Όταν χωρίζουν οι γονείς: Πώς θα βοηθήσετε τα παιδιά σας να διαχειριστούν την νέα πραγματικότητα μετά το διαζύγιο

Συνήθως, στο δίλημμα ή στην ιδέα ενός διαζυγίου όλοι αναρωτιόμαστε τις πραγματικές επιπτώσεις που έχει αυτό στις παιδικές και εφηβικές ψυχές. Η εξίσωση εδώ φαίνεται δισεπίλυτος γρίφος καθώς για κάθε περίπτωση διαζυγίου υπάρχει ειδικός χειρισμός. Τελικά πόσοι είναι αυτοί που αναζητούν εξειδικευμένη βοήθεια για τα επόμενα βήματα; Υπάρχουν κάποια στοιχειώδη εχέγγυα που οφείλουμε να γνωρίζουμε.

Καταρχάς, το διαζύγιο, ως πράξη έχει συνέπειες άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές για τα παιδιά. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Το σίγουρο είναι πως με αυτό, πέφτουν οι μάσκες των ενηλίκων. Οι αδιάφοροι σύζυγοι ή οι ακατάλληλοι γονείς αποκαλύπτονται διότι πλέον, δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από την εικόνα μίας οικογένειας που ενδεχομένως να συντηρεί μονομερώς ο άλλος/άλλη (πρώην) σύζυγος. Το διαζύγιο έχει πολλά να κληροδοτήσει σε μικρούς και μεγάλους και όλα εξαρτώνται από την προσωπική εργασία που είναι διατεθειμένος ο καθένας να καταβάλλει στην επόμενη συνθήκη της ζωής του.

Η Ψυχολογία σαν επιστήμη, οργανώνει αυτό που ήδη είναι μέσα μας, το εξωτερικεύει, το ονοματίζει, τού αποδίδει ορθές συντεταγμένες και στο τέλος μας βοηθά να συμφιλιωθούμε με αυτό. Το διαζύγιο δεν είναι από μόνο του τόσο επιζήμιο όσο θα ήθελαν να πιστεύουν πολλοί. Ο εσωτερικός αναβρασμός μίας δήθεν ενωμένης οικογένειας, είναι σίγουρα μία πολύ χειρότερη λύση από μία ειρηνική και συνειδητοποιημένη διάσπαση έγγαμου βίου. Το ότι διασπώ τον ζυγό, δεν σημαίνει πως καταστρέφω αυτό που ο ίδιος σηκώνει σε κάθε του πλευρά. Σημαίνει απλά ότι αλλάζω την ισορροπία των μερών του. Η συμμετρία της γονεϊκής μέριμνας δεν είναι προνόμιο των έγγαμων μόνο, αλλά κατόρθωμα ζωής όλων όσων είναι συνειδητοποιημένοι για το τί σημαίνει γονέας, παιδαγωγός και άνθρωπος, ανεξαρτήτως οικογενειακής κατάστασης. Το διαζύγιο απο μόνο του δεν σε καταστρέφει, συχνά σε αφυπνίζει και μπορεί να γίνεις καλύτερος γονέας εάν το διαχειριστείς με αληθινή πρόθεση να σταθείς αντάξιος του ρόλου σου ως γονέας.

Τι πρέπει να προσέξουμε όμως σε ένα διαζύγιο; Οι γονείς πρέπει να μείνουν μακριά από κάθε τακτική γονεϊκής αποξένωσης (προς τον άλλον γονέα). Η γονεϊκή αποξένωση ως πράξη, θεωρείται πλέον και επίσημα κακοποιητική διότι κατηγορώντας τον άλλον γονέα στο παιδί, το παιδί ενοχοποιείται που είναι παιδί του και για όλα όσα νιώθει για αυτόν. Η αποξένωση αυτή, οικοδομεί τοξικό θυμό μέσα στον ψυχισμό του παιδιού, συναισθηματικό φορτίο που θα στρέψει είτε προς τον έναν γονέα, προς τον άλλον ή ακόμη χειρότερα, προς τον εαυτό του. Παιδιά που είναι γονεϊκά αποξενωμένα, ζουν έναν βαθύ διχασμό και συνήθως αυτό φέρνει ψυχοτραυματισμούς που θα συναντήσουν ως εμπόδια μετέπειτα στη ζωή τους.

