Ψέματα: ποιος τα λέει και γιατί τα λέει

Ποιος φοβάται την αλήθεια; Γιατί την αποφεύγει;

Όλες μας έχουμε πει ψέματα. Όλες μας έχουμε πετύχει στο διάβα μας και κάποιον ψεύτη που μας έφερε στα όριά μας. “Μα δεν καταλαβαίνω γιατί μου είπε ψέματα. Γιατί;” τσίριζε μια φίλη περπατώντας πάνω κάτω στο σπίτι. “Γιατί; Γιατί;” τσίριζε και σε εκείνον στο τηλέφωνο.

Γιατί κάποιοι καταφεύγουν στο ψέμα; Γιατί δεν επιλέγουν την αλήθεια;

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Ντόρα Μίνου “το ψέμα στις ανθρώπινες σχέσεις παρατηρείται συχνά ως φαινόμενο”. Φυσικά.

Αλλά γιατί; Γιατί οι άνθρωποι λένε ψέματα;

-Για να εντυπωσιάσουν.

-Για να ενισχύσουν τη χαμηλή αυτοεικόνα τους.

-Ή για να δικαιολογηθούν.

“Πολλές φορές τα κατά συνθήκη ψεύδη έρχονται να “σώσουν” μια κατάσταση. Συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις το ψέμα αφορά όχι σε αυτόν που το λέει αλλά στον άλλο, έχοντας ως στόχο να τον προστατέψει. Μπορεί για παράδειγμα να πούμε ψέματα σε κάποιον που πάσχει από μια αρρώστια προκειμένου να μην τον στενοχωρήσουμε ή να μην του αφαιρέσουμε το δικαίωμα να ελπίζει σε κάτι καλύτερο. Σε τέτοιες περιπτώσεις το ψέμα έχει έναν προστατευτικό αλλά και ανθρώπινο χαρακτήρα θα λέγαμε” προσθέτει η κ. Μίνου.

“Και καλά, να θέλεις να προστατέψεις κάποιον από κάτι σοβαρό. Το καταλαβαίνω; Όλα τα υπόλοιπα;” έξαλλη η κολλητή μου συνεχίζει να πηγαινοέρχεται στο σπίτι. Κάποια στιγμή, την κοιτάω συνομωτικά.

-Να σου θυμίσω, αγαπημένη μου, πως ούτε εσύ ήσουν απόλυτα ειλικρινής σε αυτή τη σχέση. Δεν είχες χρόνια να μιλήσεις με τον πρώην σου, όπως είπες. Τον είχες ξεπεράσει, όπως είπες; Και δεν είχες να κάνεις σεξ 4 μήνες όπως είπες; Ε;

-Άλλο εγώ. Για εκείνον μιλάμε τώρα. Εσύ, με ποιον είσαι;

“Στις ανθρώπινες σχέσεις το ψέμα που αφορά εμάς έχει να κάνει με την ενίσχυση της αυτοεικόνας μας πολλές φορές εφόσον γίνεται για να προκαλέσει εντυπώσεις, για να νιώσουμε ότι παίρνουμε αξία στα μάτια του άλλου… Γενικότερα εκφράζει μια παραπλανητική διάθεση σε σχέση με αυτό που δείχνουμε με αυτό που είμαστε” εξηγεί η ψυχολόγος.

Και το καταλαβαίνω. Η κριτική του απέναντι -ειδικά κάποιου που θέλουμε να έχουμε την έγκρισή του, μας βάζει σε περίεργα μονοπάτια. Ίσως και σε μονοπάτια που απαρνούμαστε με κάποιο τρόπο τις επιλογές μας και το είναι μας.

Μην κάνεις όμως ότι δεν θέλεις να σου κάνουν. Νόμος!

Εντάξει, ένα ψεματάκι το έχουμε πει όλοι. Αν όμως αυτό γίνεται συνήθεια τότε υπάρχει πρόβλημα. Αν είσαι με έναν άνθρωπο και έχεις χάσει την μπάλα, δεν ξέρεις πια τί να πιστέψεις και τί όχι, τουλάχιστον μάθε ποιο είναι το πρόβλημά του.

-Η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

-Η ανασφάλεια.

-Στοιχεία ναρκισσισμού.

