Καρκίνος του Μαστού: Όλα όσα δεν ξέρεις!

Γράφει η Μαρία Σκόνδρα, Παθολόγος-Ογκολόγος MD, PhD. Εξωτερική συνεργάτης του νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν» και της κλινικής «ΡΕΑ».

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στο γυναικείο πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι περίπου μία στις οκτώ γυναίκες θα νοσήσει από καρκίνου μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της. Το 1985 ο Οκτώβριος καθιερώθηκε ως Μήνας Ενημέρωσης & Ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, σε μία διεθνή εκστρατεία για την αφύπνιση του γυναικείου πληθυσμού και τη συγκέντρωση πόρων για έρευνα, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πιο συχνά εμφανιζόμενης κακοήθειας στις γυναίκες.

Η ανάγκη ευαισθητοποίησης γίνεται αντιληπτή αν δούμε προσεκτικά τα δεδομένα και τον επιπολασμό της νόσου. Ο καρκίνος του μαστού είναι η 2η πιο συχνή μορφή καρκίνου στην χώρα μας. Στη Ελλάδα, βάσει του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Globocan 2020), το 2020 σημειώθηκαν 7.772 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού ενώ για το ίδιο έτος, οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού έφτασαν τους 2.333.

Παρόλο που η επίπτωση της νόσου τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί, η θνητότητα από τον καρκίνο του μαστού έχει μειωθεί σημαντικά. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο συνδυασμό έγκαιρης διάγνωσης, μέσω του προσυμπτωματικού ελέγχου και έγκαιρης και αποτελεσματικής θεραπευτικής αντιμετώπισης, δύο βασικοί παράγοντες που έχουν μετατρέψει τον πρώιμο καρκίνο του μαστού σε ιάσιμη νόσο.

Οι γυναίκες ηλικίας από 40 ετών και άνω πρέπει να πραγματοποιούν ετήσιο έλεγχο με μαστογραφία. Η μαστογραφία, αν και μπορεί να αποτύχει στην ανίχνευση μερικών περιπτώσεων καρκίνου, παραμένει η πιο αποτελεσματική και πολύτιμη μέθοδος για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Ο έλεγχος με μαστογραφία για γυναίκες άνω των 69 ετών πρέπει να βασιστεί στην κατάσταση της υγείας τους και ειδικά στο εάν πάσχουν ή όχι από άλλες σοβαρές ασθένειες. Η προχωρημένη ηλικία από μόνη της δεν αποτελεί λόγο για διακοπή της τακτικής μαστογραφίας.

Οι γυναίκες ηλικίας από 20-39 ετών πρέπει να προσέρχονται σε εξειδικευμένο ιατρό για κλινική εξέταση των μαστών, στα πλαίσια του περιοδικού τους ελέγχου υγείας. Η πιθανότητα καρκίνου του μαστού είναι πολύ χαμηλή σε γυναίκες κάτω των 20 ετών και βαθμιαία αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Από την ηλικία των 20 ετών συστήνεται στις γυναίκες η προαιρετική μηνιαία αυτοεξέταση του μαστού.

Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του μαστού είναι το φύλο (100 γυναίκες: 1 άνδρας), η ηλικία (ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού αυξάνεται με την ηλικία), το θετικό οικογενειακό ιστορικό  και το κληρονομικό ιστορικό, καθώς επίσης η έλλειψη άσκησης, το υπερβολικό βάρος, το κάπνισμα, η υπερβολική χρήση αλκοόλ και η µακροχρόνια χρήση ορµονών µετά την εμμηνόπαυση.

Ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού αποτελεί περίπου το 10% των περιπτώσεων. Η πιο «γνωστή» αιτία κληρονομούμενου καρκίνου είναι οι μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2, που αυξάνουν μέχρι και κατά 80% τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. 
Για τις γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού, η πρόγνωση εξαρτάται κυρίως από την έκταση της νόσου, αλλά και τα επιμέρους χαρακτηριστικά του όγκου, εφόσον ο καρκίνος του μαστού δεν είναι μία ενιαία νόσος, αλλά χαρακτηρίζεται από σημαντική ετερογένεια. Η ανακάλυψη ολοένα και περισσότερων βιοδεικτών αποκωδικοποιεί την ετερογένεια του καρκίνου του μαστού που πλέον ταξινομείται σε διαφορετικούς υποτύπους με διαφορετική πρόγνωση και αντιμετώπιση. Αυτό οδηγεί στην ανάπτυξη νέων στοχευμένων και πιο εξατομικευμένων θεραπειών.

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού ξεπερνάει τα όρια «ενός θεράποντος ιατρού» και γίνεται ευθύνη ολόκληρης επιστημονικής ομάδας, η οποία αποτελείται από όλες τις ειδικότητες που εμπλέκονται στη διάγνωση και τη θεραπεία. Έτσι είναι απαραίτητη η διεπιστημονική προσέγγιση της ασθενούς, στο πλαίσιο ενός ογκολογικού συμβουλίου, αποτελούμενο από εξειδικευμένους ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων. Πιο αναλυτικά είναι απαραίτητη η συνεργασία παθολόγου-ογκολόγου με χειρουργό μαστού, ακτινοθεραπευτή-ογκολόγου, καθώς και μοριακού βιολόγου, προκειμένου να σχεδιαστεί η εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση της ασθενούς.

Η χειρουργική αντιμετώπιση γίνεται συνεχώς λιγότερο επεμβατική, ενώ η κλινική ογκολογία διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στη συνολική αντιμετώπιση ενός προβλήματος που δεν αφορά μόνο το μαστό αλλά όλο το σώμα. Η αδιάκοπη έρευνα προσθέτει συνεχώς νέα και αποτελεσματικότερα φάρμακα στην ογκολογική φαρέτρα (χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, στοχευμένες θεραπείες) για τον καρκίνο του μαστού. Η σημαντικότερη, όμως, εξέλιξη που συντελείται είναι η βαθιά πλέον επίγνωση πως ο καρκίνος του μαστού δεν είναι απλά μία ασθένεια αλλά ένα κοινωνικό πρόβλημα με πολλές σωματικές, ψυχικές και οικονομικές προεκτάσεις. Οι σύγχρονες κοινωνίες οργανώνουν προγράμματα πρόληψης και προφύλαξης , όπως στην Ελλάδα μέσω του Προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης» βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα δωρεάν προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού, με την ονομασία «Φώφη Γεννηματά», το οποίο μετά από αναθεώρηση των ηλικιών θα παρέχεται πλέον σε γυναίκες άνω των 45 ετών, από 50 που ήταν έως σήμερα.