Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα;

Κατ’ αρχήν τα ψέματα ξεκινούν μόλις το παιδί αρχίζει να έχει αφηρημένη σκέψη και σηματοδοτούν την ανάπτυξη της φαντασίας του, που είναι μία σπουδαία και ανώτερη νοητική λειτουργία.

Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα ψέματα στις εξής κατηγορίες: Τα ψέματα που φτιάχνουν ιστορίες όπου ένα παιδί μπορεί να είναι πρωταγωνιστής, τα ψέματα που απαλλάσσουν το παιδί από το βάρος της ενοχής, τα ψέματα που στοχεύουν στην απαλλαγή του παιδιού από τις συνέπειες μιας πράξης και το θυμό μας αλλά και τα χειριστικά ψέματα που χρησιμοποιούνται για να γλιτώσει το παιδί από κάτι που δεν θέλει ή να του εξασφαλίσουν κάτι που επιθυμεί.

Ένα παιδί που διηγείται φανταστικές ιστορίες, κυρίως στην προσχολική του ηλικία, είναι ένα παιδί έξυπνο, όπως έδειξαν πρόσφατες έρευνες Πανεπιστημίου του Καναδά, το οποίο θα χρησιμοποιήσει αργότερα τη φαντασία του για να δημιουργήσει και να εκφρασθεί. Είναι εσφαλμένη η τακτική της αποκάλυψης του ψέματος και της προσγείωσης του παιδιού ανώμαλα, με τον χαρακτηρισμό του ‘ψεύτη’ και του ‘παραμυθά’. Αντίθετα, πρέπει να δείξουμε στο παιδί πως η ιστορία του μας άρεσε και την αποδεχόμαστε σαν μία ωραία ιστορία, θα ήταν υπέροχο αν μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

Τα ψέματα που λέει το παιδί για να γλιτώσει την τιμωρία ή την απόρριψη, θα πρέπει να μας προβληματίσουν σε σχέση με το πόσο αυστηροί είμαστε απέναντί του ή το πόσο καλή εικόνα έχει για τον εαυτό του. Θα πρέπει να του ξεκαθαρίσουμε, ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες, γι αυτό είναι στο χέρι του να επιλέγει σωστά, ώστε να μην εισπράττει αρνητικά αποτελέσματα. Θα πρέπει, επίσης, να το διαβεβαιώνουμε, ότι πάντοτε το αγαπάμε και ότι είναι προτιμότερη η ειλικρινής αποδοχή ενός λάθους και ότι θα έχει μικρότερες συνέπειες, αν ομολογήσει την πράξη απ’ ότι αν προσπαθήσει να την κρύψει ή να την φορτώσει σε κάποιον άλλο.

Τα ψέματα που στόχο έχουν να απαλλάξουν το παιδί από καθήκοντα ή να το διευκολύνουν να κάνει πράγματα που αρέσουν σε εκείνο αλλά δεν μας βρίσκουν σύμφωνους, θα πρέπει να μα βάλουν σε σκέψεις για το πόσο φορτωμένο είναι το παιδί και να μας κάνει να επανεξετάσουμε τις δραστηριότητές του και να δούμε αν αποτελούν επιλογή δική του ή δική μας. Σε κάθε περίπτωση, μία ειλικρινής από τη μεριά μας προσπάθεια, αν ανακαλύψουμε τι κρύβεται πίσω από τα ψέματα του παιδιού και μια συζήτηση σε βάθος μαζί του ώστε να αποφασίσει μόνο του τι θα κάνει και γιατί, θα βοηθήσει περισσότερο από τιμωρίες, απαξιώσεις και αρνητική κριτική.

Τέλος, θα πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως πίσω από τα ψέματα του παιδιού, κρύβεται μια χαμηλή αυτοεκτίμηση, μια ανιαρή καθημερινότητα ή ένα εξαιρετικά πιεστικό πρόγραμμα και να το βοηθήσουμε να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις, ώστε να μην χρειάζεται να καταφεύγει στο ψέμα για να τα καταφέρει.