Ζεις στο “εδώ και τώρα” ή οι σκέψεις σε παρασύρουν στο παρελθόν και μέλλον;

Η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα σήμερα γράφει για τη ζωή στο “εδώ και τώρα”, για το μυστικό του “ευ ζην”. Η επαφή με το παρόν είναι το μυστικό για να αποκτήσει η ζωή μας ποιότητα. Ενώ το να ταξιδεύουμε συνεχώς σε παρόν και μέλλον γεμίζει την καθημερινότητά μας με φόβο και αγωνία. Ο λόγος στην ειδικό…

Σε σύνδεση με το “Εδώ και Τώρα”… Αρκετά συχνά ακούμε γύρω μας τη μικρή αυτή φράση που αποτελείται από επίσης τρεις μικρές λεξούλες με τόσο μεγάλη όμως σημασία και νοηματοδότηση αν αντιληφθούμε το νόημά της. Λένε οι ειδικοί να ζούμε στο “εδώ και τώρα”, τι σημαίνει όμως, ποια είναι η έννοια;

Τι σημαίνει το “Εδώ και Τώρα”;
Όπως ακριβώς λέει η μικρή αυτή φράση, σημαίνει να εστιάζουμε σε αυτό που συμβαίνει, αυτήν ακριβώς τη στιγμή που συμβαίνει, εστιάζουμε δηλαδή στο παρόν, χωρικά και χρονικά. Παράδειγμα, αυτήν τη στιγμή που διαβάζεις αυτό το άρθρο, αυτήν τη στιγμή που ανοιγοκλείνεις τα μάτια σου, αυτήν ακριβώς τη στιγμή που κι εγώ γράφω αυτές τις φράσεις και για εμένα είναι το δικό μου “εδώ και τώρα”, αυτήν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που συμβαίνει το οτιδήποτε. Αυτή είναι η στιγμή που συνδέεται άμεσα με το παρόν και τη βιωματική εμπειρία του καθενός μας. Άλλωστε στο “εδώ και τώρα” ζούμε, αναπνέουμε, νιώθουμε, αισθανόμαστε και συναισθανόμαστε, λειτουργούμε, σκεφτόμαστε, υπάρχουμε. Μόνο στο “εδώ και τώρα” μπορώ να δράσω, να αποκτήσω την απαραίτητη επίγνωση ακόμα και από παρελθοντικές μου εμπειρίες -όχι στο παρελθόν- αλλά στο παρόν, όπου μπορώ να τις “φέρω” και να δω τι σημαίνουν για εμένα. Κανείς μας δεν μπορεί να γυρίσει στο παρελθόν και να το αλλάξει, όπως κανείς μας δεν μπορεί να ταξιδέψει στο μέλλον για να το “φτιάξει” όπως θέλει, εφόσον η ζωή μας είναι πραγματική και κυλάει στιγμή με τη στιγμή, μακριά από σενάρια επιστημονικής φαντασίας.

Το “Εδώ και Τώρα” στον χρόνο
Το “χθες” έχει περάσει, έχει τελειώσει, όσο και να μας έχει σημαδέψει θετικά ή αρνητικά, δεν υπάρχει παρά μόνο ως βιωματική εμπειρία, ως ανάμνηση και αυτή συνήθως αλλοιωμένη από το πέρασμα του χρόνου, τις τότε αλλά και τις σημερινές συνθήκες, τα συναισθήματα κ.λ.π. “Ό,τι έγινε, έγινε” λέμε και αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Ίσως αναρωτηθείς: “Τότε γιατί σκεφτόμαστε τόσο πολύ παρελθοντικές εμπειρίες και βιώματα;” Προφανώς επειδή αυτό που έρχεται από “εκεί πίσω” δεν είναι άλλο παρά η αίσθηση που μας έχει αφήσει το κάθε βίωμα, η κάθε εμπειρία. Αυτό υπάρχει στο “εδώ και τώρα”, αυτήν την αίσθηση διαπραγματευόμαστε στο παρόν, ενώνοντας χρονικά το παρελθόν με το παρόν αλλά και το μέλλον. Στο παρόν λειτουργώ και δρω για να ολοκληρώσω μελλοντικούς στόχους και όνειρα, μέσα από το “εδώ και τώρα” μπορώ να δω τι χρειάζεται να κάνω για να εκπληρώσω τις μελλοντικές μου ανάγκες, τα σχέδια και να αποκτήσω ένα επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αυτή είναι η έννοια του “εδώ και τώρα”, μία έννοια που απλώνεται σε ότι με αφορά, στη σχέση με τον εαυτό μου με τους άλλους, στα ερωτικά μου, στη δουλειά μου, στις προσδοκίες μου… Κύριος στόχος είναι να μπορώ να νοηματοδοτήσω τη ζωή μου, την πορεία μου σε αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, στο παρόν. Και φυσικά για να το πετύχω χρειάζεται “να είμαι σε επαφή με τον ίδιο μου τον εαυτό”.

