Πάνος Μουζουράκης: “Η μεγάλη αλλαγή έγινε όταν πήγα λύκειο”

Βλέπει τον πλανήτη σαν μια τεράστια παιδική χαρά γεμάτη ευκαιρίες. Πιστεύει πως αυτό που τον κάνει να διαφέρει από ένα 10χρονο είναι ότι έχει ζήσει 27 χρόνια περισσότερα στη γη. Στα τραγούδια του γράφει για την όμορφη πλευρά του έρωτα και θέλει στο βιογραφικό του να προστεθεί ένα βραβείο για τον άνθρωπο που οδήγησε την ανθρώπινη φυλή στο φως και την αγάπη. Ο Πάνος Μουζουράκης μιλάει για όλα στην Θεοδώρας Γιάγκου και το κυπριακό ΦιλGood.

Έχεις γράψει τόσο διαφορετικά τραγούδια μεταξύ τους, που ο κόσμος δεν έχει καταφέρει ακόμη να κατηγοριοποιήσει τη μουσική σου. Εσένα όμως τον ίδιο νομίζουν ότι σε έχουν καταλάβει καλύτερα. Λένε ότι είσαι αντισυμβατικός, ανατρεπτικός, περίεργος, φευγάτος, επαναστατικός.

Δεν πιστεύω ότι είμαι επαναστατικός. Θεωρώ ότι είμαστε όλοι μέρος του συστήματος και προσπαθούμε να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα. Η μόνη ψευδαίσθηση «επανάστασης» που έχω κάνει είναι ότι δεν πήρα ποτέ πιστωτική κάρτα, δεν πήρα δάνειο και δεν έκανα ποτέ παιδιά. Δεν θέλω να αισθάνομαι ότι με κρατάνε από κάπου. Θέλω να μπορώ ανά πάσα στιγμή να ξεγλιστρώ.

Δεν ένιωσες ποτέ την πίεση να ακολουθήσεις την πεπατημένη;

Πίεση όχι, η ανάγκη ίσως μου πέρασε από το μυαλό σαν σκέψη. Από τη στιγμή όμως που αποφασίζεις να κάνεις ένα παιδί, δεν λογοδοτείς μόνο για την πάρτη σου πλέον, ο χρόνος σου παύει να είναι μόνο δικός σου και βάζεις τον εαυτό σου σε δεύτερη μοίρα. Εγώ δεν έχω τελειώσει με ό,τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου και από αυτή την άποψη δεν αισθάνομαι αρκετά ώριμος για να μπορέσω να δώσω την αγάπη που αξίζει σ’ ένα τέτοιο πλάσμα.

Ο χαρακτηρισμός «αφηνιασμένος έφηβος σε εκδρομή στη Ρόδο» που σου έχουν δώσει απέχει πολύ από την πραγματικότητα;

Θα σου απαντήσω με ένα στίχο από ένα τραγούδι της Μποφίλιου με τον Χαρούλη. «Κοίτα, εγώ αν θες να ξέρεις είμαι όλα αυτά που αναφέρεις, μόνο που κάπου κατά βάθος, όποιος με ξέρει κάνει λάθος».

Με λίγα λόγια είσαι παρεξηγημένος; Σε έχουν ωριμάσει τα χρόνια και οι εμπειρίες;

Η ωριμότητα είναι μία παρεξηγημένη έννοια. Τι σημαίνει ωριμάζεις καθώς μεγαλώνεις; Βρίσκεσαι σε αυτόν τον πλανήτη για 100 χρόνια, στην καλύτερη περίπτωση, τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής σου δεν τα θυμάσαι καν και όσο περνάει ο καιρός ξεχνάς όλο και περισσότερα πράγματα. Η μόνη διαφορά που έχω εγώ από ένα 10χρονο είναι ότι έχω ζήσει 27 χρόνια παραπάνω σε έναν πλανήτη δισεκατομμυρίων ετών, στον οποίο έχουν πατήσει δεινόσαυροι και νεάντερταλ, και γνωρίζω πώς πρέπει να συμπεριφερθώ με ευγένεια σε έναν άλλο άνθρωπο, ώστε αυτός να μη με σκοτώσει. Δεν ξέρω ούτε ποιος είναι ο σκοπός μας πάνω στη γη, δεν μπορώ ούτε να σε πείσω με σιγουριά ότι όλα θα πάνε καλά ή κακά. Το μόνο πράγμα που μπορώ να συμβουλεύσω τα μικρά παιδιά είναι να μην ακουμπούν το χέρι τους στο μάτι της κουζίνας γιατί θα καούν και να μην αγγίζουν την πρίζα γιατί θα πάθουν ηλεκτροπληξία. Αυτά μου είπανε και εμένα και τα κατάφερα μια χαρά.

Και όλο αυτό το βρίσκεις συναρπαστικό ή θα προτιμούσες να μας έδιναν ένα εγχειρίδιο και να μας έλεγαν πώς ακριβώς να ζήσουμε;

Υποτίθεται ότι υπάρχει αυτό και λέγεται Καινή Διαθήκη. Και η εντολή είναι «αγαπάτε αλλήλους».

Την έχεις διαβάσει;

Τη διάβασα εικονογραφημένη όταν ήμουν μικρός, σε ένα παλιό βιβλίο που είχε η μάνα μου. Δεν νομίζω να μετράει αυτό ως μεταπτυχιακό στη Θεολογία.

Και ποια είναι η εικόνα του Θεού που έχεις στο μυαλό σου;

Είμαι πολύ μπερδεμένος. Στην Αγία Γραφή υπάρχει από τη μια η εικόνα του Θεού της αγάπης και από την άλλη η εικόνα του Θεού τιμωρού. Έχω ανοίξει πολλές φορές συζήτηση με πνευματικούς πατέρες κι ενώ βλέπω ότι υπάρχει μια κοινή συνισταμένη στα λόγια όλων -κι αυτό είναι η αγάπη και ο αλληλοσεβασμός- βρίσκω κάποιες αντιφάσεις. Υπάρχουν αυτοί που σου λένε «έβρισες, θα πας στην κόλαση» και σε κάνουν πραγματικά να φοβάσαι, και αυτοί που σου λένε ότι είναι ανθρώπινο, και γι’ αυτό υπάρχει η εξομολόγηση, για να κάνουμε τις αμαρτίες μας και να μας συγχωρούνται.

Πρέπει να έχεις νιώσει πολλές φορές τύψεις, αν κρίνω από τις θρησκευτικές σου πεποιθήσεις.

Ναι, αλλά, όπως μου λέει και ο πνευματικός μου, πρέπει να απαλλαγούμε από τις τύψεις, την πέτσα του φόβου και των ενοχών που μας έχουν φορέσει. Όταν τον ρώτησα κάποτε «γιατί να εξομολογηθώ αφού ξέρω ότι θα αμαρτήσω ξανά;» εκείνος γύρισε και μου απάντησε με σοφία «είναι σαν να μου λες ότι δεν θα ξαναπλύνεις αυτή την μπλούζα σου, γιατί θα λερωθεί».

Έχεις πνευματικό, φοράς σταυρό, την τελευταία σου παράσταση την ονόμασες «Δευτέρα Παρουσία». Να υποθέσω ότι δίπλα από το κρεβάτι σου έχεις πάντα ένα θρησκευτικό βιβλίο;

Μπα, καθόλου. Δεν μπορούσα ποτέ να διαβάσω, να συγκεντρωθώ επάνω από ένα βιβλίο. Ένας λογοθεραπευτής με διέγνωσε τις προάλλες με δυσλεξία και αυτό δικαιολόγησε επιτέλους τους κακούς βαθμούς που έπαιρνα στα σχολικά μου χρόνια. Καθώς διαβάζω μπορεί να μου κάνει κλικ μια λέξη και το μυαλό μου αρχίζει να ταξιδεύει αλλού, την ώρα που τα μάτια μου μένουν κολλημένα στο βιβλίο.

