Ποιοι είναι οι λόγοι που ένα παιδί αρχίζει το κάπνισμα;

Πλέον τα παιδιά αρχίζουν το κάπνισμα από πολύ μικρή ηλικία. Είτε επειδή καπνίζει ο καλύτερός του φίλος, είτε επειδή θέλουν να δείχνουν μεγάλοι, είτε επειδή ο γονιός καπνίζει. Ποιοι είναι οι άλλοι λόγοι που ένας έφηβος καπνίζει; Η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου σε συμβουλεύει τι πρέπει να κάνεις…

Οι περισσότεροι καπνιστές άρχισαν αυτή την δεσμευτική και βλαβερή συνήθειά τους στην εφηβεία ή λίγο αργότερα. Αυτό το καταλαβαίνουν καλύτερα από όλους οι γονείς που είναι καπνιστές οι ίδιοι. Έχουν την έγνοια μην αρχίσει και το παιδί τους με τον ίδιο τρόπο τη συνήθεια που ταλαιπωρεί τους ίδιους. Θέλουν πολύ να αποτρέψουν το γιο ή την κόρη τους από το τσιγάρο, αλλά δυσκολεύονται.

Το βασικό εμπόδιό τους είναι οι ενοχές. Φοβούνται ότι το παιδί θα «γυρίσει» και θα τους πει «κι εσύ τα ίδια έκανες στην ηλικία μου και μάλιστα συνεχίζεις να καπνίζεις».

Έρευνες σε άλλες χώρες (λ.χ. στη Γαλλία) μας δείχνουν ότι μεταξύ 11-13 ετών το 6% των αγοριών και το 5% των κοριτσιών έχουν ήδη καπνίσει.

Τελικά, μέχρι τα 18-19 χρόνια τους, καπνίζει συστηματικά περίπου το 31%.

Δυστυχώς ο περισσότερος κόσμος αντιμετωπίζει το κάπνισμα σαν «μια κακή συνήθεια» ενώ πρόκειται για εθισμό και αποτελεί σημαντικότερο και πιο σύνθετο πρόβλημα.

1. Καπνίζει ο καλύτερος φίλος ή φίλη τους.

2. Θεωρούν ότι έτσι είναι μέσα στο πλαίσιο της παρέας.

3. Το κάνουν για να δείχνουν ότι είναι μεγάλοι.

4. Θέλουν να κάνουν επίδειξη δύναμης με τα ρίσκα που παίρνουν.

5. Καπνίζει ο γονιός ή τα αδέλφια και θέλουν να μιμηθούν την πράξη.

6. Δεν έχουν πεισθεί για τις βλαβερές διαστάσεις του καπνίσματος.

7. Δεν ενδιαφέρονται για τις αντικοινωνικές διαστάσεις της συγκεκριμένης συνήθειας.

8. Έχουν πολύ στρες και χρησιμοποιούν το κάπνισμα ως χαλαρωτικό.

9. Έχουν φίλους που πιστεύουν ότι το τσιγάρο αδυνατίζει.

10. Δεν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο.

11. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

12. Μπορεί να έχουν κατάθλιψη.

Τι σας προτείνω να κάνετε προληπτικά:

– Αν είστε καπνιστές δεν πρέπει να λειτουργείτε ενοχικά επειδή κάποια στιγμή παγιδευτήκατε στο κάπνισμα οι ίδιοι. Κανένας δεν άναψε το πρώτο του τσιγάρο ξέροντας ότι θα ακολουθήσουν άλλα 200.000 τα επόμενα 30 χρόνια.

– Να είστε ειλικρινείς με το παιδί. Μιλήστε του για την εμπειρία σας με το τσιγάρο, περιλαμβανομένων και των λαθών σας. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ανοικτό και ειλικρινές μαζί σας.

– Εξηγείστε στο παιδί ότι πριν από 30 χρόνια που αρχίσατε εσείς το κάπνισμα, το τσιγάρο δεν ήταν ακόμα απαγορευμένη ουσία σε καμία χώρα στον κόσμο. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά όταν εσείς πλέον είχατε εθιστεί. Τώρα πια το κάπνισμα είναι ξεκάθαρα υπό κοινωνικό διωγμό και ο καπνιστής θεωρείται εξαρτημένο άτομο που δεν επιτρέπεται να καπνίζει σε δημόσιους χώρους ή στη δουλειά του, σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ το κάπνισμα απαγορεύεται ακόμα και σε πάρκα. Παρόμοιες απαγορεύσεις μελετώνται και για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, έχουν τεκμηριωθεί απόλυτα οι βλαβερές συνέπειές του στην υγεία.

– Πείτε στο παιδί ότι το τσιγάρο ανήκει λόγω της νικοτίνης στις ουσίες που προκαλούν εθισμό και ανοχή. Όταν δηλαδή το άτομο αρχίσει να καπνίζει, αποζητά συνεχώς τη νικοτίνη (εθισμός) και μάλιστα σε όλο και μεγαλύτερη «δόση» (ανοχή). Το κάπνισμα δεν σταματά ποτέ στο ένα τσιγάρο την ημέρα. Το μοναδικό όριο είναι δυστυχώς η αντοχή του οργανισμού του καπνιστή.

– Ενημερώστε με τρόπο ρεαλιστικό τους έφηβους για τις αρνητικές συνέπειες του τσιγάρου στην υγεία. Πείτε τους ότι οι καπνιστές έχουν 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο του πνεύμονα σε σχέση με τους μη καπνιστές και ότι το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο για καρδιακό έμφραγμα.

– Η οικογενειακή «εκστρατεία» κατά του καπνίσματος πρέπει να αρχίζει νωρίς, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

– Όσοι έχετε αγχώδη παιδιά καλό είναι να εκφράζετε συχνά το θαυμασμό σας για μερικούς ανθρώπους, μόνον και μόνον επειδή δεν καπνίζουν.

– Ρωτήστε το παιδί σας τι έχει σκοπό να κάνει αν του προσφέρει τσιγάρο κάποιος φίλος ή φίλη. Τι θα πει; Πώς θα αρνηθεί χωρίς να νιώσει «απαράδεκτος» ή «απαράδεκτη»; Το έχει προβληματίσει μήπως ήδη το όλο ζήτημα; Πώς αντέδρασε ή πώς έχει σκοπό να αντιδράσει;

– Να το κάνετε να προβληματιστεί για τους λόγους που πραγματικά θα ήθελε να μην καπνίζει και να έχει έτοιμα τα δικά του επιχειρήματα. Έτσι, όταν προκύψει το ζήτημα, δεν θα βρεθεί απροετοίμαστο και αμήχανο. Σε αυτές τις περιπτώσεις το παιδί δεν αρκεί -αλλά και δεν θέλει- να πει στους άλλους απλά «δεν με αφήνουν οι γονείς μου». Πρέπει να έχει δικές του αντιστάσεις και δικά του επιχειρήματα.

– Επιμείνετε στα κοινωνικά μειονεκτήματα του τσιγάρου γιατί κατά βάθος το παιδί ξεκινά το κάπνισμα για κοινωνικούς λόγους, επιδιώκοντας να χαλαρώσει, να νιώσει άνετο και να ενταχθεί σε μία ομάδα. Εξηγείστε του ότι στον κόσμο των ενηλίκων το τσιγάρο αποτελεί πλέον σοβαρότατο μειονέκτημα ακόμα και για πρόσληψη σε μία εργασιακή θέση και ότι ειδικά σε ορισμένες χώρες ο περισσότερος κόσμος αντιμετωπίζει τον καπνιστή σαν πολίτη δεύτερης κατηγορίας.

Εξηγήστε επίσης στο παιδί ότι δεν καπνίζουν όλοι στη συντροφιά του, οπότε το επιχείρημα «θέλω να καπνίζω σαν όλους τους άλλους» δεν μπορεί να ευσταθεί. Ούτε η άποψη «θέλω να καπνίζω σαν το Γιώργο και τη Μαρία» ευσταθεί γιατί δεν είναι το τσιγάρο εκείνο που δίνει τη συγκεκριμένη ταυτότητα στο φίλο του το Γιώργο και στη φίλη του Μαρία. Δεν θα ήταν δηλαδή εξίσου σημαντικοί για εκείνον και εξίσου φίλοι του σε περίπτωση που δεν κάπνιζαν;

– Αν ο έφηβος ασχολείται με σπορ τονίστε ότι το κάπνισμα θα επηρεάσει και την αθλητική, αλλά αργότερα και την ερωτική του επίδοση. Και στα δύο φύλα ουσιαστικά επικαλεστείτε ότι το κάπνισμα επηρεάζει αρνητικά την ερωτική ζωή και την ελκυστικότητα

– Τονίστε ότι ουσιαστικά το τσιγάρο μειώνει την ελευθερία τους.