Ο Φίλιππος Κουνιάκης απαντάει στο ερώτημα, “Πώς νιώθεις με αυτό;”

Ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Φίλιππος Κουνιάκης εξερευνά τα φανερά μυστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των συναισθημάτων στο βιβλίο του “Πώς νιώθεις με αυτό;”, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Key Books.

Τι είναι η ψυχοθεραπεία;

Ψυχοθεραπεία είναι η εμπειρία ενδοσκόπησης, αυτεπίγνωσης, διάδρασης με τον άλλο και τελικά με τον ίδιο μας τον εαυτό η διαδικασία αλλαγής δυσλειτουργικών τρόπων αντίληψης και διαχείρισης ποικιλίας καθημερινών ζητημάτων. Ψυχοθεραπεία είναι η αναζήτηση ανακούφισης από όσα μας ζορίζουν, η επιλογή νέων μηχανισμών βελτίωσης του εαυτού μας.
Ψυχοθεραπεία είναι η εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων σε ένα πλαίσιο ασφάλειας, αποδοχής, ελευθερίας.

Ποια ανάγκη μας οδηγεί στην καρέκλα ή στο ντιβάνι του ψυχοθεραπευτή;

Σαφώς και εξατομικεύεται η ανάγκη που μας οδηγεί στην αρχική σκέψη να απευθυνθούμε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας για ψυχοθεραπεία.

Συνήθως ξεκινάμε όταν βιώνουμε τα αποτελέσματα κάποιων αδιέξοδων , όπως τις αντιλαμβανόμαστε, καταστάσεων. Τα αποτελέσματα αυτά συχνά είναι συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα αλλά εξίσου πολύ συχνά αφορούν και το σώμα μας.
Το να ξεκινήσει κάποιος την ψυχοθεραπεία κατόπιν μίας ανάλογης κατάστασης έχει το πλεονέκτημα της επιτακτικότητας και ίσως της δέσμευσης στη διαδικασία, ταυτόχρονα όμως έχει το μειονέκτημα του «θορύβου» που δημιουργούν αυτά τα συμπτώματα και συχνά καθυστερούν την ψυχοθεραπευτική εξέλιξη.

Προτιμότερο , αν και σίγουρα δεν είναι ο κανόνας, είναι να αντιληφθεί το υποκείμενο τη δυσκολία, υφέρπουσα, όμως σημαντική που αντιμετωπίζει σε κάποια πεδία της ζωής του. Αυτή η δυσκολία είναι σαφώς ορμώμενη από τον ίδιο άσχετα αν αφορά και πολλούς άλλους.

Οπότε, η επιθυμία προσωπικής βελτίωσης και διευκόλυνσης στη ζωή του θα προτιμούσαμε να είναι το εφαλτήριο για την ψυχοθεραπεία.

Ένα βιβλίο με ιστορίες ανθρώπων που οδηγήθηκαν στον ψυχοθεραπευτή τι στόχο έχει;

Η κάθε ιστορία είναι μοναδική και συνάμα ταυτόσημη με άπειρες άλλες. Μία πολύ καλή φίλη και συνάδελφος μου είπε κάποτε, σε στιγμές ραθυμίας και χαλάρωσης, «Φιλιππάκο μου, οι άνθρωποι θεωρούμε πως είμαστε μοναδικοί, αλλά στην πραγματικότητα είμαστε τόσο μονότονοι, τόσο ίδιοι…».

Αυτές οι μοναδικές, κοινές ιστορίες στόχο έχουν να αναδείξουν το όφελος που έχει όποιος κάνει το βήμα για την ψυχοθεραπεία, όποιος υπερβεί τις εξωτερικές, μα κυρίως τις εσωτερικές του αντιστάσεις και καθίσει στην καρέκλα του ψυχοθεραπευτή.
Μέσα από την αμεσότητα του λόγου που εφαρμόζεται σε κάποιες μορφές ψυχοθεραπείας διευκολύνεται και η ελεύθερη έκφραση του θεραπευόμενου σε πλαίσιο εκτός κριτικής και μομφής, σε πλαίσιο προσωπικό για να μπορέσει να μιλήσει και να ακούσει τον εαυτό του.
Αυτός ήταν και ο βασικός στόχος δημιουργίας του βιβλίου αυτού. Να αποδομηθεί η φοβιστική αποτρεπτική επιρροή της συστολής μας να μιλήσουμε και να μας ακούσουμε.

Υπάρχουν διαφορετικά είδη ψυχοθεραπείας; Πως επιλέγουμε τον τρόπο θεραπείας μας;

Όντως , υπάρχουν πάρα πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, κάποιες πολύ γνωστές και ευρέως διαδεδομένες, κάποιες λιγότερο αποδεκτές ίσως. Βασικό στόχο έχουν κοινό ωστόσο : την αυξημένη αυτεπίγνωση του υποκειμένου και την αναγνώριση πεδίων όπου επιδέχεται βελτίωση ο ήδη διαμορφωμένος τρόπος αντίληψης και διαχείρισης καταστάσεων από το ίδιο.

