Ο μικρός σου Πινόκιο!

Ένα παιδί δυσκολεύεται να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Στο παιδικό μυαλό του οι επιθυμίες του πιθανόν να συγχέονται με τα γεγονότα. Πότε ένα ψέμα είναι αθώο και πότε μπορεί να υποδηλώνει κάτι περισσότερο ;

– Ο κυριότερος λόγος που ένα παιδί λέει ψέματα είναι ο φόβος μήπως το μαλώσουν. ‘Ίσως επίσης να ντρέπεται να ομολογήσει τις σκανδαλιές του μήπως σε απογοητεύσει και “πέσει” στα μάτια σου.

– Η ζήλια και η ανάγκη να τραβήξει την προσοχή σου μπορεί να είναι ένα ακόμη κίνητρο. Μεγαλοποιώντας ή παραποιώντας τα γεγονότα επιζητά να ασχοληθείς μαζί του περισσότερο.

– Αν το παιδί σου λέει ψέματα, πρέπει να αξιολογήσεις την κατάσταση αρχικά, σε συνάρτηση με την ηλικία του. Ένα παιδί μικρότερης ηλικίας μπορεί να είναι χαριτωμένο, όταν προσπαθεί να σε πείσει για κάτι που είναι πασιφανώς ψευδές. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο για ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας.

1. Στόχος του παιδιού είναι να γίνει αρεστό στους γονείς του. Αν λοιπόν νιώθει ότι παραβίασε τις αρχές του “καλού παιδιού” που θα σε ευχαριστούσαν, αυθόρμητα θα οδηγηθεί στο ψέμα προκειμένου να μη σε απογοητεύσει.

Τι να κάνεις; Μην το πάρεις προσωπικά! Απλώς δε θέλει να σε δυσαρεστήσει.

2. Για ένα παιδί είναι δύσκολο να διακρίνει το φανταστικό από το πραγματικό. Οι ήρωες των παραμυθιών ή οι χαρακτήρες από τηλεοπτικές εκπομπές μπορεί εύκολα να αποκτήσουν αληθινές διαστάσεις.

Τι να κάνεις; Προσπάθησε να το βοηθήσεις να διαχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα μεθοδεύοντας συζητήσεις που προάγουν την απλή ανάλυση των γεγονότων.

3. Πολλά παιδιά διηγούνται στους γονείς ή τους φίλους τους φανταστικές ιστορίες σαν πραγματικά περιστατικά υπερβάλλοντας για τις ικανότητες τους.

Τι να κάνεις; Τα “κατορθώματα” τους -αυτά που εξαρχής γνωρίζεις πως δε συνέβησαν ποτέ- δεν πρέπει να σε ανησυχήσουν. Είτε θέλουν απλώς να υπερηφανευτούν και να κάνουν τους σπουδαίους είτε να πειράξουν τους συνομηλίκους τους.

Όσο το παιδί μεγαλώνει και εμπλουτίζει τις γνώσεις και τις εμπειρίες του, αναπτύσσει παράλληλα μηχανισμούς αυτοπροστασίας από μια πιθανή τιμωρία. Τα ψέματα στα οποία καταφεύγει είναι λιγότερο αδέξια και δε διστάζει να “φορτώσει” σε κάποιον άλλο την ευθύνη.

Από τα 6 μέχρι τα 12 τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας έχουν γίνει πλέον ευδιάκριτα στο παιδί. Ίσως το παιδί να ψάχνει τρόπους προκειμένου να ικανοποιήσει ζωτικές και συναισθηματικές ανάγκες.

Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί για παράδειγμα να λέει ψέματα για τους βαθμούς του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει από ντροπή ή από φόβο για τις συνέπειες. Άλλο παράδειγμα, ο ερχομός ενός νέου μέλους στην οικογένεια, που μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε κρίση ανασφάλειας και να προσπαθήσει να τραβήξει την προσοχή του γονιού με υπερβολές ή ψέματα.

Ωστόσο αν και συνήθως έχει “ιδιοτελή” κίνητρα, το παιδί δεν θεωρεί πως παραβιάζει κάποιον ηθικό κανόνα.

– Το κλειδί για μια σχέση χωρίς ψέματα είναι η εμπιστοσύνη. Μαθαίνουμε στο παιδί ότι μπορεί να στηρίζεται σε μας και να μοιραστεί μαζί μας οτιδήποτε τον απασχολεί.

– Το παιδί πρέπει να νιώθει πως η αγάπη μας για εκείνο είναι δεδομένη ανεξάρτητα από το αν διαφωνούμε με κάποιες από τις πράξεις του.

– Κάθε φορά που “ομολογεί” για κάποιο ψέμα του δείχνουμε κατανόηση και επαινούμε την απόφαση του να πει την αλήθεια.

– Δίνουμε την ευκαιρία στο παιδί να επανορθώσει προκειμένου να καταλάβει πως η πράξη του έχει μεν συνέπειες αλλά η κατάσταση είναι αναστρέψιμη. Έτσι δε θα χρειάζεται να καταφεύγει σε ψέματα για να σώσει την κατάσταση.

– Δεν αποκαλούμε πότε το παιδί “ψεύτη”, αποφεύγουμε τους χαρακτηρισμούς και επιλέγουμε τους ήπιους τόνους και το διάλογο.