ΜΟΥΡΟΥΝΕΛΑΙΟ: Γιατί πρέπει να το βάλεις στην καθημερινότητά σου!

Ίσως τη λέξη “μουρουνέλαιο” την ανακαλύπτεις όλο και καλύτερα όσο περνάνε τα χρόνια. Σίγουρα θα έχεις συναντήσει κάποιον που να είναι οπαδός του μουρουνέλαιου, να ορκίζεται σε αυτό και να είναι συνεπής με την κατανάλωσή του. Δεν είναι τυχαίο! Το μουρουνέλαιο κρύβει πολλά θετικά και οφέλη και μια βαθιά ιστορία που νομίζω ότι ποτέ δεν έχεις ακούσει. Επειδή λοιπόν θέλω πάντα να καλύπτω κάθε απορία σου και να τεκμηριώνω αυτά που λέω, απευθύνθηκα στον Κλινικό Διαιτολόγο – Διατροφολόγο Δημήτρη Γρηγοράκη, ώστε να μας αναλύσει όλα αυτά που δεν ξέραμε μέχρι σήμερα και να μας διηγηθεί την ιστορία του μουρουνέλαιου. “Γεννήθηκα τη δεκαετία του ’60. Όπως θυμάμαι, ένα από τα χαρακτηριστικά της διατροφής των παιδιών που γεννήθηκαν στη συγκεκριμένη δεκαετία ήταν η κατανάλωση μουρουνέλαιου. Το μουρουνέλαιο θα έλεγα ότι “στιγμάτισε” διατροφικά τα παιδιά εκείνης της εποχής στην Ελλάδα. Χιλιάδες παιδιά αυτής της γενιάς ήπιαν (ομολογουμένως όχι πάντα με ευχαρίστηση) μουρουνέλαιο, το οποίο οι γονείς τους τους έδιναν πολλές φορές με το ζόρι λόγω της ιδιαίτερης γεύσης του.

Ο Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης συνέχισε να λέει. “Ως διατροφολόγος, σκέφτομαι πολλές φορές ότι όλες οι διατροφικές συμβουλές των γονιών και των παππούδων μας, επιβεβαιώνονται μία προς μία μέσα από τη σημερινή επιστημονική έρευνα. Αυτό δεν θα μπορούσε να μην συμβαίνει και για το μουρουνέλαιο. Αναρωτιέμαι γιατί οι γονείς έδιναν με τόσο ζήλο στα παιδιά τους μουρουνέλαιο; Τι ήξεραν περισσότερο από τους σημερινούς; Η διατροφική πραγματικότητα εκείνης της εποχής, ας μην ξεχνάμε ότι χαρακτηριζόταν από στοιχεία υποσιτισμού. Στην Ελλάδα οι συνθήκες φτώχειας ήταν διάχυτες παντού και κυρίως τα παιδιά ήταν εκτεθειμένα σε ένα διπλό κίνδυνο. Από την μία, λόγω της ανοικτής συμμετοχής τους σε παιχνίδια στην ύπαιθρο ερχόντουσαν καθημερινά σε επαφή με διάφορους μολυσματικούς παράγοντες και από την άλλη δεν είχαν την ευκαιρία να καταναλώσουν τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας, ώστε να ενισχύσουν αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό τους. Και αυτό το ρόλο στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60 επιτελούσε το μουρουνέλαιο, ως συμπυκνωμένη πηγή ζωτικών θρεπτικών συστατικών που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

ΤΑ ΩΜΕΓΑ-3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ

Τα ωμέγα-3 ανήκουν στην ομάδα των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων. Δύο από αυτά, το EPA (εικοσαπενταενοϊκό οξύ-20:5, ω-3) και το DHA (δοκοσαεξαενοϊκό οξύ-22:6, ω-3), είναι πολύ σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό. Βέβαια, ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να παράξει μια πολύ μικρή ποσότητα ΕΡΑ και DHA από το α-λινολενικό οξύ, το οποίο είναι ένα απαραίτητο λιπαρό (δεν συντίθεται στον οργανισμό) και βρίσκεται στα φυτικά έλαια (π.χ. ελαιοκράμβη, λιναρόσπορος). Όμως, η παραγόμενη ποσότητα (συνήθως κάτω του 6%) είναι εντελώς ανεπαρκής. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα EPA και DHA είναι σημαντικά για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού, από τη στιγμή της σύλληψης και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Το DHA αποτελεί σημαντικό δομικό στοιχείο του εγκεφάλου και συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του. Συμβάλλει επίσης στην ορθή λειτουργία των ματιών, και μαζί με το ΕΡΑ στην καλή λειτουργία της καρδιάς (Leslie et al. 2015). Η αυξημένη κατανάλωση ηπατοϊχθυέλαιων, όπως είναι το μουρουνέλαιο, οδηγεί σε μείωση του ποσοστού του “φλεγμονώδους” αραχιδονικού οξέος (καθώς το EPA εμποδίζει ανταγωνιστικά τη διαθεσιμότητά του) που περιέχεται στις κυτταροπλασματικές μεμβράνες. Κατά συνέπεια, η πλούσια διατροφή με μουρουνέλαιο οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα των ανοσοκυττάρων να συνθέσουν εικοσανοειδή από το αραχιδονικό οξύ. Με τον τρόπο αυτό τα ιχθυέλαια λειτουργούν έμμεσα ως αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και μπορούν να ενισχύουν αποτελεσματικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

