Επιλόχεια Κατάθλιψη: 10 παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια

Η αιτιολογία της επιλόχειας κατάθλιψης σχετίζεται με βιολογικούς (ορμονικούς), ψυχολογικούς αλλά και κοινωνικούς παράγοντες όπως θα δούμε και παρακάτω. Αν σκεφτούμε τις δραματικές ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο γυναικείο σώμα μετά τον τοκετό, όπου τα επίπεδα των ορμονών δεν επανέρχονται αμέσως μετά τη γέννα, μπορούμε να καταλάβουμε την πιθανή εμφάνιση μιας έντονης μελαγχολίας.

Αν μάλιστα προσθέσουμε και το ότι δεν είναι όλες οι γυναίκες προετοιμασμένες για τη μητρότητα ή δεν έχουν προλάβει να συνειδητοποιήσουν το μητρικό τους ρόλο – κυρίως οι νέες μανούλες – αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη των έντονων συναισθημάτων που δεν μπορούν ακόμη να διαχειριστούν.

Τέλος, αν υπολογίσουμε και τις επιταγές της κοινωνίας, που θέλει την γυναίκα να πετάει από τη χαρά της επειδή φέρνει μία νέα ζωή στον κόσμο αλλά και τις αυξημένες ευθύνες, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο, έχοντας αρκετές φορές ως αποτέλεσμα την πυροδότηση μιας καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά διάφορους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην επιλόχεια κατάθλιψη.

Ορμονικές αλλαγές και η απότομη πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης μετά τον τοκετό μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση και την συναισθηματική ισορροπία της μητέρας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της επιλόχειας κατάθλιψης. Επίσης, άλλων ειδών ορμονικές διαταραχές που είναι πιθανό να απορρυθμιστούν μετά τον τοκετό, όπως διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα, μπορούν να επιβαρύνουν τη κατάσταση.

Ιστορικό ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις ή συναισθηματικές διαταραχές πριν ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπου σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα πρόκειται για έναν από τους πιο ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη επιλόχειας κατάθλιψης. Γυναίκες με ιστορικό κατάθλιψης έχουν 30-50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν επιλόχεια κατάθλιψη.

Γενετική προδιάθεση-κληρονομικότητα. Η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού ψυχικών διαταραχών μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο. Μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών μπορεί να έχουν μεγαλύτερη γενετική προδιάθεση για επιλόχειο κατάθλιψη.

Σωματική κόπωση και επιπλοκές τοκετού, προβλήματα με τον θηλασμό. Επιπλοκές κατά τη διάρκεια της γέννας, όπως καισαρική τομή ή προβλήματα υγείας του βρέφους (πρόωρο, ιατρικά προβλήματα) σε συνδυασμό με την κούραση από την φροντίδα του βρέφους, αδυναμία ή δυσκολίες στον θηλασμό, καθώς και η έλλειψη ύπνου τους πρώτους μήνες, αυξάνουν το άγχος και το στρες για τη μητέρα, κάνοντάς την πιο ευάλωτη. Επίσης, οι μανούλες που λόγω ιατρικών προβλημάτων δεν μπορούν να θηλάσουν το μωρό τους είναι πιθανό να αισθάνονται ενοχές και απογοήτευση στο μητρικό τους ρόλο, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα κατάθλιψης.

Έλλειψη στήριξης από το περιβάλλον, είτε από τον σύντροφο είτε από την οικογένεια. Η στήριξη είναι πολύ σημαντική στη διάρκεια της λοχείας, εφόσον η μοναξιά, η απομόνωση της μητέρας από το κοινωνικό δίκτυο προς αποφυγή μετάδοσης ασθενειών στο βρέφος αλλά και λόγω κούρασης αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την επιλόχειο κατάθλιψη.
Προβλήματα στην σχέση με τον σύντροφο, όπως διαφωνίες ή έλλειψη επικοινωνίας. Πόσο δύσκολο να χρειάζεται η μητέρα να διαχειριστεί τον δικό της ψυχικό κόσμο, τη φροντίδα του βρέφους ή και άλλων παιδιών αν υπάρχουν στην οικογένεια και να μην μπορεί να επικοινωνήσει με τον σύντροφό της το πώς αισθάνεται ή ακόμη και να του ζητήσει βοήθεια.

Στρεσογόνα γεγονότα ζωής, όπως οικονομικές δυσκολίες, έλλειψη σταθερού εισοδήματος, μονογονεϊκή οικογένεια, προβλήματα και ανασφάλεια στον εργασιακό χώρο και άλλες καταστάσεις που προκαλούν άγχος και στρες.

Προηγούμενες τραυματικές εμπειρίες, όπως για παράδειγμα αρνητικές προηγούμενες εμπειρίες από εγκυμοσύνη ή τοκετό (περιγεννητικό τραύμα: επιπλοκές ή δύσκολος τοκετός, αποβολές, θάνατος βρέφους, κλπ.) είναι πιθανό να αυξήσουν τον κίνδυνο επιλόχειας κατάθλιψης σε επόμενη εγκυμοσύνη. Επίσης, γυναίκες με περισσότερα από ένα παιδιά ή εκείνες που γεννούν δίδυμα λόγω της μεγαλύτερης σωματικής και ψυχικής επιβάρυνσης διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.

Κοινωνικοί παράγοντες. Οι προσδοκίες από την οικογένεια και γενικότερα από την κοινωνία όταν είναι πολλές και αυστηρές ως προς την εκπλήρωση του ρόλου της, αυξάνουν την πίεση αλλά και την δική της κριτική ως προς το αν είναι «καλή μητέρα» ή όχι.

Πολιτισμικοί παράγοντες και προβλήματα προσαρμογής. Ας σκεφτούμε πώς νιώθουν οι γυναίκες εκείνες που βρίσκονται μακριά από τη χώρα τους, αντιμετωπίζοντας δυσκολίες επιβίωσης, κοινωνικοποίησης, προσαρμογής, πρόσθετες δυσκολίες λόγω πολιτισμικών διαφορών, κοινωνικής απομόνωσης και έλλειψης υποστήριξης.

Μαρίνα Μόσχα
M.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεύτρια.