Αν καπνίζεις το πιθανότερο είναι και το παιδί σου όταν ενηλικιωθεί να το πιάσεις με ένα πακέτο τσιγάρα στην τσάντα. Θέλεις; Δεν νομίζω. Ο γονιός λειτουργεί ως πρότυπο για τα παιδιά και για αυτό οφείλουμε να δίνουμε το σωστό παράδειγμα. Από εμάς εξαρτάται το παρακάτω τους…
Η ψυχολόγος Κρίστη Μηλιόρδου εξηγεί πως να δώσεις το καλό παράδειγμα.
Ως πρότυπο ορίζεται το άτομο που λειτουργεί ως παράδειγμα, του οποίου η συμπεριφορά γίνεται αντικείμενο μίμησης από τους άλλους. Ο όρος αυτός εμφανίστηκε πρώτα στις κοινωνιολογικές μελέτες του R. Merton.
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με το ρόλο του γονέα ως πρότυπο για τα παιδιά.
Ο γονιός ως πρότυπο
Το μικρό παιδί δεν έχει αυξημένες δυνατότητες επεξεργασίας των γνωστικών ερεθισμάτων που λαμβάνει από το εξωτερικό περιβάλλον, οπότε είναι εύκολο να αντιγράψει ακριβώς τις συμπεριφορές των ατόμων με τα οποία μεγαλώνει. Οι γονείς είναι γι’ αυτό οι άνθρωποι από τους οποίους εξαρτάται για την εξασφάλιση των βασικών του αναγκών (π.χ. τροφή, στέγη) και αυτοί που αγαπάει. Για εκείνο, λοιπόν, μέχρι κάποια στιγμή θεωρούνται οι «τέλειοι» και ό, τι κάνουν λογίζεται ως το σωστό.
Αυτό επαληθεύεται στις έρευνες των κοινωνικών επιστημόνων και των γενετικών ερευνητών, όπου υποστηρίζουν ότι τα παιδιά τείνουν να μεγαλώνουν μοιάζοντας στους γονείς τους.
Μην δίνεις το κακό παράδειγμα
Τα παιδιά καπνιστών έχουν περισσότερες πιθανότητες να καπνίσουν. Αν οι γονείς κάνουν χρήση ουσιών μπορεί κάποια στιγμή να ανακαλύψουν ότι και τα παιδιά τους είναι χρήστες. Επίσης, οι γονείς που μεγάλωσαν βιώνοντας κάποια μορφή κακοποίησης συνήθως και με τη δική τους συμπεριφορά πληγώνουν τα παιδιά τους. Αντίστοιχα, οι γονείς με χαμηλή αυτοεκτίμηση, συχνά αγωνιούν για τη χαμηλή αυτοεικόνα και την ευαλωτότητα του παιδιού τους.
Δώσε το καλό παράδειγμα
Βάσει των παραπάνω φαίνεται ότι οι γονείς επηρεάζουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους μέσω βιολογικών (γονίδια) και περιβαλλοντικών (τρόπος ανατροφής) παραγόντων. Αυτό όμως, δεν σημαίνει να εστιάζει κανείς μόνο στις αρνητικές επιπτώσεις. Υπάρχει πληθώρα θετικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει η συμπεριφορά των γονέων στην ανάπτυξη των παιδιών. Για παράδειγμα, οι μορφωμένοι γονείς καλλιεργούν στα παιδιά τους την αγάπη για μάθηση. Γονείς με αυτοπεποίθηση έχουν παιδιά που νιώθουν σιγουριά για τις ικανότητές τους.
Επίσης, τα ευτυχισμένα ζευγάρια που επικοινωνούν μεταξύ τους, μαθαίνουν την σωστή επικοινωνία με τους άλλους και στα παιδιά τους. Οπότε, το γονεϊκό πρότυπο μπορεί να αποδειχτεί ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό «εργαλείο» ορθής διαπαιδαγώγησης.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΘΕΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΟΥ
-Σωστές επιλογές. Οι επιλογές των γονέων αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά και παίζουν σημαντικότερο ρόλο από τα λεγόμενά τους, καθώς όταν εκείνα θα βρεθούν σε ανάλογη θέση να πάρουν μια απόφαση για τον εαυτό τους δε θα σκεφτούν «τι είπε ο μπαμπάς/μαμά», αλλά «τι έκανε ο μπαμπάς/μαμά».