ΟΙ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

Η βιταμίνη D ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών και αποτελείται από ένα σύνολο διαφορετικών μορφών, με κυριότερες τις βιταμίνες D2 και D3. Είναι γνωστή για το ρόλο της στο σχηματισμό των οστών, αφού βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου. Η βιταμίνη D όμως είναι ιδιαίτερα σημαντική συνολικά για τον ανθρώπινο οργανισμό, με δεδομένο ότι συμβάλλει στον έλεγχο της φυσιολογικής ανάπτυξης των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Πολυάριθμες διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι υποδοχείς της βιταμίνης D (VDRs) έχουν εντοπιστεί σε μια ποικιλία ομάδων κυττάρων, που συμμετέχουν στην ανοσορρύθμιση, όπως στα μονοκύτταρα, τα δενδριτικά κύτταρα, τα αντιγονικά κύτταρα, τα ενεργοποιημένα Β λεμφοκύτταρα και τα CD4+ T λεμφοκύτταρα (Prietl et al. 2013). Η βιταμίνη D, μέσω των ρυθμιστικών CD4+Τ κυττάρων συνεισφέρει στην ισόρροπη ανάπτυξη των Th-1 και Th-2 βοηθητικών κυττάρων και επομένως στην ομαλή έκφραση των λεμφοκυττάρων του ανοσοποιητικού (Cantorna & Mahon 2004).

Η βιταμίνη Α συμβάλει σε λειτουργίες διαφόρων κύτταρων του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως στη φαγοκυτταρική δραστηριότητα των ουδετερόφιλων, στη λειτουργικότητα των Β και Τ λεμφοκυττάρων και στην αύξηση της δραστικότητας των ΝΚ κυττάρων (Barringeretal.2003). Η χορήγηση βιταμίνης Α σε άτομα με ενδογενή ανεπάρκεια επιφέρει βελτίωση της ανοσοποιητικής λειτουργίας και ελάττωση της συχνότητας των λοιμώξεων (Chandra & Kumari 1994).

Η βιταμίνη Ε είναι μία ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία, η οποία επίσης συμβάλλει στη διατήρηση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος (Moriguchi & Muraga 2000). Διαδραματίζει κομβικό ρόλο στη διαφοροποίηση των Τ κυττάρων στο θύμο αδένα, καθώς και στον πολλαπλασιασμό των Β κυττάρων (López-Varela etal. 2002). Σε ανεπάρκεια βιταμίνης Ε, μεγάλο μέρος των παραμέτρων που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανοσιακού συστήματος παρουσιάζεται υποβαθμισμένο, γεγονός που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μολυσματικών ασθενειών και με διάφορες μορφές καρκίνου.

*Διατροφική Αξία του μουρουνέλαιου

ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΟΦΕΛΗ

Όπως είναι φανερό, τα οφέλη υγείας που προκύπτουν από την κατανάλωση μουρουνέλαιου είναι πολλαπλά. Το μουρουνέλαιο (ηπατοϊχθυέλαιο) αποτελεί ένα είδος ιχθυελαίου. Εν τούτοις με τον όρο “ιχθυέλαιο” εννοείται συνήθως το λάδι που εξάγεται από τη σάρκα των λιπαρών ψαριών και όχι από το συκώτι τους, όπως συμβαίνει με το μουρουνέλαιο. Αν και τα δύο έλαια είναι πολύ πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, εν τούτοις το μουρουνέλαιο υπερτερεί ως προς το γεγονός ότι είναι πλούσιο σε βιταμίνη D (D3) και βιταμίνη Α. Προκειμένου να επωφεληθούμε από τις σημαντικές ιδιότητες υγείας που προσφέρει, είναι πολύ σημαντικό να καταναλώνουμε μουρουνέλαιο υψηλής ποιότητας (όπως το μουρουνέλαιο Möller’s), το οποίο εξάγεται από συκώτι μουρούνας που αλιεύεται στα καθαρότερα ύδατα της Αρκτικής και παράγεται μέσα σε λίγες ώρες σύμφωνα με τις παραδοσιακές Νορβηγικές συνταγές.

ΠΟΙΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Όλες οι ηλικίες μπορούν να ωφεληθούν εξαιρετικά από το μουρουνέλαιο. Εν τούτοις, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι το έχουν, γενικώς, μεγαλύτερη ανάγκη. Τα παιδιά γιατί αναπτύσσονται ταχέως και είναι περισσότερο εκτεθειμένα (λόγω του σχολείου) στα μικρόβια και τις λοιμώξεις. Άρα, έχουν ανάγκη από ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα κι έναν ισχυρό, υγιώς αναπτυσσόμενο σκελετό.

Οι ηλικιωμένοι γιατί πολύ συχνά έχουν ένα εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, με τις όποιες σοβαρές συνέπειες μπορεί αυτό να συνεπάγεται, αλλά κι επειδή είναι ευάλωτοι σε πλήθος φλεγμονωδών και εκφυλιστικών παθήσεων, για τις οποίες το μουρουνέλαιο φαίνεται να αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο.

ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ;

Το μουρουνέλαιο είναι εξαιρετικά ωφέλιμο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ιδιαίτερα όμως κατά τους χειμερινούς μήνες. Πράγματι, η βιταμίνη Α και τα ωμέγα λιπαρά οξέα DHA και EPA τα έχουμε απόλυτη ανάγκη καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και ο μόνος τρόπος να τα λάβουμε είναι μέσω της διατροφής μας και των συμπληρωμάτων διατροφής. Δυστυχώς, μόνο μια πολύ μικρή ποσότητα DHA και ΕΡΑ μπορούμε να τη λάβουμε μέσω της μετατροπής τους από το διαιτητικό ω-3 λιπαρό οξύ φυτικής προέλευσης, το α-λινολενικό οξύ.

Όσον αφορά τις ανάγκες μας σε βιταμίνη D, αυτές μπορούν να καλυφθούν βέβαια με τη διατροφή και τα συμπληρώματα διατροφής, όμως και το δέρμα μας μπορεί να παράξει βιταμίνη D υπό την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Αυτό θεωρητικά σημαίνει ότι το καλοκαίρι, με τα μπάνια που κάνουμε και την έκθεση ολόκληρου του σώματός μας στις ηλιακές ακτίνες, το δέρμα μας παράγει σημαντικές ποσότητες βιταμίνης D. Δυστυχώς, αυτό στην πράξη πολύ συχνά δεν συμβαίνει και μεγάλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού υποφέρουν από ανεπάρκεια βιταμίνης D, ακόμη και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπως έδειξε και μελέτη του 2011 (Singhellakisetal. 2011).

Γιατί συμβαίνει αυτό; Μα γιατί σήμερα περνάμε μεγάλο μέρος του χρόνου μας σε κλειστούς και υπό σκιάν χώρους, ενώ και όταν κάνουμε ηλιοθεραπεία φοράμε αντηλιακό που εμποδίζει το δέρμα μας να συνθέσει τη βιταμίνη D. Το συμπέρασμα; Το μουρουνέλαιο είναι χρήσιμο, ακόμη και ως προς τη βιταμίνη D, όλες τις εποχές του χρόνου. Μπορείτε να παίρνετε επ’ ωφελεία σας το μουρουνέλαιο ακόμη και τον Ιούλιο – Αύγουστο, ακόμη και στην περίπτωση που κάνετε με σωστό τρόπο ηλιοθεραπεία οπότε η λήψη βιταμίνης D δεν σας είναι τόσο απαραίτητη. Έτσι κι αλλιώς, οι 400 IU (Διεθνείς Μονάδες) που περιέχει το μουρουνέλαιο ανά ημερήσια δόση είναι σε κάθε περίπτωση εξαιρετικά ασφαλείς (η ημερήσια ασφαλής δοσολογία βιταμίνης D, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων – EFSA – είναι έως 4.000 IU).

Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc, PhD
Διδάκτωρ Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Διευθυντής Επιστημονικής Ομάδας ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας

Για περισσότερες πληροφορίες διάβασε ΕΔΩ!