Πώς θα μάθει να παίζει με κανόνες;

Το παιχνίδι είναι ευεργετικό για τα παιδιά από πολλές πλευρές. Μία από αυτές είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν την έννοια της εφαρμογής των κανόνων αλλά και του δικαίου. Τι είδους παιχνίδια μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά σε αυτόν τον τομέα;

Έχετε παρατηρήσει πόσο αναστατώνονται συχνά τα παιδιά όταν πάνω στο παιχνίδι κάποιο από τα άλλα παιδιά παραβιάσει τους κανόνες; Αισθάνονται ένα παράπονο που θέλουν να το εκφράσουν άμεσα ειδικά τα μικρότερα σε ηλικία. Δεν είναι παράξενο. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συχνά ενδιαφέρονται για τους κανόνες και τη δικαιοσύνη. Οι γονείς συχνά όταν τα παιδιά εκφράζουν την απορία τους γιατί τα πράγματα δεν γίνονται όπως πρέπει καταφεύγουν σε μια γνωστή φράση: «Η ζωή δεν είναι πάντα δίκαιη».

Και όμως, τα παιδιά προσχολικής ή πρώτης σχολικής ηλικίας πιστεύουν ότι πρέπει να είναι και μάλιστα αναστατώνονται όταν διαπιστώνουν ότι δεν ισχύει.

Ιδού και ένα απλό παράδειγμα: δοκιμάστε να κόψετε μια τούρτα ή ένα γλυκό σε κομμάτια που δεν είναι ισομερή και αμέσως αρχίζει η γκρίνια για το ότι κάποιος πήρε μεγαλύτερο κομμάτι από κάποιον άλλο! Το να μάθουν όμως τα παιδιά από νωρίς να υπακούουν σε κανόνες και να είναι δίκαια το ένα προς το άλλο είναι ένα πολύ σημαντικό μάθημα που όμως δεν θα καταφέρουν να κατανοήσουν με τη μία.

Τι είναι κανόνας;
Πώς ένα παιδί προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας αντιλαμβάνεται τους κανόνες και τι καταλαβαίνει από αυτούς; Αλλά και ποια πρέπει να είναι η στάση σας; Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

• Οι κανόνες μπορούν να αλλάξουν: Φανταστείτε μια ομάδα παιδιών 5 ετών που παίζουν όλα μαζί το γνωστό παιχνίδι με τη μπάλα «μήλα». Η μπάλα χτυπάει ένα από αυτά και σύμφωνα με τον κανόνα πρέπει να βγει από το παιχνίδι. Εκείνο αντί να το πράξει παραμένει στη θέση του και συνεχίζει να παίζει. Μερικά παιδιά μπορεί να δεχτούν αυτήν την ολοφάνερη «παράβαση» κάποια όμως ίσως να διαμαρτυρηθούν. Ο χαρακτήρας κάθε παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς θα αποδεχτεί αυτήν την κατάσταση. Ένα παιδί που δεν του αρέσουν οι αλλαγές στον κανόνα που το δίδαξαν θα αναστατωθεί από μια παράβαση, ένα άλλο όμως που μοιάζει πιο ελαστικό ή δεν ενδιαφέρεται και πολύ μπορεί να προσπεράσει το θέμα.

• Δεν ακολουθούν όλοι τον κανόνα: Έστω ότι περιμένετε στην αποβάθρα του τρένου και λέτε στο παιδί σας ότι δεν πρέπει να πατάει πάνω στην κόκκινη γραμμή της αποβάθρας αλλά πίσω από αυτήν. Εκείνο παρατηρεί ότι μερικοί επιβάτες όχι μόνο το κάνουν αλλά βρίσκονται πολύ έξω από τα όρια ασφαλείας. Το παιδί όπως είναι φυσικό απορεί και ρωτάει γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν ακολουθούν τον κανόνα. Στις μικρές ηλικίες είναι δύσκολο να αντιληφθούν ότι οι άλλοι άνθρωποι γύρω τους δεν υπακούουν πάντα στους κανόνες για διαφορετικούς λόγους. Εσείς όμως πρέπει να επισημάνετε στο παιδί ότι είναι σημαντικό να ακολουθεί τους κανόνες ασφαλείας ακόμη και αν οι άλλοι δεν το κάνουν.

• Νέοι κανόνες μπορούν να δημιουργηθούν: αν παρατηρήσετε τα παιδιά 4, 5 και 6 ετών θα διαπιστώσετε ότι συχνά περισσότερη ώρα διαπραγματεύονται για το πώς θα παίξουν παρά παίζοντας. Τα παιδιά προσπαθούν να βρουν ένα σενάριο με κανόνες που συνεχώς αλλάζουν στο οποίο θα συμφωνούν όλα προκειμένου να καταλήξουν να παίζουν. Το καθένα μπορεί να προσθέσει ή να αφαιρέσει κανόνες κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Τα άλλα παιδιά μπορεί να συμφωνήσουν. Αν το παιδί σας έρθει για να διαμαρτυρηθεί καθησυχάστε το. Ζητήστε του να πάει πίσω στην παρέα του και να ζητήσει εξηγήσεις. Ο σκοπός σας είναι είτε να το ενθαρρύνετε να καταφέρει να παίξει και να είναι ευχαριστημένο ή να προσαρμοστεί σε μια αλλαγή χωρίς να νιώθει παραπονεμένο.

Προετοιμάστε το παιδί!

Ήδη από την ηλικία των 2 ετών που τα παιδιά ξεκινάνε να παίζουν πιο πολύ μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά και να συνεργάζονται, οι γονείς θα πρέπει να ενισχύσουν αυτή τους την προσπάθεια ώστε να προετοιμαστούν για το ομαδικό παιχνίδι σε μεγαλύτερες ηλικίες και φυσικά τα παιχνίδια στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό. Και αυτό γιατί το παιδί μαθαίνει να παίζει και να μοιράζεται μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους.
Οι γονείς λοιπόν θα πρέπει να φέρνουν το παιδί τους σε επαφή με τα άλλα παιδιά (ένα παιδί που δεν έρχεται σε συχνή επαφή με άλλα συνομήλικά του αργότερα μπορεί να δυσκολευτεί να μάθει να μοιράζεται ή να ακολουθεί κανόνες). Επίσης είναι σημαντικό οι γονείς να μάθουν στο παιδί τους να περιμένει τη σειρά του και φυσικά να μάθει να χάνει. Έχοντας ο γονιός «εκπαιδεύσει» το παιδί του με αυτό τον τρόπο, το παιδί θα είναι πιο έτοιμο να παίξει σωστά και ήρεμα με τα υπόλοιπα παιδιά.

Πώς θα μάθουν το Fair play;
Τα ομαδικά σπορ μπορούν ιδανικά να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν να παίζουν σύμφωνα με κανόνες. Υπάρχουν όμως και παιχνίδια που μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά προσχολικής κυρίως ηλικίας να ακολουθούν κανόνες, όπως τα επιτραπέζια.
Επιτραπέζια
Scrabble για παιδιά
Παιχνίδια με κάρτες όπως το Uno
Κρεμάλα με απλές λέξεις
Ναυμαχία

Σε ανοιχτό χώρο
Αγαλματάκια ακούνητα
Μήλα
Κρυφτό
Τυφλόμυγα