Η επιλογή προκύπτει είτε από επιθυμία του ίδιου του θεραπευόμενου η οποία διαμορφώνεται από όσα έχει διαβάσει ή ακούσει σχετικά με την όποια μέθοδο, είτε κατόπιν πρότασης από το θεραπευτή με βάση το ιστορικό που παίρνει από το θεραπευόμενο και τις συγκεκριμένες ανάγκες στη συγκεκριμένη περίοδο. Είναι πολύ συχνό δε, σε μία ψυχοθεραπευτική πορεία να αναδιαμορφώνεται η ανάγκη και η χρησιμότητα της εκάστοτε προσέγγισης λόγω της ρευστότητας και της ποικιλίας των θεμάτων που απασχολούν τον κάθε άνθρωπο.

Σημαντική σε κάθε περίπτωση είναι και η προσωπική αίσθηση που αποκομίζει ο θεραπευόμενος από τη διαδικασία ενώ συμμετέχει σε αυτή. Όταν αισθάνεται πως δεν ικανοποιείται επαρκώς το αίτημά του, θα πρέπει να το συζητήσει στη θεραπεία του με το θεραπευτή του και να διαπραγματευτούν τις αιτίες της μη ικανοποίησης και εν τέλει να δώσουν κοινά αποδεκτή λύση.

Τι στόχο έχει μια θεραπευτική επιλογή ψυχής;

Ο στόχος όπως ξέρουμε όλοι μας εξατομικεύεται και είναι και σε συνεχή επαναδιαπραγμάτευση και επανατοποθέτηση.
Αρχικά, πολλοί στοχεύουν στην ανακούφιση από μία σειρά ψυχολογικών ή/και σωματικών συμπτωμάτων.

Στη συνέχεια επέρχεται μία περίοδος όπου αναδεικνύονται άλλα θέματα από αυτά της αρχικής φάσης και τα οποία αφού γίνουν αντιληπτά και κατανοητά χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης σχετικά με το τι τα προκαλεί και διαχείρισης.
Σε μία επόμενη φάση οι στόχοι διαμορφώνονται με έναν περισσότερο ποιοτικό τρόπο, λιγότερο πιεστικά σχετικά με τις πρώτες φάσεις ψυχοθεραπείας, μιλάμε πλέον για μία ανοιχτή διαδικασία αυτοβελτίωσης και φροντίδας εαυτού, σαν ένα «ψυχικό spa» όπως γράφω και κάπου στο βιβλίο.

Συνολικά ο στόχος είναι η αυτεπίγνωση, ο αυτοέλεγχος και η κατά΄το δυνατόν συνειδητή βίωση της ζωής μας. Δεν είναι , όπως διατείνονται πολλοί η αποφυγή των λανθασμένων και δυσλειτουργικών επιλογών, μα η αποφυγή επανάληψης των ίδιων λαθών. Ας κάνουμε άλλα λάθη, θα μάθουμε και από αυτά!

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών καταφεύγουν στην ψυχοθεραπεία . Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι λόγοι;

Έχετε απόλυτο δίκιο για την ολοένα και ευκολότερη επιλογή της ψυχοθεραπείας. Είναι πολυπαραγοντική η εξέλιξη αυτή.

Αρκετά χρόνια τώρα είχα ανάλογη απορία. Έχοντας μεγαλώσει σε ένα μεσοαστικό περιβάλλον και με το taboo της ψυχιατρικής να υφίσταται , είχα από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 την ίδια απορία. Πώς έρχονται για ψυχοθεραπεία τόσοι άνθρωποι;

Σε εκείνη τη φάση το απέδωσα στην ευμάρεια που υπήρχε και στο γενικότερο trend για να ακολουθήσουμε όσα μας έφερνε η ξενότροπη νοοτροπία.

Σύντομα όμως ήρθε στη χώρα μας η σφοδρή οικονομική κρίση και το απέδιδα στην αυξημένη ανάγκη των ανθρώπων να διαχειριστούν τις νέες συνθήκες, να προσαρμοστούν σε βίαιες, δυσάρεστες, αναγκαστικές αλλαγές.

Ακολούθησε η πανδημία και η ανάγκη προστασίας του οργανισμού μας και με ψυχολογικές άμυνες στην απειλή για τη ζωή μας και αγαπημένων μας ανθρώπων όπως και στην πολύ απόκοσμη αλλαγή του τρόπου ζωής μας.

