Ίκτερος στα νεογέννητα μωρά: Ο Δρ. Σπύρος Μαζάνης εξηγεί τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Είναι μία από τις πιο κοινές παθήσεις που συναντάται στα βρέφη τις πρώτες ημέρες μετά την γέννησή τους. Είναι αυτή η ελαφρώς κίτρινη απόχρωση που παίρνει το δέρμα και συχνά τα μάτια των μωρών και που τις περισσότερες φορές είναι αναμενόμενη τόσο από τους γιατρούς, όσο και από τους γονείς. Πρόκειται για τον ίκτερο και ο παιδίατρος του TLIFE, Δρ. Σπύρος Μαζάνης, είναι εδώ για να σου εξηγήσει όσα θέλεις να μάθεις για την πάθηση, αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισής της:

Τον γνωρίζουν όλες οι γιαγιάδες (τον θυμούνται μάλιστα ως “χρυσή” από το κίτρινο χρώμα που χαρακτηρίζει το δέρμα του μωρού), το έχουν πει στις κόρες και τους γιους τους που πρόκειται να αποκτήσουν παιδί και είναι η τρίτη μεγαλύτερη αγωνία τους μετά την γέννηση στο μαιευτήριο. Πρώτα ρωτάνε για το βάρος του νεογέννητου, μετά για το ύψος και τέλος για το αν έχει ίκτερο. Ο ίκτερος είναι αυτή η κίτρινη χροιά του δέρματος που σχεδόν ένα στα πέντε νεογέννητα τον εμφανίζει τα πρώτα τρία-τέσσερα εικοσιτετράωρα στο μαιευτήριο. Αυτό ονομάζεται νεογνικός ίκτερος, διότι υπάρχει και ίκτερος που εμφανίζεται σε μεγαλύτερη ηλικία στα παιδιά, αλλά και σε ενήλικες.

Λέμε ότι το νεογέννητο έχει ίκτερο, όταν μια ουσία που ονομάζεται χολερυθρίνη αυξάνεται στο αίμα του μωρού πάνω από ένα όριο. Η χολερυθρίνη είναι μια ουσία στο αίμα, η οποία βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, παράγεται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια όταν τελειώνουν τον κύκλο της ζωής τους και αφού μεταβολιστεί από το συκώτι, ύστερα αποβάλλεται από το έντερο με τα κόπρανα και από τους νεφρούς με τα ουρά. Αυτή η φυσιολογική διαδικασία, όμως, κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να διαταραχθεί και τότε η χολερυθρίνη δεν μπορεί να βγει από το σώμα του μωρού, αυξάνεται στο αίμα η παραμονή της και λέμε ότι το μωρό έχει ίκτερο.

Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις που η χολερυθρίνη (ίκτερος) μπορεί να αυξηθεί στο αίμα του μωρού:

• η παραγωγή της χολερυθρίνης αυξάνεται λόγω αυξημένης καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

• αδυναμία του συκωτιού να συλλάβει ή να αποβάλει προς το έντερο την χολερυθρίνη.

• αδυναμία του εντέρου να την αποβάλει.

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες εμφάνισης ίκτερου στο μαιευτήριο είναι:

Φυσιολογικός ίκτερος των νεογνών
Ο λεγόμενος φυσιολογικός ίκτερος των νεογνών παρουσιάζεται την τρίτη με τέταρτη μέρα της ζωής και δεν ξεπερνά τα 14mg που είναι το όριο. Συνήθως, ωφελείται είτε στην φυσιολογική καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων που συμβαίνει τις πρώτες μέρες, είτε στην σχετική και αναστρέψιμη ανωριμότητα του συκωτιού να την μεταβολίσει ή στην ανωριμότητα του εντέρου να την αποβάλει με τα κόπρανα. Ο φυσιολογικός ίκτερος μπορεί να διαρκέσει από επτά μέχρι και 14 μέρες χωρίς ουσιαστικά να βλάψει ή να προβληματίσει το μωρό και η μόνη “θεραπεία” είναι η καλή σίτιση με μητρικό γάλα ή με το γάλα φόρμουλα.

Ασυμβατότητα ομάδας και Rhesus
Αν η μητέρα έχει ομάδα Ο και το μωρό βγει με Α ή Β, τότε λέμε ότι έχουμε ασυμβατότητα ομάδας και μπορεί το μωρό για μερικές μέρες να κάνει ίκτερο μέχρι να αποβληθεί το αίμα της μαμάς από το αίμα του νεογέννητου. Στην περίπτωση που η μητέρα είναι Rhesus αρνητική και το παιδί βγει Rhesus θετικό, τότε λέμε ότι έχουμε ασυμβατότητα Rhesus μεταξύ μητέρας και νεογέννητου και είναι αιτία να κάνει ίκτερο για λίγες μέρες.

Έλλειψη του ενζύμου G-6-PD
Το ένζυμο αυτό βρίσκεται φυσιολογικά μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Για κληρονομικούς, όμως, λόγους μπορεί να λείπει ή να βρίσκεται σε μικρή ποσότητα. Σε αυτή την περίπτωση, το μωρό κάνει ίκτερο συνήθως αν φάει κάποιες τροφές ή αν πάρει κάποια φάρμακα ή αν μυρίσει ναφθαλίνη. Το ίδιο θα συμβεί όσο η μητέρα που θηλάζει πάρει τα μη επιτρεπόμενα φάρμακα ή αν φάει τις τροφές που απαγορεύονται, αφού όπως ξέρουμε όλα περνούν από το μητρικό γάλα στο παιδί.

Ίκτερος από μητρικό γάλα
Ακούγεται παράδοξο, όμως, υπάρχει μια σπάνια περίπτωση που φτάνει το περίπου 1%, όπου λόγω μιας ουσίας η οποία βρίσκεται ενίοτε στο γάλα της μαμάς και παρεμποδίζει την απορρόφηση της χολερυθρίνης από το συκώτι, να εμφανιστεί ίκτερος. Ο ίκτερος εμφανίζεται μετά την έβδομη με 14η μέρα και μπορεί να διαρκέσει όσο διάστημα θηλάζει. Συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις ο ίκτερος δεν είναι ποτέ τόσο υψηλός, ώστε να χρειαστεί να γίνει φωτοθεραπεία ή διακοπή του θηλασμού.

Πώς θα καταλάβεις ότι το μωρό έχει ίκτερο;
Αν ο ίκτερος είναι λίγος, τότε παρατηρούμε μια μικρή κιτρινίλα του δέρματος στο κεφάλι και ιδιαίτερα στην μύτη. Αν ο ίκτερος προχωράει περισσότερο, τότε θα κιτρινίσει και το σώμα του. Αν υπερβεί την τιμή που μάλλον χρειάζεται φωτοθεραπεία, τότε κιτρινίζουν και τα χέρια και τα πόδια, αλλά είναι χαρακτηριστική και η κίτρινη χροιά του άσπρου του ματιού.

Πώς αντιμετωπίζεται ο ίκτερος;
Είναι γνωστή η φωτοθεραπεία. Δηλαδή, το μωρό μπαίνει κάτω από μια λάμπα που εκπέμπει ψυχρό ή κυανό φως σε συγκεκριμένη απόσταση, με γυμνό το σωματάκι του και με μάσκα για την προστασία των ματιών. Υπάρχουν συγκεκριμένοι πίνακες που ορίζουν πότε θα μπει ένα μωρό για φωτοθεραπεία, αξιολογώντας το βάρος, την ηλικία κύησης, το εικοσιτετράωρο της ζωής του και την τιμή της χολερυθρίνης.

Γιατί φοβόμαστε τον ίκτερο;
Αν ο ίκτερος είναι πολύ ψηλός, τότε μπορεί να περάσει στον εγκέφαλο του παιδιού. Αυτό λέγεται πυρηνικός ίκτερος και είναι πολύ σοβαρό. Η συγκέντρωση χολερυθρίνης στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά, όπως παράλυση των χεριών και των ποδιών και πνευματική καθυστέρηση. Γι’ αυτό, οι παιδίατροι στα μαιευτήρια παρακολουθούν με μεγάλη προσοχή τα μωρά, μήπως εμφανίσουν ίκτερο, ώστε να τον αντιμετωπίσουν έγκαιρα.

Ανησυχητικά φαινόμενα ίκτερου:

•αν το μωρό παρουσιάσει ίκτερο παθολογικό από το πρώτο εικοσιτετράωρο της ζωής του

•αν ο ίκτερος παραμένει και επιδεινώνεται και μετά την 15η μέρα

• αν το μωρό εμφανίζει και πυρετό

• αν το μωρό είναι νωθρό, δεν ξυπνάει για να φάει και δεν παίρνει βάρος.

Η εξέταση για να διαπιστωθεί αν το μωρό έχει ίκτερο είναι πολύ απλή. Στα μαιευτήρια τα τελευταία χρόνια εκτός από την λήψη μικρής ποσότητας αίματος, έχουν και σύστημα αναίμακτο με scanner που περνάει πάνω από το δέρμα του μωρού (διαδερμική εξέταση). Όμως, σχεδόν σε όλα τα μικροβιολογικά εργαστήρια είναι δυνατόν να μετρηθεί ο ίκτερος, ώστε αν δεν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε μαιευτήριο, να ξέρουν οι γονείς την τιμή του ίκτερου και να επικοινωνήσουν με τον παιδίατρο ή το νοσοκομείο.

ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΣΤΕΙΛΕΤΕ ΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΑΣ ΣΤΟ ΔΡ. ΣΠΥΡΟ ΜΑΖΑΝΗ; ΚΑΝ’ ΤΕ ΚΛΙΚ ΣΤΟ BANNER ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ

Επιμέλεια κειμένου: Νίκη Κλεισούρα