Αποτυχία: Γιατί το να αφήσεις το παιδί σου να κάνει λάθος είναι το καλύτερο μάθημα ζωής

Eίναι μεσημέρι και το παιδί σου μόλις έχει γυρίσει από το σχολείο. Το ρωτάς αν έχει μελετήσει τα μαθήματα του και σε διαβεβαίωνει πως «ναι, έχει κάνει τα πάντα». Λίγο αργότερα τα πράγματα εξελίσσονται αρκετά διαφορετικά, αφού όταν ανοίγεις την τσάντα του διαπιστώνεις πως όχι μόνο μόνο δεν έχει διαβάσει τα πάντα, αλλά ότι έχει ξεχάσει και ένα τετράδιο κάτω από το θρανίο του.

Ένας προφανής δρόμος που ακολουθούν πολλοί γονείς σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ο δρόμος του πανικού που τους οδηγεί στο να αναζητήσουν οποιαδήποτε λύση προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, προστατεύοντας το παιδί τους από το να εμφανιστεί αδιάβαστο στο σχολείο το επόμενο πρωί. Με άλλα λόγια, κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να διορθώσουν οι ίδιοι το λάθος του παιδιού τους.

Κι, όμως, η σύγχρονη παιδοψυχολογία είναι κατηγορηματική: κάθε φορά που προσπαθούμε να σώσουμε τα παιδιά μας από κάποιο λάθος που μόλις έχουν κάνει, καταλήγουμε να κάνουμε τα πράγματα πολύ χειρότερα για αυτά μακροπρόθεσμα.

Κι αυτό γιατί όλες οι έρευνες συμφωνούν πως όταν επιτρέπουμε εν γνώσει μας στα παιδιά μας να αποτύχουν σε κάτι ουσιαστικά τα βοηθάμε να χτίσουν την αυτοπεποίθηση τους, την ανθεκτικότητα τους, αλλά και τις δεξιότητες τους στην επίλυση κρίσεων, κάτι που θα τους φανεί πολύτιμο στην μετέτειπα ζωή τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η περίπτωση της Jessica Lahey, της συγγραφέως του βιβλίου «Τhe Gift of Failure» («To δώρο της αποτυχίας»). Η Lahey ταξιδεύει σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες συζητώντας με παιδιά σε σχολικό περιβάλλον σχετικά με το πώς βιώνουν μέσα τους την ιδέα μίας ενδεχόμενης αποτυχίας. Κι αυτό που τελικά της εκμυστηρεύονται τα περισσότερα παιδιά είναι ένας σταθερός φόβος ότι δεν θα τα καταφέρουν στη ζωή τους και πως η αγάπη των γονιών τους έχει άμεση σχέση με το πόσο καλά θα τα πάνε στα μαθήματα.

Γιατί οι γονείς φοβόμαστε τόσο πολύ να αφήσουμε τα παιδιά μας να αποτύχουν;

Λογικά πάντα μιλώντας οι περισσότεροι γονείς είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε πως η αποτυχία είναι πάνω απ’ όλα μία ευκαιρία μάθησης, ένα εφόδιο που θα φανεί πολύτιμο στα παιδιά μας στο μέλλον. Τότε γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να τα αφήσουμε να κάνουν λάθος, να τους επιτρέψουμε απλόχερα το δικαίωμα που έχει κάθε άνθρωπος στην αποτυχία; Όπως εξηγεί η Lahey όλα έχουν να κάνουν «με το βιολογικό ένστικτο του ατόμου να προστατεύσει τα μικρά του».

Στην πραγματικότητα, όμως, όλοι ξέρουμε πως η αποτυχία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία βεβαιότητα της ζωής. Και η αλήθεια είναι πως όταν, σαν γονείς, φοβόμαστε να εκθέσουμε το παιδί μας μπροστά στη αποτυχία ή, ακόμα χειρότερα, όταν μπαίνουμε μπροστά για να βάλουμε φρένο σε οποιαδήποτε μικρή συνέπεια της αποτυχίας, ουσιαστικά, στους στερούμε μία μεγάλη, μελλοντική αποτυχία. Το πιο σοβαρό, όμως, μέσα σε όλο αυτό είναι πως παρεμβαίνοντας διαρκώς στα ζητήματα των παιδιών μας, φοβούμενοι την αποτυχία, τους διδάσκουμε ακούσια μία αίσθηση ανικανότητας. Είναι σαν να τους λέμε ότι δεν πιστεύουμε ότι αρκετά ικανά ώστε να αντιμετωπίσουν μόνα τους, με τις δυνάμεις τους, μία δυσάρεστη κατάσταστη. Και δεν υπάρχει τίποτα που να υπονομεύει την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού περισσότερο από αυτό.