-Αντίστοιχη είναι και η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Είναι καλό να εξηγούμε στα παιδιά ποιους παράγοντες χρειάζεται να λάβουν υπ’όψιν τους όταν έρχεται η ώρα να λάβουν μια απόφαση και τον τρόπο που θα αξιολογούν τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία.
-Παραδοχή των δικών μας λαθών. Πολλά παιδιά δείχνουν στοιχεία τελειοθηρικής συμπεριφοράς λόγω του ότι πιστεύουν ότι οι γονείς τους είναι αλάνθαστοι, άρα και εκείνα πρέπει να κάνουν το ίδιο. Αυτή η συμπεριφορά θα μειωνόταν σε μεγάλο βαθμό, αν οι ίδιοι οι γονείς παραδέχονταν τα λάθη τους, βοηθώντας τα να καταλάβουν ότι κανείς δεν είναι τέλειος και ότι ένα λάθος μπορεί να διορθωθεί, χωρίς να λογίζεται ως καταστροφή. Επίσης, βοηθά στο κομμάτι της ανάληψης ευθυνών.
-Συνέπεια. Οι γονείς συχνά παραπονιούνται για τα παιδιά που δεν είναι συνεπή, δεν ακολουθούν ένα πρόγραμμα και δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτό ισχύει και για τους ίδιους. Είναι σημαντικό για το γονιό να είναι συνεπής στο χρόνο, στα λεγόμενά του και στην ολοκλήρωση των εργασιών του ακόμη κι παρουσιάζουν δυσκολίες.
-«Να σέβεσαι τους δασκάλους σου και τους συμμαθητές σου». Αυτό αποτελεί μια κοινή επιθυμία των γονέων. Για να υλοποιηθεί από το παιδι θα πρέπει κι εκείνοι με τη συμπεριφορά τους να δείχνουν σεβασμό, εκτίμηση και ευγνωμοσύνη στους άλλους. Σε αντίθετη περίπτωση, το παιδί μπερδεύεται ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις των γονέων του.
-Διδάξτε τους τα ενδιαφέροντά σας. Είναι πολύ σημαντικό για ένα γονέα να μην έχει μόνο ένα ρόλο ή να εστιάζει μόνο στη δουλεία του και να μην έχει καθόλου ενδιαφέροντα ή ελεύθερο χρόνο. Μπορεί εκτός από επαγγελματίας, να ασχολείται ερασιτεχνικά και με τη γυμναστική, τη μουσική, το θέατρο, το χορό, την τέχνη κτλ. Αυτό βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν τις δυνατότητες και τα ταλέντα τους και να μην εστιάζουν πεισματικά σε ένα μόνο τομέα της ζωής τους (πχ: διάβασμα), αγνοώντας το κομμάτι της ευχάριστης δραστηριότητας.
-Νιώστε καλά με τον εαυτό σας. Είναι πολύ σημαντικό για ένα γονέα να είναι περήφανος για τον εαυτό του και για όσα έχει πετύχει μέχρι τώρα, παλεύοντας παράλληλα για ένα καλύτερο αύριο. Αυτό είναι ένα θετικό πρότυπο για τα παιδιά, καθώς τα βοηθάει να θέτουν στόχους, να νιώθουν σίγουρα για τον εαυτό τους και να αντλούν ικανοποίηση απ’όσα έχουν ήδη πετύχει.
Συμπερασματικά, είναι φανερή η σημασία του γονεϊκού προτύπου στο σχηματισμό της παιδικής προσωπικότητας. Παρόλα αυτά οι γονείς δε χρειάζεται να πανικοβάλλονται όταν νιώθουν ότι κάνουν λάθη ως προς την ανατροφή των παιδιών τους. Αυτό είναι κάτι φυσιολογικό και ανθρώπινο. Μεγαλύτερη σημασία έχει η προσπάθεια που κάνουν να τα παραδεχτούν και η διάθεση να τα διορθώσουν!