Το “Εδώ και Τώρα” στον χώρο
Παραπάνω γνωρίσαμε την έννοια του “Εδώ-και-Τώρα»” στον χρόνο, ας την γνωρίσουμε και στον χώρο. Το “Τώρα” αναφέρεται στον χρόνο ενώ το “Εδώ” αναφέρεται στον χώρο. Πιο απλά, παρατηρώ, αισθάνομαι, σκέφτομαι, την παρούσα στιγμή και στο δικό μου συγκεκριμένο χωρόχρονο. Σημαντική η διαδικασία μας όταν διατηρούμε την επαφή μας σε αυτόν τον συγκεκριμένο χωρόχρονο, ενώ είμαστε παρόντες, χωρίς να δίνουμε ερμηνείες λανθασμένες, χωρίς να κρίνουμε, χωρίς να αποφεύγουμε το παρόν, έτσι ώστε η εξελικτική μας διαδικασία να συμβαίνει ενώ είμαστε σε επαφή με το παρόν.

“Εδώ και Τώρα” πιο ποιοτική ζωή
Η προσέγγιση της ψυχοθεραπείας Gestalt είχε ως ιδρυτή τον Fritz Perls και τη σύζυγό του Laura Perls. Στην προσπάθειά τους να κάνουν πιο κατανοητή τη συγκεκριμένη έννοια όσον αφορά στο “τώρα” υποστήριζαν: “…για εμένα, τίποτα δεν υπάρχει εκτός από το τώρα: Τώρα = Εμπειρία = Επίγνωση = Πραγματικότητα”. Αν δηλαδή θέλουμε να είμαστε σε επαφή με την πραγματικότητα και όχι με βιώματα και σκέψεις μιας διαστρεβλωμένης πραγματικότητας που προέρχεται από το παρελθόν, σκέψεις που μας δημιουργούν φόβο για το τι θα γίνει, τι θα μας συμβεί, είναι απαραίτητη η επαφή με το “Τώρα”, έτσι ώστε να επιτρέψουμε μία πιο ποιοτική ζωή και όχι να είμαστε έρμαια αυτού που φοβόμαστε ότι θα μας συμβεί με βάση τις σκέψεις που έρχονται από παρελθοντικές -και συνήθως διαστρεβλωμένες- εμπειρίες.

Η προβληματική τάση μας να “ταξιδεύουμε στο παρελθόν / μέλλον”
“Πως εξηγείται η τάση μας να ταξιδεύουμε στο παρελθόν, εφόσον μόνο στο παρόν μπορούμε να παραμένουμε συνδεδεμένοι και να ζούμε μία πιο ποιοτική ζωή;” Λογική απορία, σύμφωνα με όλα όσα είδαμε παραπάνω. Γιατί να φεύγω από το παρόν; Τι κερδίζω; Μήπως ξεφεύγω από κάτι; Είναι θέμα άμυνας; Αυτές και άλλες ερωτήσεις μπορεί να σκεφτεί ο καθένας μας, ερωτήσεις που ενδεχομένως αν απαντηθούν ίσως επιτρέψουν μία πιο καλή επαφή με αυτό που συμβαίνει την παρούσα στιγμή και αντιμετωπίσουμε τις ανησυχίες μας.

Ο φόβος της αλλαγής…
Ένας από τους βασικούς λόγους που αποφεύγουμε τη σύνδεση με το παρόν, είναι ο φόβος της αλλαγής, ο φόβος για το άγνωστο, καθώς αν εστιάσω στο παρόν, θα αφήσω πίσω γνώριμους τρόπους που μπορεί να με πονάνε αλλά είναι οικείοι. Θα χρειαστεί να κάνω καινούρια βήματα που δεν γνωρίζω και φοβάμαι και έτσι προτιμώ να παραμένω στο γνωστό και ας υποφέρω.

“Πώς θα καταλάβω αν ταξιδεύω στο παρελθόν ή στο μέλλον;”
Λέμε γενικότερα, πως όταν νιώθουμε κάτι να μας βαραίνει, μία θλίψη που δεν μπορούμε να την αιτιολογήσουμε, αυτή τη θλίψη την κουβαλάμε από το παρελθόν. Αν νιώθουμε ένταση και ανησυχία, τη συσχετίζουμε με το μέλλον υποδηλώνοντας πως και πάλι έχουμε “ξεφύγει” από το παρόν. Ίσως αναρωτηθείτε που είναι το πρόβλημα; Δυστυχώς, όταν λειτουργώ με αυτόν τον τρόπο ξεφεύγω από το παρόν, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να βρίσκομαι σε επαφή με αυτό που συμβαίνει στην συγκεκριμένη στιγμή. Είναι σαν να μου μιλάει κάποιος και εγώ δεν τον ακούω γιατί είμαι απορροφημένη από τις σκέψεις μου, σκέψεις που με θλίβουν ή με αγχώνουν, άρα ακολουθεί και η διάθεσή μου ανάλογα. Χάνω τη στιγμή, χάνω την επαφή μου με τον άλλον -εφόσον μου μιλάει και δεν ανταποκρίνομαι στο κάλεσμά του, γιατί να συνεχίσει να ασχολείται μαζί μου… Αποτέλεσμα, να αισθάνομαι σταδιακά ότι οι άλλοι με αποφεύγουν για παράδειγμα, πως οι κοινωνικές ή και ερωτικές μου σχέσεις είναι προβληματικές. Και πως να μην είναι άλλωστε, όταν βάζω εμπόδια στην επαφή μου με τους άλλους, όταν αποκόβομαι από εκείνους, ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνω. Έτσι, είναι σαν να νιώθω δυσφορικά συναισθήματα να με κατακλύζουν, συναισθήματα που δεν μπορώ να αντιληφθώ την προέλευσή τους και το πιο πιθανό είναι ότι θα βρω να τα αποδώσω και να τα ερμηνεύσω με λάθος τρόπο. Τα δυσφορικά αυτά συναισθήματα μου ρουφούν ενέργεια, αφήνοντάς λιγότερο λειτουργική αλλά και με έναν απροσδιόριστο φόβο και άγχος παράλληλα. Και όσο πιο έντονη αυτή η κατάσταση, τόσο χάνω την επαφή με τον εαυτό μου και τις ανάγκες του, όπου δεν μπορώ πλέον να βιώσω τη στιγμή και να νιώσω ικανοποίηση, φτάνοντας στο σημείο να είμαι αποκομμένη από το βίωμα και την εμπειρία του. Τέλος, είναι πιθανή η εμφάνιση άγχους, καταθλιπτικών συμπτωμάτων, έντονη τάση ελέγχου (αυτού που μου διαφεύγει από τον έλεγχο -της παρούσας στιγμής) κ.λ.π.

Πως μπορώ να εστιάσω στο “Εδώ και Τώρα”;
Αν κατανοώ την ανάγκη να παραμείνω σε σύνδεση χρονικά και χωρικά με το παρόν, η ψυχοθεραπεία ενδείκνυται, ώστε να παρατηρήσω “τι κάνω και πως το κάνω” και χάνω την επαφή μου, πως αποσυνδέομαι από το παρόν και ταξιδεύω στο παρελθόν / μέλλον, τι μου προξενεί αυτή η διαδικασία αλλά και πόσο μου στοιχίζει. Παρατηρώντας τον εαυτό μου και μέσα από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία αποκτώ επίγνωση για τα εμπόδια που βάζω στην επαφή με το παρόν, ανακαλύπτοντας σιγά σιγά τρόπους ώστε να διαχειρίζομαι πιο καλά αυτό που μου συμβαίνει και να κάνω λιγότερα “πήγαινε – έλα” ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον, θέτοντας πιο γερές βάσεις στο παρόν.