Οι κακοί βαθμοί είχαν αντίκτυπο στην παιδική σου ηλικία; Ήταν ζόρικα στο σχολείο;

Στα οκτώ μου μετακομίσαμε από το εξωτερικό στη Θεσσαλονίκη και ήμουν το καινούριο παιδάκι του σχολείου. Και επειδή τα παιδιά στην Ελβετία ήταν φλωράκια, ενώ στην Ελλάδα υπήρχε αλητεία, ένιωσα εντελώς έξω από τα νερά μου. Θυμάμαι μάλιστα ακόμη το περιστατικό που με έκανε να κλειστώ στον εαυτό μου. Η δασκάλα μας, η κυρία Δάφνη, ρώτησε τι είναι ρήμα και σήκωσα το χέρι μου για να συμμετάσχω στο μάθημα. Τελικά απάντησε η Αργυρούλα ότι ρήμα είναι η λέξη που δηλώνει μία ενέργεια και εγώ σκέφτηκα «τι βλακείες λέει τώρα, ρίμα είναι η ομοιοκαταληξία!». Καθώς είχα το χέρι σηκωμένο άκουσα την κυρία Δάφνη να λέει «μπράβο Αργυρούλα» και τότε είπα στον εαυτό μου «βλακεία που θα έκανες… Δεν ξέρεις τίποτα Παναγιώτη, μην ξαναμιλήσεις».

Και όλο αυτό που είσαι σήμερα, εξωστρεφής, επικοινωνιακός, θεατρικός, πώς ξεπήδησε από μέσα σου;

Η μουσική μου έδωσε τρόπο να επικοινωνήσω και να εκφράσω πράγματα που ένιωθα. Η μεγάλη όμως αλλαγή έγινε όταν πήγα λύκειο. Εκεί άλλαξα παρέες και μου δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψω και πάλι τον εαυτό μου και να αναδυθώ. Γύρω στα 14-15 άρχισα να παίζω κιθάρα και κατεβαίναμε με τα παιδιά στην πλατεία για να τραγουδήσουμε στίχους του Αγγελάκα, των Κατσιμιχαίων και του Σαββόπουλου. Και στο γυμνάσιο ξεχώριζα, αλλά όλοι έλεγαν «πω-πω, κοίτα τον περίεργο». Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ξεχωρίσεις, αλλά δεν είναι όλοι καλοί.

Πιστεύεις ότι έχεις καταφέρει να ξεχωρίσεις από τους άλλους τραγουδιστές της γενιάς σου;

Θαυμάζω ανθρώπους που μπορούν μέσα σε ένα ρεφρέν να περιγράψουν με τρεις λέξεις αυτό που θέλουν να πουν. Τρελαίνομαι για τον στίχο του Γεράσιμου Ευαγγελάτου «είναι αμάξια οι μόνοι και οι σχέσεις τροχαία». Τρελαίνομαι για τον τρόπο που σου δίνει ο Φοίβος Δεληβοριάς εικόνες. Αλλά εγώ για κάποιο λόγο δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Ο στίχος μου έχει αρχή, εξέλιξη, ανατροπή και επίλογο, γιατί προσπαθώ να γίνομαι απόλυτα κατανοητός. Λέω πολλές ιστορίες μέσα από τα τραγούδια μου και αυτό είναι, πιστεύω, που με χαρακτηρίζει.

Τι εννοούσες όταν είπες ότι όλοι οι νέοι τραγουδιστές είστε «φλώροι και παιδιά της αγάπης»;

Είμαστε. Δεν είμαστε; Μου αρέσει η γλυκάδα που βγάζει ο Κωστής στα τραγούδια του, το συναίσθημα της μη βίας που υπάρχει. Και ο Λεωνίδας έχει γράψει ένα δίσκο με τραγούδια που μιλάνε μόνο γι’ αγάπη. Επίσης, ταυτίζομαι πολύ με τραγούδια όπως το «Φίλα με ακόμα», που αν και ερωτικό, μιλά για το πώς θα έπρεπε να είναι ο έρωτας, όχι για πόνο και κλάμα. Υπάρχουν τραγούδια που λένε σ’ αγαπώ και ακούς κλάμα στη φωνή και λες γιατί αγαπάς έτσι ρε φίλε; Δεν μπορείς να αγαπάς και να είσαι χαρούμενος;

