικές μας σχέσεις;
-Είναι σημαντικό να είμαστε καλοί ακροατές, τόσο σε λεκτικό όσο και σε μη λεκτικό επίπεδο (η γλώσσα του σώματος, ο τόνος της φωνής, το βλέμμα).

-Συχνά μένουμε στα δικά μας άγχη, προβλήματα, τις δυσκολίες της καθημερινότητας και παρακάμπτουμε τον άλλο ή ταυτιζόμαστε μαζί του, άρα η διάθεση να του δώσουμε χώρο και χρόνο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας καλός σύμβουλος να μείνουμε σε αυτό που ακούμε χωρίς ερμηνείες, κριτική και αμφισβήτηση.

-Εάν προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι ακροατές οι σχέσεις μας με τους σημαντικούς άλλους γύρω μας θα βελτιωθούν και σταδιακά θα γίνουν και πιο ουσιαστικές.

-Επίσης είναι σημαντικό να μπορούμε να διαχειριστούμε τα δύσκολα συναισθήματα. Η συναισθηματική διαχείριση μας “πάει παραπέρα”, οδηγεί στην εξέλιξη και την ωριμότητα.

-Να έχουμε στο νου ότι δεν χρειάζεται να δώσουμε λύση στο πρόβλημα του άλλου, η πιο ουσιαστική βοήθεια συνήθως είναι να έχουμε έναν ενεργητικό ακροατή δίπλα μας.

Εν κατακλείδι
Ο Carl Rogers, περιγράφοντας την ενσυναίσθηση, υποστήριξε ότι αποτελείται από τρία στοιχεία: ένα θυμικό (ευαισθησία), ένα γνωστικό (παρατήρηση και πνευματική διεργασία) και ένα επικοινωνιακό (αντίδραση – απάντηση). Σίγουρα δεν μπορούμε από τη μία στιγμή στην άλλη να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση, όμως σίγουρα μπορούμε να μπούμε στη διαδικασία να ακούσουμε, να κατανοήσουμε τον άλλο χωρίς κριτική, χωρίς συγκρουσιακή διάθεση, χωρίς αμυντική στάση. Το να κατανοήσω τον άλλο δεν σημαίνει ότι έχω την υποχρέωση να συμφωνήσω μαζί του.