Μαύροι κύκλοι κάτω από τα μάτια: Πού οφείλονται και πώς θα τους αντιμετωπίσεις

Τα μάτια αποτελούν ένα από τα πιο εντυπωσιακά και κύρια χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου. Εκφράζουν πληθώρα συναισθημάτων και αντικατοπτρίζουν ψυχικές διακυμάνσεις. Οι μαύροι κύκλοι (περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση) δίνουν στο πρόσωπο ταλαιπωρημένη, λυπημένη ή γερασμένη όψη. Δεν υπάρχει ίσως κανείς που έστω και μία φορά στην ενήλικη ζωή του δεν αντίκρισε στον καθρέπτη μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια.  

Σε κάποιους ωστόσο εμφανίζονται πολύ συχνότερα, ενώ ακόμη και ένας καλός ύπνος δεν αρκεί για να τους εξαφανίσεις. Για να σβήσεις μία και καλή τα ενοχλητικά αυτά σημάδια πρέπει να καταπολεμήσεις τα αίτια που τα δημιουργούν. Διαφορετικά, μία πολύωρη ξεκούραση απλά θα τα απαλύνει. Ο δερματολόγος, Στέλιος Αγγελίδης εξηγεί όλους τους λόγους εμφάνισης αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης των μαύρων κύκλων. 

Γιατί εμφανίζονται οι μαύροι κύκλοι

Αιτιοπαθογένεια και Πρωτοπαθής μελάνωση του επιπεφυκότα

Μία από τις κύριες αιτίες είναι η υπερμελάγχρωση στην περιοχή των βλεφάρων. Περιορίζεται αποκλειστικά στο επιθήλιο του επιπεφυκότα και δεν υπάρχει συμμετοχή του δέρματος. Στην υποεπιθηλιακή μελάνωση παρατηρείται αύξηση της χρωστικής του σύστοιχου δέρματος. Ο σπίλος του Ota είναι συνήθως μονόπλευρη, σπανίως ετερόπλευρη. Θεωρείται μόνιμη βλάβη και συνήθως παρουσιάζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία ή κατά την εφηβεία.

Κληρονομικότητα

Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε αυξημένη υποδερματική αγγείωση και υπερβολική διαφάνεια του δέρματος που αποτελούν κληρονομικό χαρακτηριστικό πολλών ατόμων, Το δέρμα γύρω από τα βλέφαρα είναι το πιο λεπτό στο σώμα (πάχος περίπου 0,5mmσε σχέση με 2 mmσε άλλες περιοχές). Μια συνήθης αιτία δημιουργίας των μαύρων κύκλων είναι η λεπτή και διαφανής υφή του δέρματος που υπέρκειται του κυκλοτερούς μυός του οφθαλμού.
Μέσα από το λεπτό δέρμα της συγκεκριμένης περιοχής, το υποδόριο αγγειακό πλέγμα διαφαίνεται πιο έντονο και προσδίδει μια μπλε-μωβ απόχρωση. Η εμφάνιση των αιμοφόρων αγγείων είναι εντονότερα ορατή στο έσω ήμισυ των κάτω βλεφάρων.
Σε άτομα με βαθειά ανατομική θέση οστών η σκίαση μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εμφάνιση σκούρου χρώματος κάτω από τα μάτια.

Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, ατοπική δερματίτιδα

Περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση μπορεί να αναπτυχθεί στα πλαίσια αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής (μεταφλεγμονώδους αιτιολογίας). Βαφές τριχών, τα καλλυντικά ματιών και βλεφαρίδων, οι μεταλλικοί βοστρυχωτές βλεφαρίδων, αεροαλλεργιογόνα ή πτητικές ουσίες όπως τα αρώματα, καθώς και αλλεργιογόνα μεταφερόμενα με τα χέρια όπως βερνίκια νυχιών. Διαλύματα των φακών επαφής, τα κολλύρια και οι κρέμες οφθαλμολογικών παθήσεων.

Ηλιακή ακτινοβολία, φάρμακα και ορμόνες

Απότοκη της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο που ωθεί στην παραγωγή περισσότερης μελανίνης. Ουσίες που ενοχοποιούνται είναι το αρσενικό, η μινοκυκλίνη, τα αγγειοδιασταλτικά της αδενοσίνης, η προστακυκλίνη, το sildenafilcitrate, το μονοξείδιο του αζώτου, οι φαινοθειαζίδες, η υδαντοΐνη, τα ανθελονοσιακά, η πίσσα, οι υδρογονάνθρακες.

Ηλικία

Με την πάροδο της ηλικίας οι μαύροι κύκλοι είναι πιθανό να γίνονται περισσότερο εμφανείς, μόνιμοι και ταυτόχρονα μπορεί να συνδυάζονται με την εμφάνιση ρυτίδων περιοφθαλμικά. Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, το δέρμα χάνει μέρος του κολλαγόνου, γίνεται όλο και πιο λεπτό και διαφανές.
Απότοκη της ηλικίας είναι και η επίταση της δακρυϊκής αύλακας, λόγω απώλειας του υποδόριου λίπους και λέπτυνσης του δέρματος των κάτω βλεφάρων που δημιουργούν ένα κενό στην περικογχική χώρα (teartrough).

Τρόπος ζωής

Έλλειψη ύπνου, υπερβολική κόπωση, stress, κακή διατροφή, μειωμένη πρόσληψη υγρών, κάπνισμα, χρόνια χρήσηalcohol, καθημερινό και υπερβολικό μακιγιάζ. Τέτοιου είδους παράγοντες προκαλούν αγγειοδιαστολή, έντονη διαγραφή του αγγειακού πλέγματος και επίταση του προβλήματος των μαύρων κύκλων.

Αναιμία και άλλες συστηματικές παθήσεις

Η έλλειψη μιας ισορροπημένης διατροφής, η εμμηνορυσία, η κύηση μπορεί να οδηγήσουν στον πιο κοινό τύπο αναιμίας, τη σιδηροπενική. Μπορεί να προκληθεί ωχρότητα στο δέρμα, που επιτρέπει στις υποκείμενες φλέβες της περιοχής των ματιών να γίνουν περισσότερο ορατές. Έτσι εμφανίζεται μια μπλε ή πιο σκούρα απόχρωση στην περιοχή των ματιών. Άλλα συστηματικά νοσήματα είναι η νόσος του Addison, όγκοι της υπόφυσης, θυρεοειδοπάθειες, το σύνδρομο Cushing, χρόνιες συστηματικές παθήσεις όπως η σύφιλη, η φυματίωση, η κίρρωση του ήπατος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η συστηματική σκλήρυνση, η αιμοχρωμάτωση, η ελονοσία, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, νοσήματα των νεφρών κ.α.

Περκογχικό οίδημα

Το περκογχικό οίδημα και οι μαύροι κύκλοι μπορεί να συνυπάρχουν σε μεγάλο ποσοστό, Προϋποθέτει σημαντική αύξηση του όγκου του διάμεσου υγρού και οφείλεται σε τοπική απόφραξη φλεβικής ή/και λεμφικής οδού καθώς και σε συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, νόσους του περικαρδίου, ηπατοπάθειες, μυξοίδημα, νεφρικές και άλλες παθήσεις. Μπορεί να επιδεινώνεται μετά τη βραδινή κατάκλιση ή μετά από ένα αλμυρό γεύμα και επηρεάζει την ένταση των μαύρων κύκλων.

• Για να εντοπίσεις για ποιόν από τους παραπάνω λόγους εμφανίζεις μαύρους κύκλους μπορείς να κάνεις το εξής τεστ: Τέντωσε απαλά το δέρμα κάτω από τα μάτια σου. Αν η περιοχή γίνει πιο σκούρα σε χρώμα, τότε οι μαύροι κύκλοι πιθανότατα οφείλονται σε γενετικούς παράγοντες ή στην ηλικία σου. Αντίθετα, αν το χρώμα δεν αλλάξει, τότε αιτία είναι μάλλον κάποια αλλεργία ή οι ακτινοβολίες UV.

Διάγνωση: Κύριο ιστολογικό χαρακτηριστικό των μαύρων κύκλων είναι η αύξηση της μελανίνης του δέρματος της περιοχής των βλεφάρων και εναπόθεση της χρωστικής εντός των μακροφάγων του χορίου.

Τρόποι αντιμετώπισης 

Τοπικοί λευκαντικοί παράγοντες: Η υδροκινόνη είναι παγκοσμίως η πιο δημοφιλής λευκαντικός παράγοντας. Ο αποχρωματισμός γίνεται εμφανής μετά από 5-7 εβδομάδες καθημερινής εφαρμογής. Η θεραπεία πρέπει να εφαρμόζεται για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών, αλλά μπορεί να συνεχιστεί μέχρι και για ένα έτος. Άλλοι παράγοντες το αζελαϊκό οξύ, η αρμπουτίνη, το κοχικό και το λιποϊκό οξύ.