Παίρνεις ερεθίσματα από τη μουσική που δημιουργούν άλλοι γύρω σου;

Εμένα με επηρεάζουν πάρα πολύ άλλοι τραγουδιστές της γενιάς μου. Ζηλεύω και χαίρομαι ταυτόχρονα, και λέω τι κομματάρα έβγαλε η Ελεονώρα, ο Κωστής, τι στίχος, τι ωραία μελωδία, και σκέφτομαι «έλα, σειρά σου τώρα». Εκεί θεωρώ πως υστερώ σε σχέση με άλλους συνάδελφούς μου.

Μήπως είναι θέμα παιδείας; Το γεγονός δηλαδή ότι δεν έχεις πανεπιστημιακό background σε κάνει να αισθάνεσαι ανεπαρκής;

Δεν νομίζω ότι είναι θέμα σπουδών. Νομίζω ότι πιο πολύ χρειάζεται φαντασία και είμαι σίγουρος ότι κάποια στιγμή θα καταφέρω να ξεκλειδώσω τη φαντασία μου. Είναι ωραίο να μαθαίνεις τεχνικά να παίζεις καλύτερη κιθάρα, να σου μαθαίνουν τη μέθοδο σε ένα σχολείο, αλλά η ψυχή δεν διδάσκεται. Το είχε θέσει πιο ωραία ο Ψαραντώνης αυτό, όταν τον ρώτησαν πώς γράφει τα τραγούδια του. «Ακούω» τους απάντησε. Άνοιξε τα αυτιά σου, άνοιξε το μυαλό σου, άκου τα πουλιά, τα δέντρα, και θα έρθει η έμπνευση.

Από τους παλιούς έχεις πει ότι επηρεάστηκες από τον Παύλο Σιδηρόπουλο. Είναι αλήθεια ότι προσπαθούσες να μιμηθείς μέχρι και τη φωνή του;

Ακόμα προσπαθώ, απλά δεν τα καταφέρνω και βγαίνει ο Μουζουράκης. Τα κομμάτια του Παύλου είναι αυτά που θα ήθελα να είχα γράψει… Αλλά και τα δικά μου καλά είναι.

Ακόμη δεν έχεις πατήσει τα πόδια σου γερά πάνω στην ελληνική δισκογραφία και ετοιμάζεσαι να φύγεις γι’ Αμερική. Ποια ανάγκη σε οδήγησε εκεί;

Αυτή τη χρονική περίοδο θεωρώ ότι είναι πολύ καλή ευκαιρία η Αμερική, πριν σαπίσω και αναλωθώ εδώ κάνοντας τα ίδια και τα ίδια. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω αν είναι όνειρο δικό μου ή μου το φύτεψε κάποιος άλλος στο μυαλό. Γιατί πολλές φορές κατέβαινα από τη σκηνή και υπήρχε κόσμος που μου έλεγε «χαραμίζεσαι». Σιγά-σιγά σου βάζουν ένα σποράκι στο μυαλό, έναν ψύλλο στο αυτί να σου ψιθυρίζει «αν πήγαινες στην Αμερική….». Οπόταν λες γιατί να μην το δοκιμάσω και να μείνω με το απωθημένο, να φτάσω 60 χρονών και να γίνεται χαμός με ταλέντα της Κύπρου και της Ελλάδας στην Αμερική και να λέω «άμα είχα πάει εγώ, να δεις τι θα είχε γίνει». Γιατί να σκλαβωθείς και να μην το ζήσεις όπως το βλέπεις στις ταινίες και στα κινούμενα σχέδια της Disney; Όλα είναι δυνατά. Έτσι μ’ αρέσει να βλέπω τον πλανήτη, σαν μια παιδική χαρά γεμάτη ευκαιρίες.

