Παιδί: Γιατί λέει ψέματα; Τι να κάνω;

Τα ψέματα, μικρά ή μεγαλύτερα είναι συνυφασμένα με την παιδική ηλικία. Άλλοτε κρυμμένα πίσω από ιστορίες που επινοούν τα παιδιά και άλλοτε προφανή, σας δίνουμε… ειλικρινείς οδηγίες για το πώς να τα αντιμετωπίσετε ανά ηλικία με τη βοήθεια της ψυχολόγου με ειδίκευση στην αποκατάσταση παιδιών και εφήβων με μαθησιακές δυσκολίες, Αναστασίας Γκοτσοπούλου!

«Δεν έσπασα εγώ το βάζο, ήρθε ένα κακό πνεύμα και φύσηξε και έπεσε! Αλήθεια σου λέω!» ή «Μαμά, κάθε βράδυ έρχεται μια νεράιδα και μου λέει παραμύθια!» ίσως είναι πράγματα που οι γονείς έχουν ακούσει από 3χρονα ή 4χρονα παιδιά, που συχνά προσπαθούν με αθώο τρόπο να αποφύγουν την τιμωρία για μια ζημιά και επιμένουν ότι οι ιστορίες τους είναι αληθινές.

Το στερεότυπο θέλει τα ψέματα να είναι κακό πράγμα. Δείτε για παράδειγμα πόσα βάσανα πέρασε ο Πινόκιο που έλεγε συνέχεια ψέματα (ένα πολύ καλό παραμύθι για τα παιδιά)! Όμως όταν τα παιδιά λένε ψέματα οι γονείς αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα: να επιμείνουν στην ειλικρίνεια γιατί φοβούνται ότι το παιδί τους θα γίνει παθολογικός ψεύτης ή να το αφήσουν να περάσει από φόβο μήπως δεσμεύσουν την δημιουργικότητα του παιδιού τους; Οι γονείς συχνά καταλήγουν στο δεύτερο και μάλιστα κάποιοι είναι περήφανοι που το παιδί τους έχει φαντασία.

Οι ειδικοί θα έλεγαν ότι σε τόσο μικρή ηλικία (2-4 ετών) τα παιδιά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη διαφορά αλήθειας και ψέματος.

Βεβαίως δεν λένε όλα τα παιδιά αθώα ψέματα που θα κάνουν το γονιό να γελάσει και να πάει παραπέρα και φυσικά η ειλικρίνεια είναι αρετή. Οι γονείς λοιπόν πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν πότε το ψέμα του παιδιού τους είναι απλά ένας τρόπος για να τους αποδείξει πόσο έξυπνο είναι και πότε πίσω από το ψέμα κρύβονται άλλες καταστάσεις που δεν πρέπει να υποβαθμιστεί η σημασία τους.

Για το λόγο αυτό και με κάθε ειλικρίνεια παρακάτω θα βρείτε έναν χρήσιμο οδηγό ανά ηλικία για το ψέμα!

Νήπια: τα πρώτα ψεματάκια!
Τα ψέματα που μπορεί να ακούσετε από ένα 2 χρονο ή 3χρονο παιδί είναι καταφανή και κυρίως εγωιστικά. Ένα 3χρονο δηλαδή μπορεί να πει ψέματα ότι έπλυνε τα χέρια του πριν το φαγητό ενώ δεν το έκανε ή να ρίξει την ευθύνη για μια ζημιά στο αδελφάκι του για να γλυτώσει το κατσάδιασμα. Με άλλα λόγια σε αυτές τις ηλικίες ένα παιδί τα ψέματά του είναι απλά έως απλοϊκά, αρνούμενο για παράδειγμα ότι έκανε κάτι ή δεχόμενο ότι έκανε κάτι άλλο για να κερδίσει την επιβράβευση.

Για τέτοιου είδους ψέματα δεν έχει καν νόημα να τιμωρήσετε ένα παιδί. Αντίθετα είναι πιο αποτελεσματικό να το δείτε με χιούμορ και να προσπαθήσετε να «ξεσκεπάσετε» το ψέμα του χωρίς όμως να το πληγώσετε. Για παράδειγμα αν ένα νήπιο τραβήξει την ουρά της γάτας και πει ότι το έκανε ο φανταστικός φίλος του η καλύτερη απάντηση που μπορείτε να του δώσετε είναι ότι και οι γάτες πονάνε. Ή σε κάποια άλλη περίπτωση εάν το παιδί πει ψέματα ότι έπλυνε τα χέρια του πριν το φαγητό ενώ δεν το έκανε μπορείτε μεταξύ αστείου και σοβαρού να κάνετε ότι μυρίζετε τα χεράκια του και αποκαλύπτετε ότι «κάποιος δεν χρησιμοποίησε το σωστό σαπούνι!».

Εάν ένα νήπιο κάνει μια ζημιά και εξαγριωθείτε τότε είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι θα σας πει ψέματα περισσότερο από φόβο που σας βλέπει σε έξαλλη κατάσταση. Επομένως το χιούμορ και οι γενικόλογες παρατηρήσεις θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τα νηπιακά ψέματα.

Προνήπια: μικρά αλλά με μεγάλη φαντασία!
Στα χρόνια λίγο πριν το νηπιαγωγείο τα παιδιά μοιάζουν να βρίσκονται στην καλύτερη πνευματική τους φάση. Πλάθουν ιστορίες, δεν σταματούν να μιλούν (ειδικά τα κοριτσάκια) έχουν ανεξάντλητη φαντασία και όρεξη για μάθηση. Επιπλέον δεν έχουν ακόμη ξεκάθαρα μέσα στο μυαλό τους τα όρια μεταξύ αληθινού και φανταστικού.

Ο τρόπος που διαχειρίζονται την πραγματικότητα είναι αντικείμενο μελέτης. Μπορεί με άλλα λόγια να πιαστούν από ένα απλό γεγονός (π.χ. κάτι που είδαν στην τηλεόραση) και να δημιουργήσουν έναν ολόκληρο φανταστικό κόσμο με τέρατα, νεράιδες, ουράνια τόξα και φυσικά φανταστικούς φίλους. Μάλιστα τα παιδιά είναι σε θέση να πλάσουν τους φανταστικούς τους φίλους με τόσο ρεαλισμό που πραγματικά οι γονείς να αρχίσουν να ψάχνουν μεταξύ υπαρκτών προσώπων!

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας σκαρφίζονται όχι απλά ψέματα αλλά ολόκληρες ιστορίες απλά και μόνο για να παίξουν ή γιατί εκφράζουν στους γονείς τους ευχές που θέλουν να πραγματοποιηθούν. Αν για παράδειγμα ένα κοριτσάκι κάθε μέρα λέει στη μαμά του ότι εκείνη και η φανταστική της φίλη φοράνε μόνο ροζ φορεματάκια και τρώνε μόνο σοκολάτες αυτό είναι ένα μήνυμα ότι το παιδί δυσανασχετεί με το ντύσιμο και το φαγητό του. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο γονιός πρέπει να υποχωρήσει γιατί φοβάται ότι διαφορετικά ο φανταστικός φίλος δεν θα εξαφανιστεί και το παιδί θα εξακολουθήσει τα ψέματα!

Σε κάθε περίπτωση τα ψέματα των παιδιών απαιτούν ευαισθησία και προσοχή, ειδικά όταν επαναλαμβάνονται, γιατί μπορεί να κρύβουν κάποιο πρόβλημα. Εάν, λοιπόν, υπάρχει ένα συγκεκριμένο ψέμα του παιδιού σας που σας προβληματίζει καλό είναι να δείτε τη γενικότερη εικόνα: είναι το παιδί ευτυχισμένο και αναπτύσσεται κανονικά έχοντας υγιείς σχέσεις με τους ανθρώπους που το περιβάλλουν; Τότε δεν είναι κακό να φαντασιώνεται κάστρα και άλογα.

Εάν όμως το παιδί μοιάζει να έχει και άλλα προβλήματα όπως να είναι κλεισμένο στον εαυτό του, να μην θέλει να παίξει, να είναι μελαγχολικό τότε οι γονείς καλό θα είναι να μην αγνοήσουν την κατάσταση και να ζητήσουν τη γνώμη ενός ειδικού, πάντα χωρίς πανικό και με γνώμονα τη λογική.

Κατά τα άλλα τα ψέματα είναι ένας τρόπος για τα παιδιά να αφομοιώσουν αληθινές καταστάσεις. Για παράδειγμα εάν υπάρξει ένας θάνατος στην οικογένεια (π.χ. ο παππούς) πολύ πιθανόν να ακούσετε από το παιδί σας ότι πέθανε και ο φανταστικός του φίλος.