“Είναι άτομα που έχουν ανάγκη την αποδοχή, το θαυμασμό και την αναγνώριση. Η ανασφάλεια και ο φόβος της απόρριψης είναι κυρίαρχα χαρακτηριστικά τους. Ακόμη όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις το άγχος είναι μεγάλο γιατί πάντα υπάρχει ο φόβος μήπως αποκαλυφτεί η αλήθεια” συμπληρώνει η κ. Μίνου.

Γνωστό αυτό. Λες ένα ψέμα, μετά λες άλλο ένα για να καλύψεις το προηγούμενο και πάει λέγοντας. Πολλές φορές μάλιστα αναγκάζεσαι να πλάσεις ολόκληρες ιστορίες προκειμένου να στηρίξεις ένα ψέμα. Ή να γίνεις ο αποδέκτης ενός ολόκληρου παραμυθιού…

“Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αγγίξει και τη μυθομανία που σίγουρα εμπλέκει κάποια ψυχοπαθολογία εφόσον το άτομο δυσκολεύεται να ξεφύγει από την ιστορία που έχει πλάσει και δυσκολεύεται να μείνει στα πραγματικά γεγονότα” εξηγεί η ψυχολόγος Ντόρα Μίνου.

-“Ακόμη όμως κι αυτός που έχει ταλέντο στο ψέμα σε λεκτικό επίπεδο μπορεί να γίνει αντιληπτός εξωλεκτικά. Αυτό συμβαίνει γιατί η γλώσσα του σώματος πολλές φορές προδίδει την αλήθεια. Πιο συγκεκριμένα, όταν κάποιος λέει ψέματα δυσκολεύεται να έχει βλεμματική επαφή με το συνομιλητή του, έχει μεγαλύτερη νευρικότητα στα άκρα -ιδιαίτερα στα χέρια (ασχολείται με τα μαλλιά του, μπλέκει τα δάχτυλά του, κάνει σπασμωδικές κινήσεις κλπ.), εάν κάθεται δείχνει σαν να μη βολεύεται και ταυτόχρονα γέρνει μπροστά το σώμα του” τονίζει η ψυχολόγος.

-Στην περίπτωση όμως που δεν είχες τα μάτια σου δεκατέσσερα την ώρα που άκουγες ένα ψέμα, μην ανησυχείς. Το ψέμα είναι συνήθως θέμα χρόνου να αποκαλυφθεί. Η αλήθεια σπάνια μένει κρυφή για πάντα. Λίγο ο χρόνος, λίγο η μνήμη που εξασθενεί και “τσουπ!” ξετρυπώνει η αλήθεια. Οι άνθρωποι έχουμε την τάση να θυμόμαστε καλά τα γεγονότα που συνέβησαν όντως. Στα γεγονότα που έχουμε “εφεύρει” ξεχνάμε… Ξεχνάνε. Ευτυχώς!

“Αναμφισβήτητα η ειλικρίνεια δημιουργεί λιγότερα αδιέξοδα. Ωστόσο πολλές φορές είναι δύσκολο να πάρουμε την ευθύνη μιας σκληρής αλήθειας είτε γιατί φοβόμαστε το κόστος που θα έχει σε μας τους ίδιους είτε γιατί φοβόμαστε το κόστος που θα έχει αυτό στον άλλο και κατ’ επέκταση για τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στη σχέση μας με τους άλλους. Στην πραγματικότητα ωστόσο είναι θέμα σχέσης που έχει κάποιος με τον εαυτό του γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις βασίζονται κατά κύριο λόγο σε αυτό που είσαι και όχι σε αυτό που φαντάζεσαι ότι θα ήθελε ο άλλος να είσαι. Είναι δηλαδή θέμα αποδοχής. Άλλωστε το ψέμα όταν μαθευτεί κλονίζει τις σχέσεις, δημιουργεί αμφιβολίες και χάνεται η εμπιστοσύνη. Έχει αποδειχτεί ότι άνθρωποι που ψεύδονται γίνονται συχνά καχύποπτοι και δύσπιστοι με τους άλλους” τονίζει η ψυχολόγος κ.Μίνου.

Της Ξένιας Ιωάννου

Με την πολύτιμη συνεργασία της ψυχολόγου Ντόρας Μίνου