Αυτοάνοσα: Τι είναι; Υπάρχει τρόπος να προστατευθούμε;

Αυτοάνοσα. Μια λέξη που ακούμε όλο και πιο συχνά. Ασθένειες που δεν θεραπεύονται και το άτομο που πάσχει είναι αναγκασμένο να ζει με αυτή. Τι είναι; Πώς προκαλείται; Μπορούμε να κάνουμε κάτι για να προφυλαχθούμε; Η Ντόρα Μίνου, ΜΑΚλινικής Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεία (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας) απαντάει στις απορίες μας…

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο ακούμε για άτομα που πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, όπως Σκλήρυνση κατά πλάκας, Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, Ψωρίαση, Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, Θυρεοειδίτιδα Hashimoto, Διαβήτης τύπου Ι, η Νόσος Chrohn, Ελκώδης κολίτιδα, Μυασθένειες και πολλά άλλα. Έχουν περιγραφεί πάνω από 200 αυτοάνοσα νοσήματα. Αυτές οι χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες αναπτύσσονται όταν τα κύτταρα του οργανισμού έχουν αλλοιωθεί σε βαθμό που ο οργανισμός να μην τα αναγνωρίζει ως δικά του και να επιδιώκει την εξουδετέρωσή τους. Ουσιαστικά το ανοσοποιητικό σύστημα υπερλειτουργεί και στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού, βλάπτοντας έτσι υγιείς ιστούς και όργανά του.

Τα αυτοάνοσα την τελευταία δεκαετία είναι το πιο συχνό αίτιο χρόνιων ασθενειών που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι συγκριτικά με τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Τα περισσότερα εκδηλώνονται σε γυναίκες -κάποια στην αναπαραγωγική ηλικία και κάποια κατά την εμμηνόπαυση.

Είναι μία πολυπαραγοντική νόσος και τα επιστημονικά δεδομένα δεν περιορίζονται σε ένα και μόνο αίτιο για την εμφάνισή τους. Βιολογικοί, ψυχολογικοί, διατροφολογικοί, περιβαλλοντικοί καθώς και κληρονομικοί παράγοντες -το γενετικό υπόστρωμα του καθενός (διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται σε άτομα μιας οικογένειας) έχουν μελετηθεί, ωστόσο τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει βρεθεί ως αποκλειστικό αίτιο για την εμφάνιση της νόσου.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Συχνά έχουν αναφερθεί ψυχολογικά αίτια με κυρίαρχο το άγχος ως αιτία εμφάνισης μίας τέτοιας νόσου. Η αλήθεια είναι ότι το ψυχολογικό υπόβαθρο των ασθενών θα μπορούσε να είναι καθοριστικής σημασίας όχι μόνο για την εμφάνιση της νόσου αλλά και για την μετέπειτα εξέλιξή της. Πολλοί είναι οι ασθενείς που συνδέουν την εμφάνιση της ασθένειας μετά από ένα ιδιαιτέρως ψυχοτραυματικό γεγονός, όπως η απώλεια, η οικονομική καταστροφή και άλλα. Άλλωστε μέσα στην τελευταία δεκαετία που παρατηρούμε την έξαρση του φαινομένου, εκτός από τις προσωπικές δυσκολίες που μπορεί να είχε κάποιος, αντιμετωπίσαμε την οικονομική κρίση, τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας, τις δυσκολίες της καθημερινότητας, συνθήκες που κάποιους τους άγγιξαν περισσότερο από άλλους, με αποτέλεσμα την ταχεία εμφάνιση της νόσου. Άλλωστε το πως αντιδρά το κάθε άτομο, τόσο ψυχολογικά όσο και οργανικά, στην ψυχολογική πίεση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως: η κληρονομικότητα, η προσωπικότητά του, η έκθεση και διαχείριση των δυσκολιών σε προηγούμενες εμπειρίες κ.ά.

Επιπλέον, ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με αυτοάνοσο και παίρνουν φαρμακευτική αγωγή, συχνά λόγω του ψυχολογικού στρες που πυροδοτείται από την έξαρση και την ύφεση των συμπτωμάτων της νόσου μπορεί να εμφανίσουν δυσκολία να διαχειριστούν συναισθήματα όπως: θλίψη, κατάθλιψη, θυμό, άγχος με αποτέλεσμα να επηρεάζεται περισσότερο η ποιότητα ζωής τους.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Η διάγνωση μίας χρόνιας νόσου, αναμφισβήτητα επιδρά στην ψυχολογία του ατόμου που νοσεί. Ωστόσο αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι όλοι οι πάσχοντες από κάποιο αυτοάνοσο θα αναπτύξουν κάποια ψυχολογική διαταραχή. Η προσωπικότητα του ατόμου, το κατά πόσο ζει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, η προδιάθεση, οι μεγάλες αλλαγές, οι συνθήκες και τα γεγονότα ζωής θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αιτία ή την αφορμή να εμφανιστεί κάποια ψυχολογική διαταραχή και όχι μόνο η εμφάνιση της αρρώστιας.