Πλέον είμαι πεπεισμένος πως η ανάγκη του ανθρώπου να μάθει, να κατανοήσει τον κόσμο αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, να βελτιώσει τις προβληματικές συνθήκες ζωής του, όσες μπορεί τουλάχιστον, να δώσει κάτι καλό στον εαυτό του και σε όσους αγαπά είναι οι λόγοι για την αυθόρμητη, αθρόα προσέλευση για ψυχοθεραπεία. Πολλοί θα μιλήσουν για το κόστος. Η ψυχοθεραπεία είναι χρονοβόρος, ενεργοβόρος, κοστοβόρος.

Είναι όμως λυτρωτική, είναι απελευθερωτική, είναι ένα δώρο για εμάς και τους αγαπημένους μας. Ίσως ένα δώρο για τον κόσμο μας!

Στο βιβλίο σας γράφετε: «Οι ήττες μάς φοβίζουν, μας προκαλούν αποστροφή. Στην πραγματικότητα όμως είναι πολύ χρήσιμες, απελευθερωτικές. Τσούζουν, αλλά βοηθούν». Η ήττα δεν τραυματίζει;

Κάθε τι που πονάει αξίζει. Αξίζει να το ζεις. Αξίζει να το βιώνεις. Αξίζει να το διαπραγματεύεσαι. Αξίζει να το κάνεις κτήμα σου, να σε συνοδεύει σε όλη σου τη ζωή.
Οι ήττες πονάνε, ενίοτε τραυματίζουν. Σπάνια όμως μας σκοτώνουν. Μα ς δείχνουν το δρόμο για την αλλαγή, τη διαδρομή για την επιτυχία. Πάντοτε ανησυχώ για όσους απλά πετυχαίνουν χωρίς να υφίστανται αποτυχίες. Δε μαθαίνουν σωστά. Τα λάθη μας, οι ήττες μας, οι αποτυχίες μας είναι που θα μας εκπαιδεύσουν σε άλλους μηχανισμούς υπέρβασης των δεδομένων των γνωστών δρόμων.

Με αυτό το σκεπτικό αγαπώ τις ήττες, τις κάνω όπλο στη φαρέτρα για τη συνέχεια της ζωής μου, τις αποδέχομαι ως δικές μου, όπως και όλα όσα κάνω λάθος. Δε σημαίνει πως δε θα τα διορθώσω, αλλά πρώτα θα τα αγαπήσω.

Το κυνήγι της επιτυχίας είναι στόχος για μεγάλη μερίδα ανθρώπων . Εσείς διατυπώνετε την άποψη ότι
«Η επιτυχία είναι παγίδα συχνά. Αν πετύχεις με έναν τρόπο, αντικειμενικά δεν έχεις λόγο να τον αλλάξεις.
Εγκλωβίζεσαι στην επιτυχία». Μιλήστε μας γι αυτό.

Μιλάμε ουσιαστικά για το περίφημο comfort zone, safe zone κ.λ.π. Έχοντας πετύχει και μια και δυο φορές με τον ίδιο τρόπο νιώθω σίγουρα ασφαλής να επαναλάβω το ίδιο μοτίβο.
Εκτός από ασφαλής , νιώθω και γεμάτος αυτοπεποίθηση πως ο τρόπος μου, αφού είναι πετυχημένος, είναι σωστός, συχνά ο μόνος σωστός.
Επομένως εγκλωβίζομαι σε όσα ξέρω, δεν αναζητώ νέες εμπειρίες, νέες δεξιότητες, δε δέχομαι επίσης εύκολα τον τρόπο του άλλου.
Καθιστώ τον εαυτό μου «δέσμιο» της επιτυχίας μου. Η εξέλιξη προκύπτει από τον πειραματισμό. Αν δεν υπήρχε η περιέργεια, η επιθυμία εξερεύνησης , η διάθεση για νέες εμπειρίες πιθανότατα θα ήταν όλη η ανθρωπότητα σε πιο πρωτόγονα στάδια.
Ας απολαύσουμε λοιπόν τις επιτυχίες μας , δικές μας είναι και αυτές στο κάτω κάτω της γραφής. Ας δώσουμε χώρο όμως και σε νεωτερισμούς , δικούς μας ή άλλων, σε άλλες προοπτικές, σε νέους τρόπους.

Η επικαιρότητα μας στέλνει μηνύματα βίας κακοποίησης, ατομικισμού … Πως θα το σχολιάζατε;

Πολύ σωστά το βάζετε σε αυτή τη σειρά. Ξεκινώντας από το επιφαινόμενο, την κακοποίηση με κάθε τρόπο αδύναμων συνανθρώπων μας, την ελεύθερη έως αλόγιστη έκφραση βίας φτάνουμε σε μία από τις αιτίες που είναι ο ατομικισμός.

Εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει μία φοβερή εξοικείωση με εικόνες ακραίας βίας, θανάτου και συμπεριφορών ιδιαζόντως απεχθών. Έρχεται αυτή η εξοικείωση και από την τέχνη, αλλά και από την καθημερινότητα. Λησμονούμε τη συμμετοχή μας σε σύνολα. Μικρά ή μεγαλύτερα σύνολα, είμαστε μέλη αυτών de facto. Πλην όμως έρχεται σε συντριπτικά πρώτη μοίρα η ικανοποίηση των προσωπικών μας επιθυμιών και αναγκών. Ωσάν να μην έχει καμία αξία η επιθυμία ή η ανάγκη του άλλου. «Εγώ να είμαι καλά και ας @@@@@ όλοι οι άλλοι.

Ο σεβασμός, ο αλληλοσεβασμός για την ακρίβεια είναι λέξεις κενές νοήματος για πολλούς. Η αξία της ανθρώπινης ζωής υπόκειται στην αίρεση της αποδοχής από τον καθένα μας, ενώ θα έπρεπε να είναι αυτόματα αυτονόητη για όλους . Από τη στιγμή που έχει ο καθείς το δικαίωμα να την αμφισβητήσει τότε βασιζόμαστε στην εκπαίδευση για βασικούς κανόνες ζωής και τήρησης κανόνων συμβίωσης.

Ο εκμαυλισμός του ανθρώπινου ήθους και η ασύδοτη πρόσβαση στην ατομική απόλαυση απαιτούν πολλές συντονισμένες προσπάθειες πολυεπίπεδες προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο.

Πως νιώθετε με αυτό;

Πολύ καλή ερώτηση, ας την κάνει ο καθένας μας για να αντιλαμβάνεται καλύτερα το πώς ζει. Αν είναι ικανοποιημένος από τις επιλογές του, την καθημερινότητά του, τις διαπροσωπικές του σχέσεις, την εργασία του, την ισορροπία της ζωής του, τα μελλούμενα του όπως τα έχει σχεδιάσει…

Μια απλή ερώτηση, δύσκολη όμως στην ουσία της, μας οδηγεί σε διείσδυση στον εσωτερικό μας εαυτό, μας ανοίγει το δρόμο της αναζήτησης της αλήθειας που όλοι μας κατέχουμε αλλά δεν γνωρίζουμε σταθερά.
Προσωπικά, νιώθω χαρούμενος που έγραψα αυτό το βιβλίο, που δίνω αυτή τη συνέντευξη, που έχω τη δυνατότητα να απευθυνθώ σε περισσότερο κόσμο για να μιλήσω για την ψυχοθεραπεία, την ψυχιατρική, την αυτοβελτίωση. Νιώθω μία συστολή επίσης καθώς η έκθεση σε ευρύ κοινό δεν είναι μέσα στην εκπαίδευσή μας, στην καλύτερη των περιπτώσεων μιλάμε σε ομάδες ψυχοθεραπευτικές όπου όμως το πλαίσιο είναι διαφορετικό. Σίγουρα νιώθω την αγάπη μου για τη δουλειά μου την οποία είμαι τυχερός να ασκώ ενώ τη λατρεύω ταυτόχρονα.

Ποιο είναι το βήμα για μια υγιή κοινωνία;

Πολύ αισιόδοξη η στόχευση αυτή. Στην ειδικότητά μας ισχύει πως «κανένας δεν είναι απόλυτα υγιής». Οπότε και η κοινωνία μας δε δύναται να είναι (απόλυτα) υγιής.
Η συνειδητοποίηση αυτή δεν αναιρεί την προσπάθεια του καθενός μας να βελτιώνεται σταθερά, να εξελίσσεται ως άνθρωπος, να συμπεριλαμβάνει στο στοχασμό του τους άλλους, δικούς του αλλά και ξένους, να είναι αλληλέγγυος σε αναξιοπαθούντες ανά την υφήλιο.

Η εκπαίδευση σε βασικές αξίες αυτοσεβασμού, αλληλοσεβασμού, κατανόησης, ευαισθησίας, ανταποδοτικότητας, αμοιβαιότητας, τήρησης κανόνων συμβίωσης, διεκδίκησης του καλύτερου για τον εαυτό μας με όρους αγάπης για τους άλλους είναι η μόνη επιλογή. Η εκπαίδευση αυτή δεν μπορεί να είναι θέμα μόνο της κοινωνίας μα και ατομικό έργο όλων μας. Η εκκίνηση επίσης θα ήταν προτιμότερο να προκύπτει εντός της οικογένειας, από το μικρόκοσμό μας θα επηρεάσουμε τους άλλους.

Ας μείνουμε λίγο με τον εαυτό μας , ας αναστοχαστούμε την πορεία μας, τις αρχές μας, τις δυνατότητες που έχουμε ανοιχτές.

Ας είμαστε άνθρωποι , με φόβους , αδυναμίες, επιθυμίες, ανάγκες . Άνθρωποι με αγάπη για τους άλλους και τον εαυτό μας!