ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Τι είναι; Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Τι μπορείς να κάνεις;

Μήπως νιώθεις συνεχώς πεσμένη; Μήπως δεν έχεις διάθεση για τίποτα; Μήπως πάει καιρός από τότε που ένιωσες πραγματικά καλά; Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Ελπίδα Μ. Παναγιωτουνάκου, μας βοηθάει να κατανοήσουμε την κατάθλιψη, τα συμπτώματά της και πως μπορούμε να βοηθηθούμε…

«Και είδα μια γερασμένη γυναίκα κουρνιασμένη πλάι μου, εντελώς ατημέλητη κι αδιάφορη για την αφροντισιά της, στεγνή και μαραμένη, με μια χλωμή ασύσπαστη, χωμάτινη όψη, με χαμηλωμένο βλέμμα, διστακτική φωνή και κατεβασμένα χείλη… Καθώς σύρθηκε κοντά μου, ξαφνικά, μες τη σιωπή, με άρπαξε στα μπράτσα της και με σκέπασε απ’ την κορφή ως τα νύχια με το μανδύα της δυστυχίας της, και με κράτησε τόσο σφιχτά στην αγκαλιά της που ένιωσα σαν μια μέγκενη να συνθλίβει την καρδιά και το στήθος μου και με την παλάμη της σκέπασε τα μάτια μου κι έκλεισε τ’ αυτιά μου ώστε να μην μπορώ ούτε να δω ούτε ν’ ακούσω… Κι έμαθα αργότερα ότι το όνομα αυτής της γριάς ήταν Μελαγχολία…»

Δυστυχώς, την περίοδο αυτή που διανύει η χώρα μας, με την πολιτική, κοινωνική και οικονομική αστάθεια να βρίσκονται στο προσκήνιο, δεν είναι λίγες οι φορές που τα άτομα εκφράζουν δυσφορία για τον καθημερινό τρόπο ζωής τους, ψυχολογικές εξάρσεις και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Το καταθλιπτικό συναίσθημα φαίνεται να κυριαρχεί καθώς το άτομο δυσκολεύεται να αντλήσει χαρά και ευχαρίστηση από δραστηριότητες που πρώτα του προκαλούσαν τέτοια συναισθήματα, ενώ παράλληλα το κλάμα και το αίσθημα αδυναμίας αποκτούν όλο και συχνότερα πρωταγωνιστικό ρόλο.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κατάθλιψη αναμένεται να είναι έως το 2020 η δεύτερη πιο συχνή αιτία ψυχοκοινωνικών «αναπηριών» μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των κοινωνικών προβλημάτων όπως είναι για παράδειγμα η ανεργία, η οικονομική αστάθεια, η μείωση της οικογενειακής συνοχής. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το 15% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει κάποια στιγμή της ζωής του κατάθλιψη, ήπια έως σοβαρή. Ιδιαίτερα συχνή είναι επίσης η συννοσηρότητα άγχους και κατάθλιψης, η οποία αυξάνει τις επιπτώσεις.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
Είναι δύσκολο να δοθεί ένας συγκεκριμένος ορισμός καθώς ο όρος περιλαμβάνει ένα ευρύτατο φάσμα καταστάσεων από πολύ ήπιες έως πολύ βαριές. Όταν η κατάθλιψη πάρει τη νοσηρή μορφή της και χρειαστεί βοήθεια από ειδικό, τότε είναι που η ζωή και η λειτουργικότητα του ατόμου έχουν υποβαθμιστεί. Η σκέψη χαρακτηρίζεται από αρνητισμό και απαισιοδοξία. Έπειτα, η συμπεριφορά του ατόμου αρχίζει να αλλάζει καθώς δεν ενδιαφέρεται πλέον τόσο για την προσωπική του εμφάνιση, τις επαγγελματικές του δραστηριότητες και τις κοινωνικές του επαφές, ενώ παράλληλα νιώθει πως δεν αξίζει την παρέα και φιλία των γύρω του. Εκτός αυτού, παρατηρούνται διαταραχές σε μια σειρά από φυσιολογικές λειτουργίες όπως ο ύπνος, η διατροφή, το σεξουαλικό ενδιαφέρον.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ
Μερικά από τα πιο κοινά συμπτώματα της κατάθλιψης είναι τα παρακάτω:
-Συνεχόμενη θλίψη
-Απώλεια ενέργειας και εξάντληση
-Περισσότερη ή λιγότερη όρεξη για φαγητό
-Περισσότερος ή λιγότερος ύπνος
-Τάσεις απομόνωσης, κοινωνική απόσυρση
-Άγχος, ανησυχία, αναποφασιστικότητα
-Απογοήτευση, αδιαφορία
-Απώλεια του ενδιαφέροντος για την αναζήτηση ερωτικού συντρόφου ή για την ερωτική επαφή
-Αισθήματα ενοχής, αυτομεμψίας και αναξιότητας
-Κακή διάθεση κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν κάθε ημέρα
-Μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες
-Το άτομο βλέπει το περιβάλλον του ιδιαίτερα απαιτητικό και απορριπτικό
-Ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον
-Μερικές φορές σκέψεις σχετικά με το θάνατο και την αυτοκτονία