Δεν νιώθεις πως αφήνεις ανοιχτούς λογαριασμούς στην Ελλάδα;

Τι θέλεις, να ανοίξεις μια μέρα την τηλεόραση μετά από δέκα χρόνια, να με δεις σε μια σειρά και να πεις «για κοίτα, ο Μουζουράκης γέρασε»; Ενώ άμα ξαφνικά με δεις και είμαι ο Τέλης Σαβάλας και η Νάνα Μούσχουρη μαζί;

Τι ελπίζεις να προστεθεί στο βιογραφικό σου μετά το ταξίδι σου;

Καμιά ταινία στο Χόλιγουντ, μια σειρά στο Neflix, ένα Emmy, ένα Grammy, τρία Νόμπελ, εφτά Oscar και ένα καινούριο βραβείο που θα ανακαλύψουν για τον άνθρωπο που οδήγησε την ανθρώπινη φυλή στο φως και την αγάπη (γέλια).

Βλέπεις πάντα το ποτήρι μισογεμάτο;

Ναι, αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι. Ξέρω ότι μπορεί να πάω στην Αμερική, να φάω πέντε χυλόπιτες από τους ανθρώπους που θα συναντήσω, να με πιάσουν τα κλάματα και να γυρίσω πίσω.

Στην Ελλάδα, πάντως, πήρες πολλή αγάπη από τον κόσμο. Ειδικά μετά τους «Τέσσερις» απέκτησες ένα ετερόκλητο κοινό.

Μετά τους «Τέσσερις» ήμουν σαν επιτραπέζιο παιχνίδι, που μπορούσαν να το παίξουν ηλικίες από 7 μέχρι 100. Σκοπός μου είναι να πάρω ένα μεγάλο μερίδιο αγάπης, το οποίο ίσως δεν πήρα σε μια προηγούμενη ζωή μου και προσπαθώ τώρα να γεμίσω το κενό.

Σε συνεπήρε η αναγνωρισιμότητα;

Με άλλαξε η αναγνωρισιμότητα, αλλά σύμφωνα με μία έρευνα που διάβασα πρόσφατα, επανήλθα. Όπως λέει η έρευνα, άνθρωποι που υπέστησαν μια τραγωδία στη ζωή τους ή κάτι εξαιρετικά καλό, έξι μήνες μετά το συμβάν επέστρεψαν στα ίδια επίπεδα ευτυχίας που ήταν πριν. Δηλαδή εάν ήσουν μίζερος πριν το συμβάν, θα επανέλθεις στη μιζέρια σου. Το κακό που μου έκανε η αναγνωρισιμότητα είναι ότι προσπαθούσα πολύ να είμαι αντάξιος αυτής της αγάπης και φοβόμουν ότι δεν θα τα καταφέρω. Μπορεί να κάνεις ένα μπαμ, να σε γνωρίσουν όλοι και να πουν τι γαμάτος τύπος. Τη δεύτερη φορά που θα ξαναπαρουσιαστείς, και καλύτερο να είναι αυτό που θα παρουσιάσεις, οι μισοί ήδη θα σε έχουν βαρεθεί. Μαζί με την αναγνωρισιμότητα δεν κερδίζεις μόνο την αγάπη.

Αυτή η ανασφάλεια σού βγήκε σε καλό;

Με έκανε πολύ αγχώδη και έχασα όλη τη χαρά της δημιουργίας για ένα διάστημα. Τώρα θεωρώ ότι το ξεπέρασα.

