Παιδική Επιθετικότητα και Βία: Πού κρύβεται η ρίζα του κακού;

Τον τελευταίο καιρό, μάστιγα πραγματική αποτελούν τα περιστατικά επιθετικότητας και βίας με θύτες και θύματα ανήλικα παιδιά ακόμη και στην τρυφερή ηλικία των 5 ετών. Τι προξενεί άραγε αυτή την έξαρση του φαινομένου που έχει πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας;

Σύμφωνα με την επιστήμη τα αίτια μπορεί να είναι εσωτερικά ή εξωτερικά. Εσωτερικά αίτια είναι η κληρονομικότητα και εξωτερικά ή περιβαλλοντικά η έκθεση των παιδιών σε παραστάσεις και βιώματα βίας μέσα στην οικογένεια και το στενότερο ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Όταν οι γονείς έχουν μεταξύ τους εντάσεις και διενέξεις συνεχώς και η συμπεριφορά τους μεταξύ τους αλλά και προς τους άλλους και τα ίδια τα παιδιά είναι επιθετικά, τα παιδιά μαθαίνουν αυτή τη συμπεριφορά και την αναπαράγουν στις δικές τους διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους αλλά και τους ενήλικες.

Πολλές φορές τα παιδιά, δεχόμενα απόρριψη και έντονη επίκριση από τους σημαντικούς γι’ αυτά ενήλικες, γονείς και δασκάλους, αναπτύσσουν θυμό ο οποίος μετατρέπεται σε επιθετικότητα που γεννά τη βία. Το περιεχόμενο των παιχνιδιών και των ταινιών που παρακολουθούν και το οποίο συχνά εμπεριέχει τη βία ωθεί, επίσης, τα ίδια να υιοθετήσουν μία ανάλογη συμπεριφορά χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιήσουν και να το επιλέξουν συνειδητά.

Μεταξύ των συνομηλίκων το «συνανήκειν», το να είναι δηλαδή το παιδί μέλος της ομάδας μπορεί να απαιτεί προκλήσεις με βίαιο περιεχόμενο για να αποδειχθεί η αξιοσύνη και το ατρόμητο του χαρακτήρα. Ο «νταής» πιστεύει ότι κατακτά μια θέση στο κοινωνικό γίγνεσθαι της ηλικίας του όταν ενοχλεί, τρομοκρατεί ακόμη και βλάπτει. Κι εδώ γεννάται το ερώτημα σε σχέση με τον τρόπο που πρέπει να επιλεγεί για την αντιμετώπιση αυτής της επιθετικότητας και βίαιης συμπεριφοράς.

Είναι, άραγε, η υπερβολική αυστηρότητα και οι σκληρές τιμωρίες των ανήλικων δραστών και των γονέων τους η αποτελεσματική αντιμετώπιση; Πρέπει η επιλογή της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης να είναι ο φόβος της ποινής και της τιμωρίας; Η σύγχρονη παιδαγωγική επιτάσσει τη συνειδητή επιλογή του ορθού και του δικαίου έναντι του εσφαλμένου και του αδίκου η οποία προκύπτει από το αξιακό σύστημα που έχει διδαχθεί το παιδί και το ωθεί να διαλέγει το καλό, το δρόμο της αρετής και όχι της κακίας.

Η θετική ενίσχυση, το προσωπικό παράδειγμα που προβάλλουν οι ενήλικες, ο έπαινος και η αναγνώριση της προσπάθειας για αυτοβελτίωση και εξέλιξη βοηθούν περισσότερο από τη διαρκή μείωση, την ταπείνωση και τις αυστηρές τιμωρίες. Φυσικά, η υπερβολική παραχωρητικότητα και η ανοχή, η προσφορά «άλλοθι» και δικαιολογιών όταν το παιδί παρεκτρέπεται μάλλον χειροτερεύει παρά το βοηθά. Με γνώμονα το ‘μέτρον άριστον’ γονείς και δάσκαλοι πρέπει να δείχνουν πνεύμα κατανόησης, να δίνουν δεύτερη ευκαιρία και να εφαρμόζουν συνέπειες που συνάδουν με την πράξη ως δίκαιοι κριτές και όχι ως τυραννικοί τιμωροί.

Χρυσούλα Κουτελιέρη-Μαυράκη
Ψυχοπαιδαγωγική Σύμβουλος