Η κατάθλιψη μας δείχνει ότι μέσα μας υπάρχουν προβλήματα σε ένα βαθύτερο επίπεδο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Δεν πρόκειται για μια απλή ασθένεια αλλά για μια μορφή επικοινωνίας για ένα μήνυμα που πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε. Ο ειδικός (ψυχολόγος ή ψυχίατρος) μπορεί να σας βοηθήσει να καταλάβετε τους ψυχολογικούς λόγους οι οποίοι συμβάλλουν στη δημιουργία των καταθλιπτικών συναισθημάτων και να σας υποστηρίξει στην προσπάθειά σας για αλλαγή μέσω της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.

ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ
Η κατάθλιψη αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο. Οι παράγοντες, λοιπόν, που οδηγούν στην ανάπτυξή της είναι βιολογικοί και κοινωνικοί. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο κινδυνεύει περισσότερο να εμφανίσει τη νόσο εάν:
-Είχε κατάθλιψη ένας γονέας. Η κληρονομικότητα κάνει ευάλωτους ορισμένους ανθρώπους.
-Δεν έχει οικογένεια. Όσοι δεν έχουν την υποστήριξη της οικογένειας εμφανίζουν συχνότερα τη νόσο, ενώ κινδυνεύουν τα παιδιά που έχουν στερηθεί τους γονείς τους πριν από την ηλικία των 10-12 χρόνων.
-Είναι γυναίκα. Οι γυναίκες έχουν τουλάχιστον διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Οι λόγοι είναι τόσο ορμονικοί όσο και κοινωνικοί καθώς η σύγχρονη γυναίκα έχει περισσότερες ευθύνες και πολλαπλούς ρόλους συγκριτικά με το παρελθόν.
-Έχει χάσει τη δουλειά του.
-Έχει συγκεκριμένα στοιχεία προσωπικότητας. Αν και ακόμα υπό διερεύνηση, φαίνεται ότι τα κυκλοθυμικά άτομα (που εναλλάσσουν συναισθήματα χωρίς να μπορούν να τα ελέγξουν), οι κλειστοί χαρακτήρες (που δεν τους αρέσει η ζωή έξω από το σπίτι) και όσοι έχουν συναισθηματική αστάθεια είναι επιρρεπείς στην κατάθλιψη.

Σε γενικές γραμμές, το άτομο που θα εκδηλώσει κατάθλιψη φαίνεται ότι τείνει να εστιάζει στις αρνητικές πλευρές της ζωής, ενώ αντίθετα προσπερνά, ως αυτονόητα, τα θετικά γεγονότα που βιώνει. Επιπρόσθετα, συνήθως υπεργενικεύει τις αρνητικές συνέπειες ενός γεγονότος, ενώ βλέπει τα πράγματα μέσα από ένα δίπολο του τύπου ή όλα καλά ή όλα κακά! Εν συνεχεία, η κατάθλιψη διατηρείται γιατί ο καταθλιπτικός θλίβεται από την κατάστασή του την οποία διερμηνεύει ως άκρως αποστροφική και ανεξέλεγκτη. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος όπου οι αρνητικές σκέψεις του ατόμου επιδεινώνουν την καταθλιπτική του διάθεση και αυτή με τη σειρά της επηρεάζει την συμπεριφορά του ενισχύοντας τις τάσεις απόσυρσης. Η κατάσταση αυτή φέρνει πάλι στο προσκήνιο σκέψεις αναξιότητας, που ενισχύουν περισσότερο την αρνητική διάθεση και ούτω καθεξής.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ
Εάν παρατηρήσετε ότι το καταθλιπτικό συναίσθημα σας κυριεύει, δραστηριοποιηθείτε! Ακολουθούν μερικές χρήσιμες συμβουλές:
-Χωρίστε τις δραστηριότητές σας σε μικρότερα επιμέρους κομμάτια. Όταν ένα έργο φαίνεται «βουνό», τότε η αναβολή είναι η συνηθέστερη κατάληξη. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να εφαρμόζονται καθημερινά ακόμα και εάν δεν υπάρχει και πολλή όρεξη. Σιγά σιγά και με την επανάληψη η διάθεσή σας θα βελτιωθεί. Ξεκινήστε από δραστηριότητες που σας ευχαριστούν περισσότερο όπως μια κοντινή βόλτα, το διάβασμα ενός βιβλίου, η έξοδος με καλούς φίλους, η γυμναστική.