Τοπικά ρετινοειδή: Η τοπική εφαρμογή ρετινοϊκού οξέος σε συγκεντρώσεις 0,01% έως 1% συμβάλλει στον αποχρωματισμό μέσω της αναστολής της μεταγραφής της τυροσινάσης. Πρέπει να εφαρμόζεται τοπικά το βράδυ για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο συγκριτικά με την υδροκινόνη, ενώ τα αποτελέσματα αρχίζουν να γίνονται εμφανή μετά από 24 εβδομάδες θεραπείας.

Χημικό peeling: Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η υφή και η εμφάνιση του δέρματος. Οι κυριότεροι παράγοντες που χρησιμοποιούνται είναι το τριχλωρικό οξύ, τα α-υδροξυοξέα με κύριο εκπρόσωπο το γλυκολικό οξύ το διάλυμα του Jessner, το σαλικυλικό οξύ, η ρεζορκινόλη, το πυροσταφυλικό οξύ και η φαινόλη.

Lasers: Η διαφορετικότητα της προέλευσης των μαύρων κύκλων όσο και η ευαίσθητη περιοχή στην οποία εμφανίζονται, δηλαδή η στενή ανατομική σχέση με τον οφθαλμό, περιορίζουν και εξειδικεύουν την επιλογή του laserπου δύναται να χρησιμοποιηθεί. Έχουν δοκιμασθεί παλμικά lasersόπως το Q-switchedrubylaserστα 694 nm, το Q-switchedAlexandriteστα 755 nmκαι το Nd:YAGστα 1.064 nm.
Η κλασματική ανάπλαση με τη χρήση fractionallaser είναι μια νέα μέθοδος δερματικής αναγέννησης η οποία δρα μέσω ενός μοναδικού πρότυπου θερμικής βλάβης, σχηματίζοντας κολώνες θερμικής δερματικής καταστροφής σε συγκεκριμένα βάθη και εν συνεχεία ταχύτατης επιδερμιδικής ανάπλασης.

Μεταμόσχευση αυτόλογου λίπους – δερματικά εμφυτεύματα: Μια άλλη αιτία δημιουργίας των μαύρων κύκλων είναι το λεπτό και διαφανές δέρμα του κάτω βλεφάρου σε συνδυασμό με το πλούσιο αγγειακού δίκτυο, είτε του κυκλότερους μυός του οφθαλμού, είτε του υποδόριου ιστού. Η μεταμόσχευση αυτόλογου λίπους και τα δερματικά εμφυτεύματα αποτελούν τις θεραπείες εκλογής.
Τα δερματικά εμφυτεύματα χρησιμοποιούνται ευρέως στη βελτίωση ελλειμμάτων όγκου του μαλακού ιστού καθώς και στην αισθητική βελτίωση του περιγράμματος του προσώπου. Το υαλουρονικό οξύ βοηθάει στην τρισδιάστατη περικογχική αναδιαμόρφωση.
Τα δερματικά εμφυτεύματα ενοχοποιούνται για την εμφάνιση κοκκιωμάτων. Ειδικά στην περιοχή του κάτω βλεφάρου λόγω των ανατομικών ιδιαιτεροτήτων μπορεί να σχηματισθούν ψηλαφητά οζίδια σε περίπτωση που έγχυση γίνει πολύ επιφανειακά. Αντιθέτως, όταν η έγχυση γίνει βαθιά, μπορεί να μην καλυφθεί επαρκών το αγγειακό δίκτυο και έτσι να μην επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα.

Χειρουργική αποκατάσταση: Η αποκατάσταση των μαύρων κύκλων που οφείλεται σε έντονες δακρυϊκές αύλακες (teratrough) είναι περίπλοκη και απαιτεί ακόμα πιο σύνθετη χειρουργική αντιμετώπιση με ανύψωση των μαλακών μορίων υπό την υποκείμενη άνω γνάθο, μεταμόσχευση αυτόλογου λίπους και διαφραγματική εκτομή.

Παραδοσιακές- Εναλλακτικές θεραπείες: Ο χυμός αγγουριού, η aloevera, οι βιταμίνες C, E, K, καθώς και η ρετινόλη αποτελούν συστατικά πολλών φυσικών κρεμών ομορφιάς και δερμοκαλλυντικών που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των μαύρων κύκλων. Η ενυδάτωση, η καθημερινή χρήση αντηλιακής προστασίας καθώς και η αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων αποτελούν γενικές θεραπευτικές οδηγίες.

Photos: iStock