Ομολογουμένως, ο ναρκισσισμός έχει πλέον εισχωρήσει στο λεξιλόγιο μας ακόμη και σε καθημερινές συζητήσεις με φιλικά πρόσωπα. Οι περισσότεροι ωστόσο, φαντάζονται έναν ωραιοπαθή νεαρό με αμέτρητες ώρες απέναντι στον καθρέπτη, προσπαθώντας να τελειοποιήσει την εικόνα του. Κι όμως! Ο ναρκισσισμός είναι πολλά περισσότερα! Είναι τρόπος να μην αγαπάς, να μην συμπεριλαμβάνεις τον άλλον στη ψυχή σου. Ο άνθρωπος που έχει τη ναρκισσιστική διαταραχή υπολείπεται στην ενσυναίσθηση όσο κανείς άλλος. Δεν μπαίνει στα «παπούτσια» του άλλου, δεν τον νοιάζει. Θα τολμούσα να πω, πως ο άλλος, τού είναι αόρατος. Ο άνθρωπος-νάρκισσος χρησιμοποιεί τους άλλους μόνο σαν αντικείμενο, χρησιμοθηρικά, τού είναι σημαντικοί μόνο για να πετύχει προσωπικούς του στόχους. Θεωρώντας δεδομένο όμως πως αυτή η διαταραχή μάς πλήττει κοινωνικά, πώς μπορούμε να θωρακιστούμε σε ενδο-οικογενειακό επίπεδο;
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πώς μπορούμε να προφυλάξουμε τα παιδιά μας από αυτή τη μάστιγα της εποχής μας;
Για αρχή, η ενσυναίσθηση είναι δικλείδα ασφαλείας για την αποφυγή μίας ναρκισσιστικής προσωπικότητας στα παιδιά. Πώς καλλιεργείται όμως αυτή; Τα παιδιά μας, δεν είναι από μόνα τους γεμάτα δοχεία ενσυναίσθησης (η ικανότητα να νιώθω αυτό που νιώθει ο άλλος), οι γονείς οφείλουν να τους διδάξουν τον τρόπο βιωματικά από νωρίς, ακόμη και από την ηλικία των τριών! Όταν ενθαρρύνεις το παιδί σου να μοιράζεται τα αντικείμενα με άλλα παιδιά (αδέρφια κτλ), όταν επιτρέπεις στο παιδί σου να εκτίθεται στην ευαλωτότητα του άλλου (άστεγοι στο δρόμο κτλ), όταν βλέπετε ταινίες με βαθιά νοήματα, σε απλά πράγματα μπορείς να τρυπώσεις λίγη ενσυναίσθηση στον παιδικό ψυχισμό!
Πώς καλλιεργείται όμως ο ναρκισσισμός στα παιδιά;
Τί τον ενισχύει; Καταρχάς, γονείς με ναρκισσιστική διαταραχή μπορούν να καθορίσουν μοιραία τον ψυχισμό των παιδιών τους μέσα από τη δική τους προσωπικότητα. Ποιες είναι όμως οι συγκεκριμένες συμπεριφορές που διαβρώνουν την ανάπτυξη εκ των έσω; Όταν οι γονείς δεν συνδέονται συναισθηματικά με τα παιδιά τους, όταν δημιουργούν συνθήκες σύγχυσης στην παιδαγωγική (όταν δεν συμφωνούν οι γονείς μεταξύ τους για παράδειγμα), αλλά και όταν υπάρχει κακοποίηση ψυχολογικού, λεκτικού ή και σωματικού τύπου.
Από την άλλην, ένας τρόπος να οδηγηθεί ένα παιδί στο ναρκισσισμό είναι η απόλυτη επιτρεπτικότητα του γονέα, όταν δηλαδή δεν μπαίνουν όρια στη διάρκεια της ανατροφής του. Τα παιδιά θέλουν όρια στη συμπεριφορά και επιτρεπτικότητα στα συναισθήματα, ενώ ο γονέας που συντηρεί ναρκισσισμό, πράττει αντίστροφα: επιτρέπει συμπεριφορά χωρίς όρια, ενώ οριοθετεί το συναίσθημα (επειδή εδώ που τα λέμε, οι νάρκισσοι δεν έχουν άνεση να εκφράζουν συναίσθημα μιας και δεν τον έχουν διαθέσιμο).
Τα παιδιά χρειάζονται από εμάς αυθεντικότητα στα κίνητρα μας, «Γιατί με φροντίζεις μαμά; Το κάνεις για να φαίνεσαι εσύ καλή στον κόσμο ή επειδή όντως με αγαπάς;» Οι γονείς που ψάχνουν τον εαυτό τους μέσα από ψυχοεκπαίδευση (ενημέρωση που αφορά στον ψυχικό μας κόσμο), είναι οι καλύτεροι γονείς του κόσμου! Αυτοί θα κάνουν παραδοχές για δικά τους τραύματα και συνεπώς, θα μπορούν να τσακαλώσουν την εικόνα τους στο παιδί τους. Αυτό απομακρύνει το ναρκισσισμό από μόνο του όσο τίποτε άλλο μέσα σε μία οικογένεια!
Ας αναφέρουμε όμως εδώ τη συμβολή των social media, selfie και σχετικών δραστηριοτήτων των παιδιών μας στην καθημερινή τους ζωή. Είναι όντως σημαντικό να ζουν «έξω» από το κουτί της εικονικής πραγματικότητας. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να παίζουμε επιτραπέζια μαζί τους, να κλωτσάμε μαζί μπάλες στο ποδόσφαιρο, ακόμη και να διαλυόμαστε στον μαξιλαροπόλεμο για τις μικρότερες ηλικίες. Γιατί τόσος ντόρος για τα βιωματικά παιχνίδια όμως;
Ο ναρκισσισμός είναι η απόσταση από τον βαθύτερο μου εαυτό, είναι η επικράτηση της αυτό-εικόνας εις βάρος του πραγματικού εαυτού. Όταν παίζεις με το παιδί σου, σε γνωρίζει ως άνθρωπο, γνωρίζει την υγιή ματαίωση για παράδειγμα από ένα χαμένο ντέρμπυ στο φιδάκι και έτσι, μπορεί να έχει μία φυσιολογική ανάπτυξη στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην ικανότητα να σχετίζεται σε βάθος. Η ανοχή στη ματαίωση είναι ένδειξη ψυχικής ανθεκτικότητας κάτι που δεν έχει ο νάρκισσος.
Το αντίδοτο του ναρκισσισμού είναι η ενσυναίσθηση και η αυτοεκτίμηση. Η ενσυναίσθηση είναι αγάπη στραμμένη προς τον άλλον, η αυτοεκτίμηση είναι αγάπη στραμμένη στον εαυτό. Με αυτές τις δύο «ασπίδες», ο ναρκισσισμός θα μοιάζει απλά ένας μυθιστορηματικός όρος και τίποτε άλλο. Είναι στο χέρι μας να προσπαθήσουμε.
Δρ. Μπογιατζή Χριστίνα
Ψυχολόγος -Παιδοψυχολόγος BA, MA, Ph.D
Λογοπαθολόγος ΜΑ
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