-Ασχοληθείτε με δραστηριότητες μέσα από τις οποίες αντλείτε ικανοποίηση. Συχνά, η κατάθλιψη κάνει το άτομο να πιστεύει ότι απλά υπάρχει δίχως να μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά. Δοκιμάστε να μάθετε μια ξένη γλώσσα, να ξεκινήσετε γυμναστήριο ή να ασχοληθείτε με την τέχνη (θέατρο, μουσική, φωτογραφία). Η ικανοποίηση από τέτοιες δραστηριότητες είναι πάντα βοηθητική καθώς καταρρίπτει την πεποίθηση για αδυναμία δημιουργικότητας.

-Τονώστε τις σχέσεις με τους γύρω σας. Κάποια από τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι το κλείσιμο στον εαυτό, η απομόνωση και η αντικοινωνικότητα. Ωστόσο, η υποστήριξη από άλλα άτομα είναι πολύ βοηθητική στο να ξεπεραστούν τα συμπτώματα αυτά. Επιδιώξτε να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με τα αγαπημένα σας πρόσωπα, καθώς αυτό θα βοηθήσει τόσο τους άλλους σχετικά με την κατανόηση της κατάστασής σας, όσο και εσάς τις ίδιες καθώς θα νιώσετε ανακούφιση.

-Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας! Φαίνεται ότι η τακτική άσκηση επιδρά στον οργανισμό όπως τα αντικαταθλιπτικά, αυξάνοντας τους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο, καθώς και τις ενδορφίνες. Έτσι, μειώνεται το άγχος και η σωματική ένταση. Αν και ίσως σας φανεί ιδιαίτερα δύσκολο να ασχοληθείτε με τη γυμναστική, θυμηθείτε πως εάν γίνει η αρχή σταδιακά θα βγουν στην επιφάνεια τα οφέλη από την άσκηση και σίγουρα θα παρατηρήσετε και βελτίωση στη διάθεσή σας.

-Αλλάξτε τον αρνητικό τρόπο σκέψης σας. Όσο πιο σοβαρά είναι τα επίπεδα κατάθλιψης τόσο δυσκολεύει η παρατήρηση των παραγόντων που ενισχύουν την καταθλιπτική διάθεση. Προσπαθήστε να εντοπίσετε και να καταγράψετε τις αρνητικές σας σκέψεις έτσι ώστε σταδιακά να τις αντικαταστήσετε με άλλες πιο ρεαλιστικές.

-Αναπτύξτε την συναισθηματική νοημοσύνη σας. Τα συναισθήματα πολλές φορές είναι τόσο ισχυρά που μπορούν να επηρεάζουν και να κατευθύνουν σκέψεις και συμπεριφορές. Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης θα σας βοηθήσει να γίνετε πιο ευπροσάρμοστες και δημιουργικές τόσο στις καλές όσο και στις δύσκολες στιγμές.

Ωστόσο, εάν παρατηρήσετε ότι οι αρνητικές σκέψεις και το καταθλιπτικό συναίσθημα δεν υποχωρούν, μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού (ψυχολόγου ή ψυχιάτρου) καθώς θα μπορέσει να σας βγάλει από αυτή τη δύσκολη και πιεστική κατάσταση πιο γρήγορα. Όσο αφήνονται τα συμπτώματα της κατάθλιψης ανεξέλεγκτα τόσο δυσκολότερη καθίσταται και η εξάλειψή τους!