Τι είναι η Art Nouveau και πως να τη “φιλοξενήσεις” σπίτι σου

O διακοσμητής Κωνσταντίνος Ράπτης μας παρουσιάζει τα βασικά στοιχεία της τέχνης “Art Nouveau” και μας δίνει κάποια tips για να την εντάξουμε στο σπίτι μας….

Ένα ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ύφος που ξεκίνησε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα άρχισε να διαμορφώνεται στη δεκαετία του 1880 αλλά η ακμή του λαμβάνει χώρα στο διάστημα 1892 – 1902 όπου πήρε διαστάσεις κοσμοπολίτικου κινήματος και επεκτάθηκε σε όλον τον κόσμο. Σταμάτησε κοντά στο 1910 λόγω κοινωνικοπολιτικών γεγονότων που οδήγησαν στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914. Το στιλ στηρίζεται σε προγενέστερα αλλάζοντας όμως πολλούς από τους κανόνες τους. Οι καλλιτέχνες της εποχής προσπάθησαν να καταργήσουν τις αποστάσεις μεταξύ των διάφορων μορφών τέχνης, τις οποίες θέλησαν να ενωποιήσουν με τις νέες τεχνικές που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση.

Έτσι στην Art Nouveau αναγνωρίζουμε στοιχεία από:

– τη Γοτθική τέχνη, που δανείζει το μυστήριο και τη ρομαντική της διάθεση, αποκομμένη όμως από την απαισιοδοξία των χρόνων του Μεσαίωνα

– το Μπαρόκ, που χαρίζει την υπερβολή και την πολυτέλειά του, κυρίως των αφηρημένων στοιχείων του, αλλά με μια σύγχρονη και πρωτοποριακή διάθεση

– το Ροκοκό, που καλλιεργεί την αγάπη για μοτίβα εμπνευσμένα από τη φύση, δοσμένα μέσα από ένα πρίσμα μοντερνισμού

– τη Βικτοριανή τέχνη, που βοηθάει στην αναζήτηση μιας εκλεκτικής κομψότητας επηρεασμένη από την Βιομηχανική Επανάσταση

– τον Ακαδημαϊσμό, που προσφέρει τους κανόνες του σαν τερέν αλλαγών

– τον Ιμπρεσιονισμό, που φέρνει την ελευθερία στη φόρμα, αλλά χωρίς τη διάθεση διάλυσής της.

Το σημαντικότερο όμως στοιχείο επηρεασμού είναι η Ιαπωνική τέχνη που προσφέρει στην Art Nouveau τη μίμηση των φυσικών μορφών, αλλά και την αναζήτηση πολύπλοκων διακοσμητικών θεμάτων.

‘Έτσι βλέπουμε να χρησιμοποιούνται τα παρακάτω ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μοτίβα :

– κυματοειδείς, σπειροειδείς, ελικωτές γραμμές, φυτικών ή φλογόμορφων μοτίβων, σχηματοποιημένων ανθρωπίνων μορφών, κυρίως γυναικών και ζωών

– ασύμμετρες και ασύνδετες καμπύλες γραμμές που δημιουργούν άνθη, σχηματοποιημένα και συμβολικά και που ακολουθούν μια τελείως αυτόνομη εξέλιξη στο χώρο. Μιμούνται λουλούδια όπως τα κυκλάμινα, την κίνηση του μαστιγίου στον αέρα και το γράμμα S

– απεικονίσεις χωρίς πλαστικότητα, φωτοσκίαση και προοπτική, με τονισμένα τα περιγράμματα και με προσπάθεια να δείξουν εντελώς επίπεδα.

Η εποχή της Belle Époque (Όμορφη Ζωή), που εξελίσσεται το κίνημα της Art Nouveau, έδειχνε να διψά για ελευθερία από τα στερεότυπα. Με το το κίνημα των Μποέμ (Bohemianism) κάποιες δεκαετίες πριν να είχε φέρει νέα πνοή σε όλους τους τομείς, η ανάγκη για διακριτική πολυτέλεια που δεν “φωνάζει” πλούτο αλλά αναζητά τη τέχνη έγινε επιτακτική.

