Γονεοποίηση παιδιών: Τι είναι και πώς να την αναγνωρίσετε

Το να μεγαλώσει το παιδί με υπευθυνότητα και ενσυναίσθηση είναι επιθυμία κάθε γονιού. Όμως μερικές φορές, χωρίς καν να το καταλάβουμε, ζητάμε περισσότερα απ’ όσα αντέχει ένα παιδικό μυαλό και σώμα. Η γονεοποίηση είναι μια έννοια που μπορεί να μην ακούγεται συχνά, αλλά επηρεάζει πολλά παιδιά γύρω μας. Είναι αυτό που συμβαίνει όταν τα παιδιά αναλαμβάνουν ρόλους και ευθύνες που κανονικά ανήκουν στους ενήλικες. Και ενώ κάποιες φορές αυτό γίνεται από ανάγκη, οι συνέπειες μπορεί να είναι βαριές και μακροχρόνιες.

Τι σημαίνει να αντιστρέφονται οι ρόλοι

Μιλάμε για μια ανισορροπία στη σχέση γονιού και παιδιού. Το παιδί, αντί να νιώθει ότι το φροντίζουν, αρχίζει να φροντίζει. Μπορεί να μαγειρεύει, να καθαρίζει ή να προσέχει τα μικρότερα αδέρφια. Άλλες φορές, η ευθύνη είναι συναισθηματική. Γίνεται το στήριγμα του γονιού, ο ώμος που θα ακούσει προβλήματα που δεν του αναλογούν. Δεν είναι πια απλώς ένα υπεύθυνο παιδί, αλλά ένα παιδί που μεγαλώνει πριν την ώρα του.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι το παιδί σηκώνει παραπάνω απ’ όσο πρέπει

Όσα παιδιά έχουν πάρει πάνω τους τέτοιους ρόλους συχνά φαίνονται πιο ώριμα από την ηλικία τους. Μπορεί να είναι αγχώδη, υπερβολικά υπεύθυνα ή να προσπαθούν διαρκώς να ικανοποιούν τους άλλους. Αν ένα παιδί χάνει το παιχνίδι, τη χαλάρωση, την ξεγνοιασιά που του αναλογεί, τότε κάτι δεν πάει καλά. Ένα βασικό σημάδι είναι όταν δυσκολεύεται να εκφράσει ανάγκες ή συναισθήματα, σαν να έχει μάθει να τα καταπιέζει για να μη γίνει βάρος.

Τι οδηγεί σε αυτήν τη συνθήκη

Συχνά, οι συνθήκες που οδηγούν σε αυτό είναι δύσκολες και δεν οφείλονται σε αδιαφορία. Ένας γονιός που δουλεύει ατελείωτες ώρες, μια οικογένεια χωρίς βοήθεια, μια ασθένεια, οικονομικές δυσκολίες. Σε κάποιες κουλτούρες είναι συνηθισμένο τα μεγαλύτερα αδέρφια να φροντίζουν τα μικρότερα. Όμως όταν αυτό γίνεται μόνιμα και χωρίς επιλογή, αρχίζουν να εμφανίζονται τα προβλήματα. Ακόμα και οι πιο καλοπροαίρετοι γονείς μπορεί, χωρίς να το θέλουν, να ζητήσουν περισσότερα απ’ όσα αντέχει το παιδί.

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στο μέλλον

Όταν ένα παιδί μάθει από μικρό να αγνοεί τις ανάγκες του, μεγαλώνει με την ιδέα πως πρέπει να βάζει πάντα τους άλλους πρώτα. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία να θέτει όρια, να ξεκουράζεται ή να ζητάει βοήθεια. Η υπερβολική ευθύνη μπορεί να μεταφραστεί σε τελειομανία, κούραση, συναισθηματική εξάντληση. Παρ’ όλα αυτά, με τη σωστή στήριξη, αυτά τα παιδιά μπορούν να εξελιχθούν σε ενσυναίσθητους, ικανούς και ανθεκτικούς ενήλικες.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Το ζητούμενο δεν είναι να αποφεύγουμε εντελώς να δίνουμε καθήκοντα. Το θέμα είναι το μέτρο. Ένα παιδί μπορεί να βοηθά στο σπίτι, αλλά δεν πρέπει να νιώθει ότι κρατάει ολόκληρη την οικογένεια στις πλάτες του. Χρειάζεται χώρο για παιχνίδι, ξεκούραση, ανεμελιά. Όταν οι συνθήκες είναι δύσκολες, το να ζητήσεις βοήθεια είναι ένδειξη δύναμης. Είτε από φίλους, είτε από ειδικούς, είτε από την κοινότητα. Το παιδί έχει ανάγκη να ξέρει πως η ευθύνη της ζωής του δεν του ανήκει ακόμα.

Δεν υπάρχει τέλεια οικογένεια. Όλοι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε με τα εργαλεία που έχουμε. Το σημαντικό είναι να μπορούμε να κοιτάμε τις καταστάσεις με ειλικρίνεια και να ρωτάμε τον εαυτό μας: ζητάω από το παιδί μου κάτι που δεν του ταιριάζει ακόμα; Αν η απάντηση είναι ναι, πάντα υπάρχει τρόπος να το διορθώσουμε. Γιατί το παιδί που του επιτρέπεις να είναι παιδί, έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει ένας υγιής, δυνατός ενήλικας.

Κεντρική εικόνα και εικόνες άρθρου: iStock