Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα: Τι είναι και πώς εκδηλώνεται

Αυτό που αποκαλείται κοινώς ως “διάσπαση προσοχής” είναι η γνωστή Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) που αποτελεί πλέον ένα μάλλον συχνό φαινόμενο στα παιδιά. Συνήθως, παρερμηνεύεται από τους γονείς ως κακή συμπεριφορά ή και ως μια “άβολη” φάση της ανάπτυξής του, ωστόσο χρειάζεται έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση, ώστε να έχει το παιδί και την ανάλογη αντιμετώπιση στην καθημερινότητά του. Γι’ αυτό, ο Παιδιατρικός Εργοθεραπευτής S.I.T, Γεράσιμος Ρούσσος, εξηγεί τι είναι η ΔΕΠ-Υ και τους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται στα παιδιά:

Είναι αφηρημένο, δεν προσέχει, κουνιέται συνέχεια και στρίβει σαν τη σβούρα, ενώ νομίζετε ότι κάποιες φορές δεν σας ακούει καθόλου… Αναρωτιέστε αν όλα αυτά είναι φυσιολογικά για ένα μικρό παιδί ή θα πρέπει να ανησυχείτε. Όλα τα παιδιά είναι κάποιες φορές απρόσεκτα και ζωηρά, καθώς τα υψηλά επίπεδα δραστηριότητας και τα σύντομα διαστήματα προσοχής είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της παιδικής ηλικίας.

Στην ΔΕΠ-Υ, όμως, τα χαρακτηριστικά αυτά παρουσιάζονται με ακραίες μορφές, προκαλούν σοβαρά προβλήματα στο σπίτι και το σχολείο, ταλαιπωρούν το παιδί και εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να παραμείνουν στο θρανίο τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μυαλό τους συνήθως “τρέχει” κάπου αλλού και το σώμα τους δυστυχώς δεν αργεί να ακολουθήσει.

Ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ περιγράφει τον εαυτό του;
“Δυσκολεύομαι να περιμένω τη σειρά μου και διακόπτω συχνά συζητήσεις. Στο σχολείο ξεχνάω ή δεν ακούω τις οδηγίες της δασκάλας. Σηκώνομαι από το θρανίο μου χωρίς άδεια και περπατάω μέσα στην τάξη. Χάνω τα πράγματά μου και δυσκολεύομαι να βάλω σε τάξη τις εργασίες και τις δραστηριότητές μου. Γενικά κουράζομαι και απογοητεύομαι εύκολα”.

Η ΔΕΠ-Υ αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες διαταραχές συμπεριφοράς της παιδικής ηλικίας, είναι το συχνότερο πρόβλημα στη σχολική ηλικία και συναντάται στο 5-10% των παιδιών.

Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής είναι:
Διάσπαση της προσοχής, Παρορμητικότητα και Υπερκινητικότητα υπερβολικού βαθμού για την αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού. Το πρόβλημα αυτό εκδηλώνεται στο σπίτι, σε κοινωνικές εκδηλώσεις, στο σχολείο και μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού να ακολουθήσει οδηγίες (γραπτές ή προφορικές), να ολοκληρώσει τις εργασίες του σχολείου, να συμμετέχει σε παιχνίδια και να είναι λειτουργικό στα καθήκοντά του.

Σύμφωνα με το DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual) της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας, περιγράφονται τρεις υποτύποι της διαταραχής:

♦ Ελλειμματικής Προσοχής: Το παιδί φαίνεται ότι δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του ή να παραμείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα.

♦ Παρορμητικότητας/ Υπερκινητικότητας: Έχει κινητική υπερδραστηριότητα και συχνά πράττει χωρίς να το σκεφτεί.

♦ Συνδυασμός αυτών των δύο: Δεν συγκεντρώνεται, είναι παρορμητικό και υπερδραστήριο.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ είναι όταν το παιδί:

♦ Κινείται συχνά νευρικά με τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στο κάθισμα

♦ Έχει δυσκολία να παραμείνει στη θέση του όταν είναι αναγκαίο να το κάνει

♦ Εύκολα διασπάται η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα

♦ Δεν φαίνεται να ακούει όταν του μιλάνε άλλοι

♦ Έχει δυσκολία να οργανώσει και να ολοκληρώσει δραστηριότητες

♦ Τρέχει τριγύρω ή σκαρφαλώνει διαρκώς, ακόμη και σε καταστάσεις που δεν το
δικαιολογούν (μοιάζει σαν να είναι “σβούρα”)

♦ Μιλάει συνεχώς

♦ Διακόπτει συζητήσεις ή εισβάλλει στο παιχνίδι άλλων παιδιών

♦ Έχει δυσκολία να ακολουθήσει οδηγίες και αυτό δεν οφείλεται σε δυσκολία κατανόησης

♦ Αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν διαρκή πνευματική προσπάθεια (όπως τις εργασίες του σχολείου ή του σπιτιού, διάφορα παιχνίδια κ.α.)

♦ Κάνει πράγματα επικίνδυνα χωρίς να σκεφτεί τις πιθανές συνέπειες

Τι σημαίνει αυτό για το παιδί σας:
Παιδιά με ΔΕΠ-Υ μπορεί να υπολείπονται ως και 30% σε σχέση με την πραγματική τους ηλικία στην ικανότητά τους να συγκεντρωθούν και να θυμηθούν. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί εννέα χρονών μπορεί να συμπεριφέρεται σαν παιδί έξι χρονών, ως προς την ικανότητα για συγκέντρωση και αυτοέλεγχο. Φανταστείτε πόσο δύσκολο θα ήταν για ένα “πρωτάκι” να καθίσει και να προσέξει την παράδοση του μαθήματος στην τετάρτη τάξη και τότε θα έχετε μια ιδέα για το πόσο δύσκολο είναι για πολλά παιδιά με ΔΕΠ-Υ να λειτουργήσουν σε μια ομάδα συνομηλίκων τους. Δεν σημαίνει ότι υπολείπονται στη νοητική ικανότητα -έχει απλά διαταραχθεί η ικανότητα να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους.

Ο Γεράσιμος Ρούσσος είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ανοιχτού Ιδρύματος Εκπαίδευσης, Εκπαιδευτής Εκπαιδευτών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης & Εκπαιδευτής Ενηλίκων, Παιδιατρικός Εργοθεραπευτής S.I.T. και εξειδικευμένος στην Ειδική Αγωγή (μέθοδοι, διαγνωστικά εργαλεία & ανιχνευτικά test).