Άλλα που πρέπει να προσέξουμε στο βίωμα του διαζυγίου είναι α. την συνέπεια, β.την σταθερότητα και γ. την αξιοπιστία στις πράξεις και τα λόγια μας. Το παιδί που οι γονείς του χωρίζουν, έχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη τα παραπάνω ως μία υπόσχεση πως το παιδί παραμένει παιδί, πως οι γονείς διέσπασαν την συζυγία όμως όχι την γονεϊκότητα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να εξακολουθουν να είναι παιδιά, ανεξαρτήτως διαζυγίου. Στο παρελθόν, πολλά παιδιά χωρισμένων γονέων υφίσταντο την λεγόμενη «γονεοποίηση-parentification» η οποία έπληττε ανεπανόρθωτα τον ιστό της φυσιολογικής παιδικότητας μέσα τους.

Τι θα σήμαινε αυτο; Η γονεοποίηση είναι όταν το παιδί αναλαμβάνει ευθύνη για την ψυχική υγεία του γονέα, όταν δηλαδή αντιστρέφονται οι ρόλοι. Οταν ένα παιδί γίνεται ενήλικας, αυτόματα ο ενήλικας γίνεται παιδί, συνεπώς, διαρρηγνύεται όλη η ισορροπία μέσα στο παιδί μας. Τα παιδιά πρέπει να προστατευονται απο το αντιδικία των ενηλίκων χωρίς ομως να τους κρύβουμε αλήθειες που τα ίδια ρωτούν. Για παράδειγμα εάν ένα παιδί ρωτήσει «Γιατί χωρίσατε μαμά;» η μητέρα πρέπει να δώσει μία απάντηση. Αυτή όμως, δεν πρέπει να έχει κακούς χαρακτηρισμούς για το άλλο πρόσωπο (γονέα).

Στον αντίποδα, αξίζει να αναφερθούμε στα παιδιά που οι γονείς μένουν μαζί για όλους τους λάθος λόγους. Αυτά, γίνονται παιδιά με εσωτερικό διχασμό που σε κάποια φάση της ζωής τους θα παρακαλέσουν για τον επίσημο και απενοχοποιημένο χωρισμό προκειμένου να ζήσουν την αλήθεια. Τα παιδια δεν κινδυνεύουν απο τα διαζύγια. Κινδυνεύουν από τους γονείς και τη συμπεριφορά τους εντός ή εκτός γάμου.

Στην συνεργατική και συναινετική διάσπαση ενός γάμου (ή μίας συμβίωσης), θα υπάρξει η απώλεια μίας εικόνας ως οικογένεια την οποίαν όμως θα αντιμετωπίσουν ως μια οιαδήποτε άλλη απώλεια στη ζωή τους, όχι ως μία λεηλασία στο προσωπικό και διαπροσωπικό τους γίγνεσθαι. Θα περάσουν απο όλα τα στάδια του πένθους (άρνηση, διαπραγμάτευση, θυμός, λύπη και αποδοχή, Kubler Ross), και στο τέλος θα επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τους γονείς τους ξεχωριστά. Ο θρήνος είναι αναπόφευκτος επειδή όντως, κάτι χάθηκε, κάτι έχει αλλάξει ριζικά. Ωστόσο, οι γονείς εάν το επιθυμούν, μπορούν να παραμείνουν γονείς ακόμη και μέσα σε αυτό το νέο σχήμα.

Πάντως ναι, το όνειρο κάθε οικογένειας είναι να μείνει ενωμένη με τρόπους και πρακτικούς αλλά και ουσιαστικούς. Η σύσταση μίας οικογένειας είναι όραμα και βήμα προς τη δημιουργία. Ωστόσο, προέχει πάντοτε η αλήθεια των προσώπων ακόμη και εάν αυτή αναγκάσει ένα παιδί να βρεθεί στο προσκήνιο ενός διαζυγίου. Το μήνυμα εδώ δεν είναι «χωρίστε άφοβα», όμως εάν δύο σύντροφοι δεν μπορούν να είναι ευτυχισμένοι μαζί, είναι: «αν πρέπει να χωρίσετε, κάνετέ το για το σωστό λόγο δηλαδή, για να βρείτε την ισορροπία και να γίνετε καλύτεροι γονείς».

Δρ. Μπογιατζή Χριστίνα
Ψυχολόγος -Παιδοψυχολόγος BA, MA, Ph.D
Λογοπαθολόγος ΜΑ