O λόγος που δεν έκανες ξανά τηλεόραση ήταν ο φόβος της αποτυχίας;

Όταν μπήκα στη δισκογραφία καταστράφηκε. Βγήκαν τα πειρατικά CDs, μετά τα ΜP3 και το YouTube. Με το που μπήκα στην τηλεόραση και έκανα τους «Singles» ήρθε η οικονομική κρίση. Η σειρά του Χριστόφορου και το Νησί ήταν τα τελευταία όπου πέσανε πραγματικά λεφτά στην παραγωγή και βγήκε μια κάποια αισθητική. Μετά, λόγω της κρίσης δεν έβγαιναν σειρές του ίδιου επιπέδου, χωρίς να θέλω να κατακρίνω. Το «Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος» ήταν ο καλύτερος τρόπος να αποσυρθώ από την τηλεόραση. Δεν με ενδιέφερε να κάνω κάποιο άλλο σίριαλ και η αλήθεια είναι ότι δεν μου έγιναν προτάσεις έκτοτε.

Ως παιδί της οικονομικής κρίσης έχεις ζήσει με στερήσεις;

Όσο ανοδικά κι αν πήγαινε η καριέρα μου, η οικονομία της χώρας έπεφτε. Δεν είμαι αχάριστος όμως. Πάντα μπορούσα να πληρώσω τα τσιγάρα και το ενοίκιό μου. Απλά δεν μπόρεσα ποτέ να φτάσω στο επόμενο επίπεδο της οικονομικής άνεσης, λόγω συγκυριών. Αν είχα κάνει το «Φίλα με ακόμα» πριν από τριάντα χρόνια, ίσως να είχα χτίσει και δυο μεζονέτες.

Έχεις ψάξει ποτέ στο διαδίκτυο να δεις τι γράφεται για σένα;

Το έκανα παλιά, όμως σταμάτησα. Μου έτρωγε πολύ χρόνο και συνειδητοποίησα ότι δεν είναι κάτι που με βελτιώνει σαν άνθρωπο, ούτε τα καλά σχόλια, ούτε τα κακά.

Πριν από μερικά χρόνια είχες κάνει ένα σατιρικό βίντεο για την 28η Οκτωβρίου και αμέσως ακολούθησε μία επίθεση απέναντι στο πρόσωπό σου, που πήρε διαστάσεις. Πόσο σου έχει κοστίσει αυτό;

Μετά από αυτό το βίντεο, για δυο-τρία χρόνια ζούσα με ένα φόβο. Ήταν το ίδιο συναίσθημα που ένιωθα όταν πήγαινα σχολείο και φοβόμουν ότι κάποιο παιδί θα με σπάσει στο ξύλο. Ένιωθα επίσης θυμό, γιατί πίστευα ότι με εξαπάτησαν, παρουσιάζοντας ένα σατιρικό βίντεο ως τις προσωπικές μου απόψεις, στον βωμό των κλικ και της τηλεθέασης. Ήθελα να εκφράσω αυτόν τον θυμό και να πω την αλήθεια όπως την ένιωθα τότε, όμως δεν ήθελα να ρίξω κι άλλο λάδι στη φωτιά. Αποφάσισα λοιπόν να γράψω ένα τραγούδι που να τα λέει όλα. Και ξεκίνησα να γράφω τον στίχο, κάπως αυτόματα. Όταν τελείωσα τον στίχο και τον ξαναδιάβασα, κατάλαβα πως αυτός που ευθυνόταν για όλα όσα μου συνέβαιναν ήμουν εγώ. Και δεν είχα κανέναν άλλο να κατηγορήσω, παρά μόνο εμένα. Το τραγούδι αυτό ονομάστηκε αργότερα «Στόχος» και έβαλα στόχο να προσπαθώ να ζω αντικαθιστώντας το σκοτεινό αίσθημα του φόβου με την αγάπη. Μέσα από αυτή την ιστορία έγινα άλλος άνθρωπος. Όχι τέλειος, ούτε άγιος, απλά ένας άλλος. Και πιστεύω πως αν ανακάλυπτα τη μηχανή του χρόνου και πήγαινα πίσω να το αλλάξω και να μην κάνω το βίντεο, σήμερα δεν θα ήμουν εγώ. Θα ήμουν ένας λίγο πιο κακός, λίγο πιο επηρμένος, λίγο πιο «αλάθητος» Πάνος. Οπότε ναι, μου κόστισε, αλλά τα μαθήματα σπάνια έρχονται δωρεάν.