Τα ψυχολογικά προβλήματα που μπορεί να εμφανίσει ένας ασθενής με αυτοάνοσο σύμφωνα με τις έρευνες είναι:
-Αλλαγές στην καθημερινότητά του που δυσκολεύεται να αποδεχτεί
-Άγχος
-Θυμό
-Φοβίες
-Χρόνιο πόνο
-Κατάθλιψη
-Σεξουαλικές δυσκολίες
-Κοινωνική απόσυρση
-Μειωμένη εργασιακή ικανότητα
-Χαμηλή αυτοεκτίμηση
-Χαμηλή αυτοπεποίθηση και ανασφάλεια
-Προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις ή τους οικογενειακούς ρόλους

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ
Τα νέα επιστημονικά δεδομένα αναδεικνύουν την μεγάλη βαρύτητα που μπορεί να έχει το στρες στην πρόκληση και τη συντήρηση μιας αυτοάνοσης νόσου. Το παρατεταμένο άγχος έχει αποδειχτεί ότι αφενός μπορεί να προκαλέσει πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα, αφετέρου συμβάλλει σε πολλαπλές αλλαγές στον οργανισμό μας κι αυτό γιατί με το μακροχρόνιο άγχος απελευθερώνονται οι ορμόνες του στρες επιβαρύνοντας το σώμα και τον εγκέφαλό μας. Ένα ψυχικό τραύμα, δύσκολες καταστάσεις και γεγονότα στη ζωή που δείχνουν ανεπίλυτα και προκαλούν έντονη ψυχική φόρτιση και άγχος σε κάποιον, θα μπορούσαν να αποδειχτούν κακοί σύμβουλοι σε σχέση με τα αυτοάνοσα νοσήματα. Οι μελέτες μας δείχνουν την πιθανότητα αυτής της αμφίδρομης σχέσης άγχους και αυτοάνοσου νοσήματος. Πολλές φορές αν κάποιο πρόβλημα βρίσκεται σε λανθάνουσα μορφή, το παρατεταμένο άγχος θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εκλυτικός παράγονττας για την εμφάνισή του.

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΕΝΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΟ ΝΟΣΗΜΑ
Τα άτομα που πάσχουν από ένα τέτοιο νόσημα συχνά βιώνουν μοναξιά. Το οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο μπορεί να είναι ιδιαίτερα υποστηρικτικό στην αρχή αλλά με τον καιρό ο ασθενής βιώνει την μοναξιά της πορείας του με την ασθένεια. Επιπλέον με τον καιρό οι αλλαγές που μπορεί να γίνουν στην καθημερινότητά του λόγω της καινούριας συνθήκης αλλά και η δυσκολία να αποδεχτεί αυτό που του συμβαίνει μπορεί να δημιουργήσει ένταση και στρες στις κοινωνικές και διαπροσωπικές του σχέσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις βλέπουμε η θλίψη, η δυσκολία αποδοχής της κατάστασης αλλά και οι εκπτώσεις που μπορεί να χρειαστεί να κάνει στη ζωή του λόγω του προβλήματος να του δημιουργούν μία αίσθηση ανασφάλειας, να χάνει την αυτοπεποίθησή του και να μειώνει κατά πολύ την κοινωνικότητά του.

Αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι οι κοντινοί τους άνθρωποι δεν μπορούν και δεν θέλουν να καταλάβουν τι ακριβώς τους συμβαίνει με αποτέλεσμα να διογκώνουν το πρόβλημα και να νιώθουν αβοήθητοι και μόνοι.

Ψυχοθεραπεία
Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρόληψη στην εμφάνιση οργανικών προβλημάτων όπως είναι τα αυτοάνοσα, μετά από ένα τραυματικό γεγονός Η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος πολύ συχνά είναι η απόληξη του μακροχρόνιου στρες με αποτέλεσμα τα άτομα να γίνονται πιο επιρρεπή στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.
Η ψυχολογική παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού εφόσον υπάρξει βελτίωση της διάθεσης, καλύτερη διαχείριση και μείωση του άγχους.
Από την άλλη η ψυχοθεραπεία θα μπορούσε να λειτουργήσει και υποστηρικτικά στην εμφάνιση της νόσου προκειμένου το άτομο να αποδεχτεί την καινούρια κατάσταση, να ανοίξει “δρόμους” στη διαχείρισή της, να μάθει να διαχειρίζεται το άγχος του και να βρει διεξόδους συνύπαρξης με τη νόσο με το λιγότερο συναισθηματικό κόστος και χωρίς να χάσει την ποιότητα στη ζωή του.