Έτσι έγιναν μόδα ξεχωριστά αντικείμενα διακόσμησης όπως:

– τα γυάλινα και κρυστάλλινα αντικείμενα της περιοχής Νανσί στη Γαλλία των οίκων Daum και Gallé

– οι λάμπες του οίκου Tiffany από την Νέα Υόρκη

– τα κοσμήματα και αντικείμενα του Γαλλικού οίκου Lalique

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι απόλυτα συνδεδεμένα με την Βιομηχανική Εποχή. Καινούριες τεχνικές που αναδεικνύουν την τέχνη μέσα από την βιοτεχνία δημιούργησαν την τάση Arts & Crafts (Τέχνες και Βιοτεχνίες), που έδωσε στο κίνημα της Art Nouveau μια φρέσκια και μοντέρνα, για την εποχή, ματιά. ‘

Έτσι αναγνωρίζουμε υλικά όπως:

– ματ μέταλλα όπως ο χυτοσίδηρος (μαντέμι) και ο χάλυβας (ατσάλι)

– κεραμικά πλακίδια, πορσελάνινες ψηφίδες και διακοσμητικά τούβλα για επένδυση δαπέδων και τοίχων

– γυαλί με χρώμα, ειδικά στα παράθυρα, φτιαγμένο με τη τεχνική του vitraux (βιτρό)

– εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα (Béton armé)

– ξύλα σε σκούρους τόνους.

Η “Νέα Τέχνη” πάλιωσε πολύ γρήγορα! Παρ’ όλο που τάραξε τα μέχρι τότε λιμνάζοντα νερά της ακαδημαϊκής τέχνης, κράτησε μόνο 20 χρόνια και το 1910 αποτελούσε πια ουσιαστικά παρελθόν. Ο “Μεγάλος” 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος έκανε στάχτη κάθε προσπάθεια για “Όμορφη Ζωή” και μαζί της έσβησε και το κίνημα της Art Nouveau. Παρ’ όλα αυτά είχαν ήδη μπει τα θεμέλια του Μοντερνισμού. Έτσι στα χρόνια του μεσοπολέμου που ακολούθησαν, άνοιξε ο δρόμος για κινήματα πρωτοπόρα όπως η Art Deco. Πολλά χρόνια μετά, στη δεκαετία του 1960, το στιλ αναβίωσε μέσα από τη μποέμικη αισθητική των Χίπηδων. Τα μοναδικά, ιδιαίτερα και παράξενα μοτίβα της ψυχεδέλειας που κυριάρχησαν στη δεκαετία του ’60 ήταν επηρεασμένα από την ArtNouveau!

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΣΟΥ
Αν αποφασίσουμε πως αυτό το ιδιαίτερο στιλ μας ταιριάζει, και πως θέλουμε να προσαρμόσουμε στοιχεία του στο χώρο μας, θα πρέπει να διαλέξουμε:

1. Έπιπλα με έντονες καμπύλες και σκαλίσματα εμπνευσμένα από το ζωικό και φυτικό βασίλειο σε σκούρες αποχρώσεις του καφέ. Το ίδιο, ως αναφορά το χρώμα, ισχύει όταν το ξύλο επενδύει δάπεδα ή τοίχους.

2. Κεραμικά πλακίδια και ψηφίδες στη φυσική τους μορφή ή επισμαλτωμένα (πορσελάνη). Μαζί με τα διακοσμητικά τούβλα αποτελούν την πιο ενδεδειγμένη επιλογή για επένδυση δαπέδων και καμιά φορά και τοίχων.

3. Υφάσματα και ταπετσαρίες με κυκλικά αφηρημένα μοτίβα επηρεασμένα από την ομορφιά των λουλουδιών.

4. Έγχρωμα γυάλινα και κρυστάλλινα αντικείμενα, όπως λάμπες, βάζα και γλυπτά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την αγαπημένη τεχνική του vitraux που εκτός από τα παράθυρα, μπορεί να διακοσμήσει και αντικείμενα ή έπιπλα.

5. Αφίσες και έργα τέχνης με απεικονίσεις γυναικών σε Ιαπωνικό στιλ, κυρίως ασπρόμαυρα και με ένα από τα βασικά χρώματα. Επίσης φιγούρες μεσαιωνικών νυμφών με κυρίαρχα τα έντονα και τα παστέλ χρώματα. Σε όλες τις περιπτώσεις κοινά χαρακτηριστικά τους τα έντονα περιγράμματα και η έλλειψη προοπτικής.

6. Το πιο σημαντικό είναι η άφθονη χρήση μεταλλικών στοιχείων. Περίτεχνα μοτίβα από μαντέμι, ατσάλι, ασήμι ή κασσίτερο καλό είναι να βρουν τη θέση τους παντού!

ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ

Και ήρθε η ώρα για τα χρώματα… Δεν θα κουραστούμε πολύ γιατί οι επιλογές είναι λίγες και εύκολες. Στο ύφος αυτό επειδή πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα έπιπλα από σκούρα καφέ λουστραρισμένα ξύλα, διαλέγουμε κυρίως ήπιες αποχρώσεις και ανοιχτούς τόνους για να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Έτσι για ταβάνια και τοίχους έχουμε:

– Φωτεινά παστέλ με τα ουδέτερα μπεζ, τα θερμά κρεμ και ιβουάρ αλλά και το χαρούμενο βεραμάν να αποτελούν την πιο σίγουρη επιλογή. Ακολουθούν το σωμόν και λιγότερο το ροζ με το γαλάζιο.

Σε υφάσματα και αντικείμενα :

– Τα πράσινα είναι απαραίτητα! Λαδί, χακί και το φωτεινό σμαραγδί βοηθάνε το παστέλ βεραμάν που αναφέραμε παραπάνω να αναπτυχθεί. Το πιο δυνατό όμως πράσινο είναι αυτός της ημιπολύτιμης πέτρας του εξωτικού νεφρίτη (jade).

– Διαλέγουμε σκούρους τόνους των θερμών όπως το μπορντό, την ώχρα και το κεραμιδί, καθώς και θερμά βιολέ και φούξια “λερωμένα” με λίγο μαύρο.

– Από τα ψυχρά χρησιμοποιούμε φωτεινά μπλε και μοβ. Σε συνδυασμό με το πράσινο του σμαραγδιού και το βιολέ μιμούνται την ουρά των παγονιών! Δεν ξεχνάμε το χρώμα της άλλης αγαπημένης πέτρας εκείνης της εποχής που είναι το τιρκουάζ!

– Τέλος προσέχουμε πολύ το χρώμα των μεταλλικών αντικειμένων. Το μαύρο κυριαρχεί λόγω του μαντεμιού, αλλά επιτρέπονται τα σκούρα ασημένια του ατσαλιού, του οξειδωμένου ασημιού και του κασσίτερου. Από τα θερμά μέταλλα διαλέγουμε το μπρούτζο και το χαλκό. Επειδή τα χρώματα των μετάλλων είναι πάντα σκούρα, δεν έχουμε πρόβλημα όταν τα χρησιμοποιούμε σε συνδυασμό μεταξύ τους.

Σήμερα το στιλ αυτό μοιάζει παράξενο και δύσκολο ίσως γιατί η εποχή μας μοιάζει λίγο με τη συντηρητική περίοδο που υπήρχε, όταν ξεκινούσε το κίνημα της Art Nouveau. ‘Όπως και τότε, έτσι και τώρα, χρειάζεται καλλιτεχνική ωριμότητα και ελεύθερη μποέμικη ψυχή για να το καταλάβει κανείς. Γι’ αυτό τολμήστε να εντάξετε την Art Nouveau στο χώρο σας και να απολαύσετε τη γλυκιά γεύση της Belle Époque των αρχών του 20ου αιώνα. Μια εποχή γεμάτη ρομαντισμό, ελευθερία και αισιοδοξία! Έννοιες που έχουμε πολύ ανάγκη να θυμηθούμε στις μέρες μας…