Διδάσκοντας στα παιδία την αξία της αποτυχίας

Οι παιδοψυχολόγοι υποστηρίζουν πως η βασική διαφορά ανάμεσα σε ένα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση και σε ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι η απουσία της αποτυχίας. Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζει πως η αποτυχία είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό στη ζωή και πως η αυτοπεποίθηση μας δεν έχει καμία σχέση με την τελειότητα.

Έτσι, λοιπόν, αυτό που σε συμβουλεύουν οι ειδικοί είναι να αφήνεις το παιδί σου να αντιμετωπίζει τις λεγόμενες «επιθυμητές δυσκολίες», δηλαδή συγκεκριμένες προκλήσεις που ναι μεν είναι αρκετά δύσκολες παραμένουν, όμως, μέσα στο πλαίσιο των ηλικιακών δυνατοτήτων του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απροθυμία πολλών γονιών (ίσως ανήκεις και εσύ σε αυτούς) να αφήσουν τα παιδιά τους να σκαρφαλώσουν σε ένα δέντρο ή να πηδήξουν από κάποιο ψηλό σημείο. Φτάνοντας, όμως, στην εφηβεία και όντας πια περισσότερο ανεξάρτητα δεν αποκλείεται αυτά τα παιδιά να παρασυρθούν από τους φίλους τους στο να δοκιμάσουν κάτι παράτολμο και τότε ο κίνδυνος του τραυματισμού θα είναι πολύ μεγαλύτερος. Ουσιαστικά αυτό που υποστηρίζει η Jessica Lahey είναι πως «είναι απολύτως απαραίτητο να αφήνουμε τα παιδιά να δοκιμάσουν πράγματα που είναι αναπτυξιακά κατάλληλα, ακόμα κι αν φοβόμαστε».

Ενσωματώντας στη ζωή του παιδιού σου την «επιτυχημένη αποτυχία»

Δεν έχεις παρά να ξεκινήσεις με απλές και μικρές καθημερινές προκλήσεις. Μία καλή ιδέα είναι να αφήσειςτο παιδί σου να κάνει τα μαθήματα για το σχολείο μόνο του, δείχνοντας του με αυτόν τον τρόπο ότι πιστεύεις σε εκείνο και ότι του έχεις εμπιστοσύνη. Ή δώστου του την ευκαιρία να παραγγείλει μόνο του το φαγητό του στο εστιατόριο ή να «χτυπήσει» εκείνο τα ψώνια στο αυτόματο ταμείο του σούπερ μάρκετ. Μικρά και ελεγχόμενα πράγματα που δεν πειράζει στην πραγματικότητα καθολου ακόμα κι αν πάνε εντελώς λάθος, όμως, αποτελούν τελικά ένα βασικό σκαλοπάτι για για μεγαλύτερες προκλήσεις αργότερα στη ζωή.

Τέλος, σαν οικογένεια, αλλάξτε τον τρόπο που μιλάτε για την αποτυχία και την επιτυχία μέσα στο σπίτι. Όταν ένα παιδί έρχεται σε εσένα με ένα ζήτημα που το προβληματίζει αντιστάσου στον πειρασμό να του προσφέρεις αμέσως τη βοήθεια σου. Αντίθετα ρώτησε το κάτι πραγματικά πολύ σημαντικό: «Εσύ τι πιστεύεις;». Με αυτό τον τρόπο θα του δώσεις την ευκαιρία να ζυγίζει το ίδιο τις καταστάσεις και θα ενθαρρύνεις τον αυτοστοχασμό του και τις δυνάμεις του στην επίλυση προβλημάτων.

Κεντρική φωτογραφία και φωτογραφίες άρθρου: iStock