Γιατί άραγε θέλω να ελέγχω τα πάντα;

Μεγάλη υπόθεση αυτή η ακατανίκητη ανάγκη μας για έλεγχο! Το να ασκούμε έλεγχο είναι μία βαθιά ανθρώπινη ανάγκη. Συνδέεται με τη δυνατότητα μας να παίρνουμε αποφάσεις, να δρούμε αυτόνομα, να βάζουμε την προσωπική μας σφραγίδα στα πράγματα, να προετοιμαστούμε καλύτερα για κάποιες σημαντικές καταστάσεις της ζωής μας και να αποφύγουμε έναν πιθανό κίνδυνο. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα νιώθει προστατευμένος και ασφαλής.

Ωστόσο η ανάγκη σου για έλεγχο είναι υπερβολική και καταλήγει να σε ορίζει, όταν προσπαθείς να ελέγξεις το ανεξέλεγκτο, δηλαδή ανθρώπους και καταστάσεις που βρίσκονται πέραν των προσωπικών σου ορίων και δεν μπορείς να έχεις κάποιο επηρεασμό. Η Μαρούσα Πολυκανδριώτη, Συστημική – Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια, αναλύει παρακάτω ποια είναι τα σημάδια αυτής της «κακής» συνήθειας, που ακριβώς οφείλεται αυτή η υπερβολική ανάγκη για έλεγχο και τί μπορείς να κάνεις για να την μετριάσεις.

Τα σημάδια:

• Είσαι συγκεντρωτική και τα πρότυπα σου είναι πολύ υψηλά
• Έχεις ανάγκη να τηρείς ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα και όλα πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχο σου χωρίς αλλαγές και απρόοπτα.
• Προσπαθείς να ορίσεις και να επηρεάσεις τους ανθρώπους και τα γεγονότα ώστε να εξελιχθούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο που θεωρείς πως είναι ο σωστός και σου είναι πολύ δύσκολο έως και αδύνατο να διαχειριστείς την ύπαρξη μίας διαφορετικής εξέλιξης.
• Προνοείς για τα πάντα ή  είσαι συγκεντρωτική και πιστεύεις πως κανείς δεν μπορεί να κάνει τα πράγματα τόσο σωστά όσο εσύ. Συνεπώς, δυσκολεύεσαι να εμπιστευτείς τους άλλους, καθώς δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες σου κι έτσι δεν τους αναθέτεις αρμοδιότητες.
• Αναλαμβάνοντας τον έλεγχο εισπράττεις όλη την αναγνώριση και την εκτίμηση για μία εργασία ή μια σχέση που πάει καλά
• Είσαι επικριτική απέναντι σε εκείνους που έχουν διαφορετική προσέγγιση από τη δική σου
• Κάνεις συνεχώς σκέψεις καταστροφικές σκέψεις, σκέφτεσαι εμμονικά το παρελθόν (τί δεν έκανα) ή το μέλλον (τί πρέπει να προλάβω)

Τι ακριβώς βιώνει το άτομο που έχει ανάγκη να τα ελέγχει όλα:

Εξαιτίας της πεποίθησης του πως όλα ΠΡΕΠΕΙ να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του, σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα χωρίς αλλαγές και απρόοπτα βιώνει έντονο άγχος. Ταυτόχρονα βλέπει τη ζωή ως ένα διαρκή αγώνα καθώς βρίσκεται σε μία μόνιμη εγρήγορση ώστε να διατηρεί την απόλυτη διαχείριση των πραγμάτων. Έτσι δεν ησυχάζει, δεν απολαμβάνει το τώρα και όσα έχει κατακτήσει. Η συνεχόμενη προσπάθεια να ελαχιστοποιήσει οτιδήποτε μπορεί να πάει στραβά μπορεί να προκαλέσει θυμό, εξάντληση, κατάθλιψή και ανησυχία. Έχει άμεση αρνητική επιρροή στις σχέσεις του, στην ποιότητα ζωής του, αλλά κυρίως στη σχέση του με τον ίδιο καθώς όλα αυτά τα ΠΡΕΠΕΙ τον απομακρύνουν από τις προσωπικές του ανάγκες- επιθυμίες. Πολλές φορές νιώθει πως δεν επιτρέπεται να έχει-εκφράσει δικά του Θέλω, με αποτέλεσμα να αποξενώνεται από τον ίδιο του τον εαυτό.

Πού οφείλεται αυτή η υπερβολική ανάγκη για έλεγχο;

Για τον καθένα οι λόγοι μπορεί να είναι διαφορετικοί και σχετίζεται με την προσωπική του ιστορία, ωστόσο μπορούμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις για πιθανές αιτίες. Πίσω από την υπερβολική ανάγκη ελέγχου, κρύβονται συναισθήματα όπως ο φόβος, το άγχος, η ανασφάλεια τα οποία προσπαθείς να διαχειριστείς μέσω του ελέγχου.

