Πότε μιλάνε τα μωρά;

Πότε μιλάνε τα μωρά; Και τι ακριβώς λένε; Πολλοί γονείς αναρωτιούνται πότε θα ακούσουν την πρώτη λεξούλα από το στομά του μωρού τους, όμως η γλωσσική εξέλιξη ενός μωρού ξεκινάει πολύ πριν από αυτό το στάδιο!

Ο αναπτυξιακός εργοθεραπευτής Στέλιος Μαντούδης και η λογοθεραπεύτρια Φωτεινή Μιχαηλίδου αναλύουν το θέμα!

Πώς ξεκινάει το μωρό να μιλάει; Η επικοινωνία με το μωρό πριν τη γέννησή του
Η λεκτική επικοινωνία ξεκινάει αρχικά με την ακοή των ήχων και μετέπειτα με την παραγωγή τους. Ένα μωρό έχει την ικανότητα να ακούει τους έξω από τη μήτρα ήχους και να διαχωρίζει τον έναν ήχο από τον άλλον. Γι’ αυτό άλλωστε ανταποκρίνεται και στις οικείες φωνές των γονιών του από την πρώτη μέρα που γεννιέται.

Τα πρώτα μπαμαλίσματα
Η διαδικασία παραγωγής ήχων αρχίζει με ένα διασκεδαστικό τρόπο για τα μωρά, με τις λεγόμενες “φυσαλίδες” (φούσκες σάλιου που προβάλουν από το στόμα). Τα μωρά παίζοντας μαθαίνουν να κινούν το στόμα συντονίζοντας την αναπνοή τους, η διαδικασία αυτή είναι η βάση για την πραγματική ομιλία. Σε πρώτο στάδιο όλα τα μωρά του κόσμου τους πρώτους έξι μήνες βγάζουν γρυλίσματα, τα οποία όσο περνάνε οι εβδομάδες μετατρέπονται σε κανονικές φωνούλες-ήχους όπως το “οοο” και το “ααα”. Καθώς τα μωρά πειραματίζονται με τους ήχους αυτούς, οι γονείς παίρνουν ενεργό ρόλο και συμμετέχουν με το “μα μα μα” και το “μπα μπα μπα” δημιουργώντας ένα προσεκτικό παιχνίδι μίμησης με το παιδί τους. Έτσι τα μπαμπαλίσματα μετά τους έξι μήνες αρχίζουν να συνδυάζονται με σύμφωνα χωρίς νόημα. Μετά τον έβδομο μήνα το μωρό ψάχνει πιο σύνθετους διπλούς ήχους, παίζει και διαφοροποιεί τον τόνο της ομιλίας του, την ένταση και την ταχύτητά του.

Οι πρώτες λέξεις του
Οι πρώτες λέξεις κάνουν την εμφάνισή τους και αρχίζουν να παίρνουν νόημα όπως η “μαμά” και ο “μπαμπάς”. Οι πρώτες δημοφιλείς λέξεις είναι συνήθως ουσιαστικά, μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες, αγαπημένα αντικείμενα για το μωρό και συνήθως κάτι ή κάποιος που βλέπουν εκείνη τη στιγμή. Καθώς αυξάνονται οι λέξεις εμφανίζονται και τα πρώτα ρήματα δημιουργώντας τις πρώτες μικρές προτασούλες. Το επόμενο στάδιο είναι ο λόγος του παιδιού να εμπλουτιστεί με ρήματα, επίθετα και σιγά σιγά να αρχίσει να μοιάζει με αυτόν των ενηλίκων.
Ο ρυθμός που τα μωρά αναπτύσσουν τις γλωσσικές ικανότητες ποικίλουν, στους δέκα μήνες προφέρουν την πρώτη τους λέξη μαμά – μπαμπά, παππού και μέχρι το τέλος του πρώτου χρόνου χρησιμοποιούν τρείς λέξεις. Ακόμα, ένα παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί από 20 έως 50 λέξεις στους πρώτους 15-18 μήνες και να φτάσει τις 100 έως 200 στο τέλος του δευτέρου χρόνου της ζωής του.

Τι λέει, πότε το λέει;
Υπάρχουν συγκεκριμένα αναπτυξιακά στάδια φωνολογικής εξέλιξης. Στο πρώτο στάδιο ένα παιδί σε ηλικία 2.6 – 3 ετών θα πρέπει να έχει κατακτήσει και να χρησιμοποιεί λέξεις που να περιέχουν ήχους όπως: /μ/, /π/, /μπα /, /τ/, /κ/, /γκ/. Ενώ σε ηλικία 3.0 – 3.6 προστίθενται και νέοι ήχοι όπως: /ντ/, /γ/, /χ/, /ν/, /φ/, /λ/ και έπονται όλοι οι υπόλοιποι ήχοι ανά χρονολογική ηλικία μέχρι και την ηλικία των 6 ετών όπου και ολοκληρώνεται η κατάκτησή τους.
Οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί τους να χρησιμοποιεί λέξεις με τις συγκεκριμένες φωνούλες. Μετά να εμπλουτίζουν σταδιακά το λεξιλόγιό τους καθώς μεγαλώνουν, χωρίς να το πιέζουν ή να το διορθώνουν με αρνητικά σχόλια. Το παιδί δεν μπορεί να πει τη λέξη “ψάρι” ή να την επαναλάβει σε ηλικία τριών όχι γιατί δεν θέλει αλλά γιατί δεν είναι φωνολογικά έτοιμο.
Η φωνολογική ωρίμανση είναι η ικανότητα του εγκεφάλου που διαφέρει από παιδί σε παιδί. Υπάρχουν παιδιά που εκφέρουν όλα τα φωνήματα καθαρά από τη πρώτη φορά και αλλά τα οποία δυσκολεύονται και συχνά τα εκφέρουν λανθασμένα.
Ένα παιδί από τον πρώτο χρόνο της ζωής ήδη προφέρει τις πρώτες του λεξούλες. Οι ήχοι που παράγονται σε κάθε ηλικία είναι συγκεκριμένοι σύμφωνα με τα φυσιολογικά στάδια της φωνολογικής εξέλιξης.

Τι πρέπει να κάνω για να βοηθήσω το μωρό στην ανάπτυξη του λόγου;

• Μιλάτε αργά, εξηγώντας κάθε φορά τι κάνετε “τώρα θα διαβάσουμε παραμύθι”.
• Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε μωρουδίστικες εκφράσεις όπως “μαμ”, “ντουντού”. Το μωρό μπορεί να καταλάβει εξίσου καλά τις αντίστοιχες λέξεις “φαγητό”, “αυτοκίνητο”.
• Βοηθήστε την ανάπτυξή του με βιβλία και παιχνίδια από τους πρώτους μήνες τις ζωής του παιδιού.
• Μιλήστε στο παιδί με φυσιολογικό τρόπο, ώστε ν’ ακούει την ορθή παραγωγή των λέξεων.
• Δείξτε ότι καταλαβαίνεται τι θέλει και φροντίστε να εξηγείται κάθε του κίνηση.
• Αν δείχνει την μπανάνα, ρωτήστε το “θέλεις να φας; πάρε την μπανάνα”.
• Κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας. Ενθαρρύνεται τον διάλογο μεταξύ σας, ακόμα και αν δεν καταλαβαίνει τι του λέτε.
• Χρησιμοποιείστε παιχνίδια με ήχους και τραγούδια. Τα μώρα μαθαίνουν ευκολότερα τους ήχους με τραγούδια παρά μεμονωμένες λέξεις.
• Επαινείτε το παιδί σας σε κάθε λεκτική προσπάθεια. Έτσι δε θα χάσει την αυτοπεποίθησή του και θα προσπαθήσει περισσότερο.
• Πάρτε το παιδί σας στο σούπερ μάρκετ, στην αγορά, έτσι ώστε να αναπτύξει την κοινωνικότητα και την επικοινωνία του.
• Επικοινωνήστε με το παιδί σαν να είναι μεγάλος και δώστε του την ευκαιρία να μεταφέρει μηνύματα “φώναξε τη γιαγιά να έρθει εδώ”.

Διάβασε περισσότερα για τη γλωσσική ανάπτυξη των μωρών στο επίσημο site της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας