Πώς να γίνει ξεφτέρι στην ανάγνωση!

Το πώς και πότε μαθαίνει ένα παιδί να διαβάζει εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Τα παιδιά τυπικά και επίσημα ξεκινούν να μαθαίνουν ανάγνωση και γραφή με την είσοδό τους στη σχολική κοινότητα. Κάποια παιδιά ήδη έχουν μάθει πράγματα από το νηπιαγωγείο ή και νωρίτερα με τη βοήθεια των γονιών ή των αδερφών του. Κάθε παιδί έχει δικό του ρυθμό μάθησης, γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να προσαρμόζονται σε αυτόν το ρυθμό και να μην έχουν παράλογες απαιτήσεις από τα παιδιά τους συγκρίνοντάς τα με άλλα. Από τη στιγμή που το παιδί πηγαίνει στην Α’ δημοτικού μπαίνει «στα βαθιά νερά» της ανάγνωσης και της γραφής.

Πώς μπορείτε, όμως, σε αυτή την περίοδο να συμβάλετε ουσιαστικά; Παρακάτω θα βρείτε ορισμένους πρακτικούς τρόπους με τους οποίους θα μπορέσετε να βοηθήσετε αποτελεσματικά το παιδί σας στα πρώτα του… αναγνωστικά βήματα:

* Ελάτε σε επαφή με το δάσκαλο/ τη δασκάλα και ζητήστε να σας κατευθύνει επακριβώς ως προς τη μέθοδο που ακολουθεί για τη διδασκαλία της ανάγνωσης, καθώς και ως προς το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσετε τις γραμματικές/ μορφολογικές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες που θα προκύπτουν κατά τη διαδικασία του διαβάσματος. Είναι σημαντικό να συνεργάζεστε με τον εκάστοτε εκπαιδευτικό, καθώς έτσι το παιδί σας δεν θα μπερδεύεται.
* Επιλέξτε την κατάλληλη ώρα σύμφωνα με τις ανάγκες του παιδιού σας, καθώς το κάθε παιδί είναι παραγωγικό διαφορετικές ώρες της μέρας. Κάποιο ίσως είναι πιο συγκεντρωμένο το μεσημέρι που γυρίζει από το σχολείο, ενώ κάποιο άλλο το βράδυ πριν κοιμηθεί. Εάν το παιδί σας πηγαίνει στην Α’ Δημοτικού, αφιερώνετε τουλάχιστον 15 με 20 λεπτά καθημερινά, ακούγοντάς το να διαβάζει.
* Επιβραβεύετε την προσπάθειά του και εξηγήστε λεκτικά γιατί το επιβραβεύετε, π.χ. «Μπράβο σου, γιατί κατάφερες να διαβάσεις μια πρόταση μόνος σου»!
* Μάθετέ του πώς να συγκεντρώνεται στην ανάγνωση. Μπορείτε ακόμη να του δείξετε να ακολουθεί με το δάχτυλό του τις λέξεις ενώ διαβάζει.
* Διδάξτε του διάφορα «κόλπα» για να καταλαβαίνει τη σημασία μιας άγνωστης λέξης: πείτε του να παρατηρεί την εικόνα, να διαβάζει το υπόλοιπο της πρότασης και μετά να επιστρέφει στην άγνωστη λέξη, να κοιτάζει το αρχικό γράμμα προσπαθώντας να «μαντέψει» ποια λέξη ξεκινάει απ’ αυτό και να τη διαβάζει φωναχτά.
* Διαβάζετε στο παιδί κάθε βράδυ πριν κοιμηθεί παραμύθια. Ο δικός σας ενθουσιασμός για το διάβασμα θα μεταδοθεί και στο παιδί, που δεν θα βλέπει την ώρα να αρχίσει να διαβάζει και αυτό! Στη συνέχεια, καθώς το παιδί μεγαλώνει και κατακτά την ανάγνωση, μπορείτε να διαβάζετε συντροφικά (π.χ. μία πρόταση ο ένας, μία ο άλλος, αυξάνοντας σταδιακά τη δυσκολία σε μία παράγραφο), ώσπου να νιώσει ότι είναι ικανό και δεν χρειάζεται τη βοήθειά σας. Σε ένα ανώτερο επίπεδο μπορεί να σας διαβάζει αυτό, για να σας ξεκουράσει, ή να διαβάζετε και οι δύο παράλληλα ο καθένας το δικό του βιβλίο!

Top tip
Eίναι καλό για το παιδί από μικρή ηλικία να βλέπει τους γονείς του να διαβάζουν (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες κ.ά.). Έτσι θα θελήσει να τους μιμηθεί γιατί θα εκλαμβάνει το διάβασμα ως μια φυσιολογική δραστηριότητα που εντάσσεται στην καθημερινότητα και γίνεται μια όμορφη συνήθεια-τρόπος ζωής. Έτσι, η μελέτη για το σχολείο δεν θα μοιάζει καταναγκαστικό έργο!

Ανάγνωση και γραμματικές δυσκολίες

Η ελληνική γλώσσα είναι, ίσως, μία από τις ευκολότερες στην ανάγνωση, αφού «ό,τι γράφεται διαβάζεται». Όμως, στη γλώσσα μας υπάρχουν άλλες αναγνωστικές δυσκολίες οι οποίες συχνά μπερδεύουν τα παιδιά, γι’ αυτό και είναι καλό να τις εξηγήσετε από νωρίς στο παιδί. Λογικά αυτό θα το κάνει ο δάσκαλος, όμως καθώς θα διαβάζετε κι εσείς το παιδί στο σπίτι, βεβαιωθείτε ότι κατανόησε σωστά όσα έμαθε στο σχολείο. Μερικές σημαντικές παρατηρήσεις είναι οι εξής:

* Ο σύγχρονος τρόπος εκμάθησης του αλφαβήτου στα παιδιά της Α’ Δημοτικού προτάσσει, πλέον, τη φωνητική προσέγγιση (δηλαδή τα παιδιά πρώτα μαθαίνουν τους ήχους «αα», «βου», «γου») και έπειτα τη γραπτή τους αποτύπωση. Τα παιδιά δηλαδή καλούνται να μάθουν να αντιστοιχούν τους ήχους με τα γράμματα, ώστε να αποκωδικοποιηθούν τα γραπτά σύμβολα. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να υιοθετήσετε κι εσείς ανάλογο τρόπο «διδασκαλίας» των γραμμάτων στα παιδιά σας, σε συνεργασία πάντα με τον δάσκαλο/ τη δασκάλα τους.
* Βασική ικανότητα είναι να μπορούν τα παιδιά να χωρίσουν τις λέξεις σε συλλαβές και τα φωνήματα που τις αποτελούν. Η εξάσκηση στο χωρισμό των λέξεων με προφορικές και αργότερα με γραπτές ασκήσεις, καθώς και στην ομοιοκαταληξία και σε άλλα γλωσσικά παιχνίδια (σταυρόλεξα κ.α.), βοηθάει καταλυτικά.
* Δώστε βάρος στις διφθόγγους αι, ει, οι και αυ, ου, ευ καθώς και στη χρήση των διαλυτικών: εξηγήστε στα παιδιά σας όσο πιο απλά μπορείτε την ειδική προφορά αυτών των διφθόγγων, αφού συμβουλευτείτε πρώτα τη σχολική νεοελληνική γραμματική ως προς τους ακριβείς κανόνες (π.χ. αποσαφηνίστε ότι το αυ διαβάζεται «αβ» ή «αφ», ενώ το ου διαβάζεται «ουου»)
* Τονίστε τους την προφορά των διπλών συμφώνων μπ, ντ, γκ, τς, τζ και στη συνέχεια των ξ και ψ.
* Προσπαθήστε να τους δώσετε καλύτερα να καταλάβουν τους διάφορους ήχους των γραμμάτων μέσα στη λέξη, συλλαβίζοντάς την αργά, με σταθερή φωνή δίνοντας έμφαση με τη φωνή σας στο σημείο τονισμού. Έτσι, θα αποτυπωθεί σιγά-σιγά στη μνήμη τους η σωστή προφορά και σταδιακά θα μάθουν και να τα γράφουν σωστά.
* Παροτρύνετέ τα να συνδυάσουν κάποιους ήχους φωνημάτων με εικόνες/ πρόσωπα/ καταστάσεις: π.χ. «Όταν κρυώνουμε κάνουμε μπρρρ» ή «Όταν τρώμε παγωτό, που μας αρέσει, κάνουμε μμμ» κ.λπ.
* Όταν δυσκολεύονται ιδιαίτερα με κάποια λέξη, επιμείνετε σε αυτήν χρησιμοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους. Για παράδειγμα, αν δυσκολεύονται στη λέξη «φουστάνι», διαβάστε τη μια φορά δυνατά, έπειτα γράψτε την κάπου και ζητήστε τους κοιτάζοντάς τη να δημιουργήσουν μια εικόνα σχετική με αυτήν τη λέξη (συνειρμός), π.χ. τη γιαγιά που φοράει φουστάνια, μετά συλλαβίστε την αργά και ζητήστε τους να την επαναλάβουν φτιάχνοντας μια πρόταση.
* Επιχειρήστε να δημιουργήσετε δικά σας τρικ με βάση τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του παιδιού σας, π.χ. αν κατά την ανάγνωση της λέξης «σοκολάτα» το παιδί σας προσπερνάει τη συλλαβή «κο», πείτε του να θυμάται πως η σοκολάτα είναι γλυκό, ώστε να συνδυάσει τα δύο «κο» στο μυαλό του και να μην το ξεχνάει!

Το κατάλληλο βιβλίο
Το καλύτερο βοήθημα για ανάγνωση είναι φυσικά ένα βιβλίο. Στο εμπόριο κυκλοφορεί πληθώρα παιδικών βιβλίων, τα οποία μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην εκμάθηση της ανάγνωσης. Στη συνέχεια τα παιδικά βιβλία κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας τους. Πώς θα διαλέξετε το κατάλληλο βιβλίο για το παιδί σας; Εάν δείτε ότι το παιδί σας έχει περισσότερες από πέντε άγνωστες λέξεις σε μια σελίδα, τότε μάλλον το βιβλίο είναι ακόμα αρκετά δύσκολο για τις δυνατότητές του και ίσως του δημιουργήσει άγχος και αρνητικά συναισθήματα. Μήπως το βιβλίο που διαβάζει είναι πολύ εύκολο; Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς, η επιτυχής –λόγω του χαμηλού βαθμού δυσκολίας– ανταπόκριση του παιδιού τονώνει το ηθικό και την αυτοπεποίθηση, ενθαρρύνοντάς το να συνεχίσει. Μπορείτε να ζητήσετε και από τον εκπαιδευτικό να σας συστήσει βιβλία κατάλληλα για το επίπεδο του παιδιού σας.

Το διάβασμα ως παιχνίδι
Στην προσπάθειά σας να βοηθήσετε το παιδί σας στην ανάγνωση, μην ξεχνάτε ότι το παιδί πρέπει να προσλαμβάνει ολόκληρη τη διαδικασία ως κάτι ευχάριστο και ωφέλιμο ταυτόχρονα. Αυτή η προσέγγιση φαίνεται να είναι και η καλύτερη, αφού κατ’ αυτόν τον τρόπο το παιδί αντιλαμβάνεται το διάβασμα ως παιχνίδι και όχι ως αγγαρεία, εντάσσοντάς το στο πρόγραμμά του με ευχαρίστηση. Τα σχολικά βιβλία δεν πρέπει να αποτελούν παρά μόνο ένα μέρος της αναγνωστικής προσπάθειας. Γι’ αυτόν το λόγο, παρακάτω σας προτείνουμε μερικά ακόμη tips που μπορούν να κάνουν την ανάγνωση πολύ πιο διασκεδαστική, εμπλουτίζοντας, ταυτόχρονα, το λεξιλόγιο του παιδιού σας:
* Τοποθετήστε στο ψυγείο σας μαγνητάκια-λέξεις. Έτσι, το παιδί σας θα κινητοποιείται αυτόματα, προσπαθώντας να τις διαβάσει.
* Αφήνετε σημειωματάκια στο παιδί, πάνω στα οποία καλό θα ήταν να υπάρχει και κάποια εικόνα (μια αυτοσχέδια ζωγραφιά, ένα αυτοκόλλητο κ.λπ.).
* Γίνετε συνδρομητές σε παιδικά περιοδικά ή δανειστείτε τα.
* Αφήστε τα παιδιά σας να σας «βοηθήσουν», διαβάζοντάς σας τη λίστα με τα ψώνια, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα αντιληφθούν και την πρακτική αξία του διαβάσματος, νιώθοντας ταυτόχρονα χρήσιμα και απαραίτητα.
* Επιλέξτε καρτούν με υπότιτλους. Θα γίνουν δεινοί αναγνώστες χωρίς καν να το καταλάβουν!

Τip για γρήγορη ανάγνωση!

Προκειμένου το παιδί σας να αποκτήσει ευχέρεια και ταχύτητα στην ανάγνωση δοκιμάστε αυτή την άσκηση:

Σε χρωματιστά χαρτόνια, σχεδιάστε συννεφάκια μέσα στα οποία γράψτε σε στήλες συλλαβές. Συνδυάστε κάθε σύμφωνο με όλα τα φωνήεντα και τους διφθόγγους (αι,οι,ει,ου) όπως στο παράδειγμα: βα, βε, βο, βω, βι, βη, βυ, βοι, βει, βαι,βου, γα, γε, γο,γω, γι,γη,γυ,γοι,γει, για,γου κ.ο.κ. Προτρέψτε το παιδί να διαβάζει αυτές τις στήλες κάθε μέρα πολλές φορές και η γλώσσα του … «θα λυθεί!».