• Ίσως επειδή στο παρελθόν έχασες τον έλεγχο και οι συνέπειες ήταν σοβαρές, έφτασες σε σημείο να θέλεις να ελέγχεις τα πάντα προκειμένου να είσαι ασφαλής.
• Μπορεί να φοβάσαι ότι θα σε εγκαταλείψουν, συνεπώς ασυνείδητα πιστεύεις ότι αν έχεις τους άλλους υπό τον έλεγχο σου δε θα μπορέσουν να σε αφήσουν.
• Συναισθήματα που έχουν καταπιεστεί σε κάνουν να αισθάνεται φόβο-αναστάτωση εξαιτίας της πίεσης που σου ασκούν. Στην προσπάθεια να ξεπεράσεις αυτή την εσωτερική σύγχυση και αναταραχή στρέφεσαι στον έξω κόσμο αναζητώντας εναγωνίως πρόσωπα και καταστάσεις που μπορεί να ελέγξεις. Η ανάγκη για εξωτερική τάξη μπορεί να κρύβει εσωτερική ακαταστασία, συναισθηματική αναταραχή και έλλειψη εσωτερικού ελέγχου.

Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας είναι μία σημαντική αιτία.  Το συναίσθημα που βιώναμε ως παιδιά, ριζώνει βαθιά μέσα μας και μας συνοδεύει και στην ενήλικη ζωή μας. Αν οι γονείς σου είχαν την τάση για έλεγχο, ήταν πολύ αγχωμένοι, απαιτητικοί, άκαμπτοι και δεν επέτρεπαν τα λάθη, είναι πολύ πιθανό ως ενήλικας να έχεις και εσύ αυτά τα χαρακτηριστικά, καθώς κυριαρχούσαν μέσα στο περιβάλλον που μεγάλωσες. Αν οι γονείς σου ήταν χαοτικοί, αποδιοργανωμένοι και δε σου έβαζαν όρια, υπάρχει περίπτωση να έχεις μεγάλη ανάγκη για αυτά και να τα αποζητάς στην προσπάθεια σου να αποκτήσεις την ασφάλεια που σου έλειπε ως παιδί. Μπορεί το συναίσθημα που είχες στο σπίτι σου να ήταν η ανασφάλεια, η ανεπάρκεια, η ντροπή, η αίσθηση ανικανότητας ή απόρριψης . Έτσι ως ενήλικας κάνεις ό,τι περνάει από το χέρι σου ώστε μέσω του ελέγχου να μην επιτρέψεις να βιώσεις ξανά το ίδιο συναίσθημα.

Τι μπορείς να κάνεις:

Να συμφιλιωθείς με την αβεβαιότητα! Η αβεβαιότητα συμβαδίζει με τη ζωή, κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά το μέλλον. Μπορείς να ελέγξεις κάποια πράγματα στη ζωή, αλλά δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα. Όσο συμφιλιώνεσαι με αυτό το δεδομένο, τόσο περισσότερο αφήνεις χώρο στο να κατευθύνεις αυτή την ενέργεια προς τα μέσα-προς τα εσένα, θέτοντας σημαντικά ερωτήματα που μπορεί να σε οδηγήσουν στην κατανόηση και γνώση του εαυτού σου:

• πώς ήταν οι γονείς μου και το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσα;
• τι εμπειρίες ζωής έχω;
• τι φοβάμαι τόσο πολύ;
• τι δεν μπορώ να διαχειριστώ μέσα μου;
• η υπερβολική απαίτηση που έχω από τον εαυτό μου να ελέγχει τον εξωτερικό κόσμο, μήπως καθρεφτίζει πλευρές του εαυτού μου τις οποίες νιώθω ανεξέλεγκτες και χαώδεις;

Όταν αρχίζεις να βάζεις σε τάξη τον εσωτερικό του κόσμο, να κατανοείς και να επεξεργάζεται τις εσωτερικές του αγωνίες και συναισθήματα, τότε  χαλαρώνει η πίεση που ασκείς τόσο στον εαυτό του όσο και στους άλλους. Όσο η αίσθηση εσωτερικού ελέγχου αυξάνεται τόσο η ανάγκη για εξωτερικό έλεγχο μειώνεται.

Το να αφήσεις τα πράγματα χωρίς έλεγχο, μπορεί να είναι τρομακτικό και να προκαλέσει μεγάλη ανασφάλεια. Η αλήθεια όμως είναι πως ο ελεγκτικός άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος. Βρίσκεται υπό τον έλεγχο της εμμονικής του ανάγκης για έλεγχο.

Μέσα από την Ψυχοθεραπεία μπορείς να βοηθηθείς ώστε να κατανοήσεις τη συμπεριφορά σου, να αντιμετωπίσεις τους φόβους που κρύβονται από πίσω, να αλλάξεις την προοπτική σου και να αναπτύξεις πιο αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης.