ΚΟΜΠΛΕΞ: Τι είναι, πως αντιμετωπίζονται και ποια τα χαρακτηριστικά τους;

Σήμερα θα βουτήξουμε στο δύσκολο κόσμο των κόμπλεξ. Αυτών που εμείς ενδεχομένως έχουμε ή αυτών που ο περίγυρός μας έχει και γίνονται η αιτία να δυσκολεύει πολύ η καθημερινότητά μας. Η Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Ελπίδα Μ. Παναγιωτουνάκου για άλλη μια φορά μας βοηθάει να κατανοήσουμε…

Πάνω στα νεύρα σου όλο και κάποιον θα έχεις χαρακτηρίσει “κομπλεξικό” τόσο λόγω της συμπεριφοράς του, όσο και λόγω της στάσης του απέναντι στο σώμα και την εξωτερική του εμφάνιση.

ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ΚΟΜΠΛΕΞ;
Στην καθημερινή ζωή συνήθως το “κόμπλεξ” καθρεφτίζει ένα κομμάτι του εαυτού μας το οποίο εκλαμβάνουμε ως ελλειμματικό. Παραδείγματος χάριν: “Είμαι κοντή και γι’ αυτό δεν αποχωρίζομαι ποτέ τα ψηλοτάκουνά μου”, “Έχω άσχημα πόδια και δεν φοράω ποτέ φούστες”, “Η μύτη μου είναι στραβή και γι’ αυτό ντρέπομαι να βγαίνω με άτομα που δεν γνωρίζω καλά”, “Έχω παραπάνω κιλά και γι’ αυτό δεν μπορώ να κάνω σχέση”.

Όταν όμως κάποια σωματική ατέλεια ή χαρακτηριστικό σου γίνονται εμμονή, το αποτέλεσμα είναι να τείνεις να υποτιμάς τον εαυτό σου, θεωρώντας πως δεν θα είσαι ποτέ αρκετή. Συνήθως, αυτό σε κάνει τον πιο σκληρό κριτή του εαυτού σου, ο οποίος όμως καταλήγει σχεδόν πάντα στο ίδιο συμπέρασμα: “Είμαι κατώτερη των άλλων και ανεπαρκής”. Αυτό συμβαίνει γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ εύκολο να αρχίσεις να θέτεις μη ρεαλιστικούς στόχους για τον εαυτό σου, τους οποίους φυσικά κάθε φορά θα αποτυγχάνεις να υλοποιήσεις, επιβεβαιώνοντας την αρχική σου πεποίθηση πως υστερείς έναντι των άλλων.
Αναπόφευκτα, καλλιεργείται ένα αίσθημα του ανικανοποίητου καθώς προσπαθείς να φτάσεις στο “τέλειο”, σε κάτι δηλαδή το οποίο απλά δεν υπάρχει. Προκειμένου να προστατεύσεις τον εαυτό σου, έτσι ώστε να μην αποκαλυφθεί “το αδύνατο σημείο σου”, είναι πιθανό να αναπτύξεις συμπεριφορές όπως: η απόσυρση σε μια παρέα, η ευθιξία, η επιθετική στάση όταν προσπαθείς να πεις αυτό που θέλεις. Στην πραγματικότητα, αυτές οι συμπεριφορές είναι που μπορεί να κρατήσουν τους άλλους μακριά σου, στέλνοντάς τους λανθασμένα μηνύματα, και όχι το κομμάτι του εαυτού σου το οποίο εσύ χαρακτηρίζεις ελλειμματικό.
Το “κόμπλεξ” λοιπόν ή πιο σωστά “σύμπλεγμα”, όπως αναφέρεται στην ψυχολογία, αποτελεί ένα σύνολο συνειρμών ή παρορμήσεων που συνδέονται ασυνείδητα από το άτομο με ένα συγκεκριμένο θέμα και επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Τα “κόμπλεξ” δυστυχώς κάνουν τη ζωή σου πιο δύσκολη, καθώς δεν ικανοποιείσαι ποτέ από τον εαυτό και τις ικανότητές σου, ενώ ταυτόχρονα επικεντρώνεσαι σε ό,τι “πάει στραβά” στη ζωή σου ή αντίστοιχα σε ότι θεωρείς πως δεν είναι όμορφο πάνω σου!

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΩΝ “ΚΟΜΠΛΕΞ”;
Τα “κόμπλεξ” σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο με τον οποίο εσύ η ίδια ερμηνεύεις τα πράγματα γύρω σου και αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό και τις ικανότητές σου. Ωστόσο, δεν είναι κάτι που γεννιέται μαζί σου, αλλά κάτι που “χτίζεται” κατά την πορεία της ζωής σου.
Εάν, για παράδειγμα, από μικρή άκουγες από τον στενό σου περίγυρο το πόσο μοιάζεις με αγόρι, πως δεν έχεις χάρη και θηλυκότητα ή πως πρέπει να προσέχεις τη διατροφή σου γιατί έχεις παραπανίσια κιλά, είναι πιθανό μεγαλώνοντας να αναπτύξεις ανασφάλεια σε σχέση με το σώμα και την εμφάνισή σου. Αντίστοιχα, εάν διαρκώς συγκρινόσουν με τα άλλα παιδιά αναφορικά με την άνεση και την κοινωνικότητά σου, υπάρχει περίπτωση σταδιακά να πιστέψεις πως δύσκολα θα γίνεις αποδεκτή από κάποιον που σε γνωρίζει για πρώτη φορά.
Τα παραδείγματα είναι πολλά, αλλά όλα λίγο πολύ σχετίζονται με βιώματα και εμπειρίες που έλαβαν χώρα τόσο κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, όσο και κατά την περίοδο της εφηβείας, οπότε και δομείται η ατομική μας ταυτότητα. Πιο συγκεκριμένα, η τραυματική βίωση ενός γεγονότος, η απορριπτική στάση των γονέων ή των συνομηλίκων, καθώς και η συσσώρευση άγχους και ανασφάλειας στα πλαίσια του σχολείου και της οικογένειας, είναι δυνατόν να πλήξουν την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή του ατόμου, οδηγώντας στην ανάπτυξη ποικίλων “συμπλεγμάτων”. Σίγουρα, η “πηγή του κακού” είναι διαφορετική για κάθε άτομο και γι’ αυτό η αυτογνωσία και η αναζήτηση του πραγματικού εαυτού κρίνεται ιδιαίτερα βοηθητική στο να καταλάβει το άτομο γιατί αντιμετωπίζει τον εαυτό του τόσο μειονεκτικά.

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΟΤΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΔΙΑΚΑΤΕΧΕΤΑΙ ΑΠΟ “ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΚΑΤΩΤΕΡΟΤΗΤΑΣ”;
-Τα άτομα που νιώθουν υποδεέστερα έναντι των άλλων συνήθως αναπτύσσουν έναν μηχανισμό άμυνας κατά τον οποίο τείνουν να απαξιώνουν τους άλλους γύρω τους. Έτσι θεωρούν πως δεν θα γίνει αντιληπτή η δική τους μειονεξία.

-Συχνά, στην προσπάθεια να μην γίνουν αντιληπτά τα ελλείμματα τα οποία θεωρούν πως έχουν, τα άτομα με “σύμπλεγμα κατωτερότητας” ξεκινούν έναν διαρκή αγώνα με στόχο την τελειότητα. Πιστεύουν πως εάν τα κάνουν όλα από πριν “όπως πρέπει” κανένας δε θα μπει στη διαδικασία να εξετάσει το κατά πόσο είναι ικανά, αποδεκτά κ.λπ ή όχι.

-Όταν τα άτομα που νιώθουν ανεπαρκή δεν καταφέρουν υπερκαλύψουν το “αδύνατο σημείο” τους, προσπαθούν να χτίσουν ένα τείχος ασφαλείας από τους γύρω τους. Έτσι, πολλές φορές νιώθουν άγχος όταν πρέπει να μιλήσουν δημόσια ή να προσεγγίσουν ένα άτομο του αντίθετου φύλου.

-Τα άτομα με “σύμπλεγμα κατωτερότητας” είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην κριτική. Ενώ για κάποιον άλλο, η κριτική μπορεί να λειτουργήσει εποικοδομητικά προκειμένου να βελτιωθεί και να εξελιχθεί, το άτομο που νιώθει ότι μειονεκτεί, συχνά δεν μπορεί να ξεπεράσει τα σχόλια των άλλων, αλλά και ούτε να επεξεργαστεί το κατά πόσο είναι ρεαλιστικά αυτά που του λένε ή όχι.

-Δεν είναι λίγες οι φορές που τα άτομα τα οποία υποτιμούν τον εαυτό τους, υιοθετούν υπερβολικές αντιδράσεις ή προβάλουν έντονα τον εαυτό τους σε μια προσπάθεια να αποπροσανατολίσουν τους γύρω τους, “απομακρύνοντας τα βλέμματα” από το εκάστοτε επίμαχο, αδύνατο σημείο τους. Ωστόσο, τέτοιου είδους συμπεριφορές συνήθως αξιολογούνται ως αλλόκοτες και αρνητικές και έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ “ΚΟΜΠΛΕΞ”;
Όσο δύσκολο κι αν είναι τα “κόμπλεξ” μπορούν να αντιμετωπιστούν, αρκεί πρώτα από όλα να συνειδητοποιήσεις σε ποια σημεία κατακεραυνώνεις τον εαυτό σου και κατά πόσο αυτό τελικά είναι βοηθητικό.
Με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου θα μπορέσεις να δεις τα πράγματα από μία πιο ρεαλιστική οπτική γωνία, αλλά και να τονώσεις την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή σου. Σίγουρα, χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια προκειμένου να σταματήσεις να κρύβεις αυτό που έκρυβες, να πιστέψεις στον εαυτό σου, να τολμάς να εξελίσσεις τις ικανότητές σου και όχι να μειώνεις αυτές των γύρω σου και ουσιαστικά να καταφέρεις να αγαπήσεις και να αποδεχτείς εσύ η ίδια τον εαυτό σου!