Πες το σωστά – Πως ο τρόπος που μιλάς στο παιδί σου επηρεάζει την αυτοεικόνα του

Οι λέξεις που επιλέγουμε για να μιλήσουμε στα παιδιά μας δεν είναι απλά φράσεις που χάνονται στον αέρα. Έχουν δύναμη, βάρος και αφήνουν αποτύπωμα. Ένα παιδί δε γεννιέται γνωρίζοντας ποιο είναι. Διαμορφώνει την αυτοαντίληψη του μέσα από το πώς το αντιμετωπίζουν οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του και οι λέξεις είναι το βασικό εργαλείο αυτής της διαδικασίας. Πόση σημασία, λοιπόν, έχουν τα λόγια μας; Περισσότερη απ’ όση νομίζουμε.

Οι λέξεις γίνονται καθρέφτης του εαυτού του

Από μικρή ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν να βλέπουν τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των γονιών τους. Αν ένα παιδί ακούει συχνά ότι είναι έξυπνο, ικανό και δυνατό, θα αρχίσει να το πιστεύει. Αν, αντίθετα, ακούει ότι είναι αδέξιο, αδύναμο ή ανίκανο, θα χτίσει μια εικόνα γεμάτη αμφιβολία και ανασφάλεια. Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε λειτουργούν σαν καθρέφτης, είτε ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή του είτε δημιουργώντας ρωγμές στην αυτοεικόνα του.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με ενθαρρυντικά και υποστηρικτικά λόγια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Η ψυχολόγος Carol Dweck, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, έχει μελετήσει εκτενώς την έννοια του growth mindset (νοοτροπία ανάπτυξης). Σύμφωνα με τις έρευνές της, τα παιδιά που λαμβάνουν θετική ενίσχυση για την προσπάθειά τους, αντί για έμφυτα χαρακτηριστικά («Δούλεψες σκληρά!» αντί για «Είσαι έξυπνος!»), τείνουν να αναπτύσσουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και επιμονή στις προκλήσεις.

Οι ετικέτες καθορίζουν τη συμπεριφορά

Πόσες φορές έχουμε ακούσει ή έχουμε πει εκφράσεις όπως: «Είσαι τόσο πεισματάρης!», «Είσαι τεμπέλης», «Δεν προσπαθείς αρκετά»; Αυτές οι ετικέτες, όταν επαναλαμβάνονται, χτίζουν την ταυτότητα του παιδιού. Αν ένα παιδί ακούει συνεχώς ότι είναι «απρόσεκτο», θα αρχίσει να πιστεύει ότι όντως δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, αντί να προσπαθήσει να βελτιωθεί. Αντί για ετικέτες, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε περιγραφικές προτάσεις: «Έκανες αυτό το λάθος γιατί βιάστηκες. Την επόμενη φορά μπορείς να δοκιμάσεις να πάρεις τον χρόνο σου».

Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι χαρακτηρισμοί που δέχονται τα παιδιά από το περιβάλλον τους επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους ακόμα και στην ενήλικη ζωή. Έρευνες στην αναπτυξιακή ψυχολογία υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που χαρακτηρίζονται με αρνητικές ετικέτες, όπως «τεμπέλης» ή «απρόσεκτος», αναπτύσσουν υψηλότερα επίπεδα ανασφάλειας και είναι πιο πιθανό να εσωτερικεύσουν αυτές τις πεποιθήσεις. Αντίθετα, όταν η προσοχή δίνεται στην προσπάθειά τους και στις δεξιότητες που μπορούν να εξελίξουν, αυξάνεται η προθυμία τους να δοκιμάσουν ξανά και να επιμείνουν στις δυσκολίες.

Η γλώσσα της ενθάρρυνσης και της στήριξης

Ο τρόπος που μιλάμε στο παιδί δεν επηρεάζει μόνο το πώς βλέπει τον εαυτό του, αλλά και το πώς αντιμετωπίζει τις δυσκολίες. Όταν ένα παιδί αποτυγχάνει, αν ακούσει «Δεν πειράζει, προσπάθησες σκληρά και μπορείς να δοκιμάσεις ξανά», θα νιώσει πως έχει τη δύναμη να συνεχίσει. Αν όμως ακούσει «Δεν τα κατάφερες, όπως πάντα», θα αρχίσει να φοβάται την αποτυχία και θα αποφεύγει τις προκλήσεις. Η αυτοπεποίθηση δεν γεννιέται από τις επιτυχίες, αλλά από την ικανότητα να αντιμετωπίζει την αποτυχία ως μέρος της διαδικασίας εξέλιξης.

Οι καθημερινές λέξεις που χτίζουν αυτοεκτίμηση

Δεν χρειάζεται να κάνουμε μεγάλες δηλώσεις για να ενισχύσουμε την αυτοεικόνα ενός παιδιού. Μικρές, καθημερινές φράσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά: «Σε πιστεύω», «Μου αρέσει που προσπαθείς», «Σε αγαπώ όπως κι αν είσαι». Αυτές οι φράσεις γίνονται μια εσωτερική φωνή που το παιδί θα κουβαλάει μαζί του και στην ενήλικη ζωή του. Θα είναι η δύναμη που θα το κάνει να σηκώνεται όταν πέφτει.

Τα παιδιά δε θυμούνται πάντα τι τους λέμε, αλλά θυμούνται πώς τα κάνουμε να νιώθουν. Ο τρόπος που τους μιλάμε σήμερα θα γίνει η φωνή που θα τα συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. Αν θέλουμε να μεγαλώσουμε παιδιά με αυτοπεποίθηση, δύναμη και αγάπη για τον εαυτό τους, πρέπει να δίνουμε σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Γιατί τελικά, οι λέξεις δεν είναι απλά λέξεις. Είναι θεμέλια πάνω στα οποία χτίζεται η προσωπικότητα. Ένα παιδί που ακούει «Είσαι ικανός και αξίζεις» θα γίνει ένας ενήλικας που το πιστεύει και ένας κόσμος γεμάτος τέτοιους ενήλικες, θα ήταν ένας κόσμος πολύ πιο φωτεινός.

Κεντρκή φωτογραφία και φωτογραφίες κειμένου: iStock