Μήπως ο σύντροφός σου αντιδρά περίεργα με την επιτυχία σου;

Μήπως δεν χαίρεται με τη χαρά σου όσο θα περίμενες; Μήπως μια επιτυχία σου σε φέρνει αντιμέτωπη με μια αρνητική συμπεριφορά του συντρόφου σου; Τι συμβαίνει; Η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα γράφει για τους συντρόφους που αδυνατούν να σταθούν δίπλα μας ουσιαστικά.

“Νιώθω ότι πολλές φορές με αγνοεί ή με σαμποτάρει… το έχω ακούσει και από φίλες μου… γιατί αγνοεί ή σαμποτάρει ο ένας τις επιτυχίες του άλλου; Είμαστε μαζί, έχουμε σχέση, δεν είμαστε αντίπαλοι!” ακούω από αρκετές γυναίκες που παραπονιούνται στο γραφείο για τους συντρόφους τους… και συνήθως πρόκειται για συντρόφους νάρκισσους!

“Γιατί ο σύντροφός μου δεν φαίνεται ευτυχισμένος για μένα όταν πετυχαίνω έναν στόχο μου; Γιατί δεν χαίρεται για μένα όταν είμαι ικανοποιημένη για κάτι; Νιώθω σαν κάθε φορά που νιώθω υπέροχα και προσπαθώ να του το πω, αντί να χαρεί και εκείνος μαζί μου, υποτιμά την χαρά μου και λέει ή κάνει κάτι που με ξενερώνει…” Άλλο ένα παράπονο κοινό στις σχέσεις, όπου ο ένας σύντροφος είναι δυναμικός, ανταγωνιστικός ή ζηλιάρης. Μπορεί επίσης να αποτελεί και κόκκινη σημαία για τον άλλον που υποτιμά την ευτυχία του συντρόφου του και που συχνά πληροί τις προϋποθέσεις για διάγνωση ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας. Μάλιστα, μπορεί να αποτελέσει πρώιμο σημάδι μιας πιθανής μορφής κακοποίησης που μπορεί να συμβεί αργότερα στη σχέση…
Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Γιάννης: Είμαι πολύ χαρούμενος. Μόλις μου είπαν ότι πήρα προαγωγή στη δουλειά! Είμαι ενθουσιασμένος. Με πρότειναν σχεδόν όλοι για τη νέα θέση!
Μαρία: Πήγες το αυτοκίνητο για σέρβις που είχες πει;
Γιάννης: Μα καλά, δεν θα μου πεις ένα “συγχαρητήρια, είμαι χαρούμενη για σένα;”
Μαρία: Το ξέραμε ότι θα πάρεις προαγωγή, σιγά τι έγινε που το κάνεις τόσο μεγάλο θέμα; Χρειάζομαι το αυτοκίνητο αύριο. Υποσχέθηκες ότι θα το πήγαινες για σέρβις…

Γιατί συμβαίνει αυτό;
1. Οι ναρκισσιστές δεν έχουν συναισθηματική ενσυναίσθηση. Η έλλειψη συναισθηματικής ενσυναίσθησης σημαίνει ότι δεν μπορούν να βλέπουν κάποιον άλλο -ακόμη κι αν πρόκειται για το άτομο που ισχυρίζονται ότι αγαπούν- ενθουσιασμένο και χαρούμενο, δεν νιώθουν καλά μέσα τους. Στο παραπάνω παράδειγμα, η Μαρία έχει ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας και δεν είναι σε θέση να μοιραστεί τη χαρά του συντρόφου της. Στην πραγματικότητα “δεν μπορεί” καν να τον στηρίξει.

2. Οι ναρκισσιστές είναι “μονόπλευροι”. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να δουν τα πράγματα μόνο από τη δική τους πλευρά. Όχι μόνο αυτό, βλέπουν όλες τις άλλες απόψεις ως λανθασμένες. Αυτό που εστιάζουν αυτήν τη στιγμή, είναι πολύ πιο σημαντικό από οτιδήποτε άλλο, ακόμα και από τη χαρά του συντρόφου τους. Από τη ναρκισσιστική πλευρά λοιπόν της Μαρίας, τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντικό από τη δική της άμεση εξυπηρέτηση: το σέρβις του αυτοκινήτου. Καθώς είναι το πιο σημαντικό πράγμα για αυτήν, κυριολεκτικά δεν μπορεί να καταλάβει πώς κάτι άλλο θα μπορούσε να είναι προτεραιότητα για τον Γιάννη. Το μόνο συμπέρασμα στο οποίο μπορεί να καταλήξει είναι ότι ο Γιάννης είναι λάθος.

3. Οι ναρκισσιστές είναι ανταγωνιστικοί. Οι ναρκισσιστές συγκρίνονται πάντα με άλλους ανθρώπους. Η ασταθής αυτοεκτίμησή τους μπορεί να είναι επώδυνη στην επιτυχία των άλλων. Μπορεί να καυχηθούν για την επιτυχία του συντρόφου τους σε άλλους, ως μορφή όμως ναρκισσιστικού καυχήματος, για το πόσο σπουδαίοι είναι μέσα από την επιτυχία του συντρόφου για παράδειγμα. Ωστόσο, επαινώντας τον σύντροφό τους πρόσωπο με πρόσωπο, μπορεί να τους κάνει να νιώσουν σαν να παραδέχονται ότι ο σύντροφός τους είναι κάπως καλύτερος από αυτούς. Η Μαρία δυσκολεύεται να υποστηρίξει οτιδήποτε μπορεί να κάνει τον Γιάννη να πιστεύει ότι είναι καλύτερος από αυτήν. Δεν μπορεί να καταλάβει ότι εκείνος δεν ανταγωνίζεται μαζί της. Αλλά αυτό δεν θα την εμποδίσει να καυχηθεί στους φίλους της για το πόσο έξυπνος είναι ο σύντροφός της και ότι τον πρότειναν όλοι για την καινούρια θέση. Μπορείτε να σκεφτείτε επίσης γονείς που “κοκορεύονται” για το πόσο καλά, έξυπνα ή καλοί μαθητές είναι τα παιδιά τους, ενώ σε εκείνα φωνάζουν πάντα ότι δεν προσπαθούν αρκετά…

4. Οι ναρκισσιστές υποφέρουν από φθόνο. Μπορεί να είναι δύσκολο σε έναν νάρκισσο να χειροκροτήσει τις επιτυχίες του συντρόφου του, επειδή εύχεται να ήταν δικές του οι επιτυχίες αυτές. Μάλιστα, είναι πιθανό να βιώσει φθόνο όταν κάποιος άλλος κάνει κάτι ξεχωριστό. Η Μαρία είναι πολύ αντιφατική για κάθε επιτυχία που έχει ο Γιάννης στη ζωή του. Από τη μία, απολαμβάνει τους οικονομικούς καρπούς των επιτυχιών του, και από την άλλη, επιθυμεί να είχε η ίδια την επιτυχία αυτή και όχι εκείνος. Η χαρά του επίσης τονώνει τον φθόνο της. Σκέφτεται: “Γιατί εκείνος να είναι πιο καλός – πιο ευτυχισμένος – πιο έξυπνος – από εμένα;”

5. Οι ναρκισσιστές είναι ιεραρχικοί. Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον τρόπο λειτουργίας τους αν σκεφτούμε ότι οι ναρκισσιστές έχουν στο μυαλό τους μια πολύ ψηλή αόρατη σκάλα. Αυτή η σκάλα έχει χώρο μόνο για ένα άτομο κάθε φορά σε κάθε σκαλοπάτι. Αντιπροσωπεύει την κατάσταση σε αυτά τα χαρακτηριστικά που ο ναρκισσιστής θεωρεί πάρα πολύ σημαντικά. Υπάρχουν μόνο δύο μέρη που μπορούν να βρίσκονται οι άλλοι άνθρωποι σε αυτήν τη σκάλα έναντι του ναρκισσιστή: πάνω από αυτόν ή κάτω από αυτόν. Οι ναρκισσιστές εξιδανικεύουν αυτούς που βρίσκονται πάνω από τη σκάλα και υποτιμούν αυτούς που βρίσκονται κάτω από αυτούς. Εάν κάποιος στον δρόμο τους προσπαθήσει να είναι στο ίδιο επίπεδο, θα υπάρξει ένας αγώνας κυριαρχίας που θα ξεκινήσει από τον ναρκισσιστή έως ότου ένας από αυτούς βγει νικητής. Η νίκη ταιριάζει μόνο στον έναν. Ο νικητής παίρνει το σκαλοπάτι και ο ηττημένος πέφτει από το σκαλοπάτι σε κύρος. Κάθε φορά λοιπόν που ο Γιάννης έχει μία επιτυχία, ανεβαίνει τη σκάλα του κύρους στο μυαλό της Μαρίας. Αυτός και αυτή εξακολουθούν να βρίσκονται πολύ κοντά σε κύρος, γεγονός που διεγείρει αυτόματα τον φόβο της μήπως εκείνος την ξεπεράσει. Κάτι που στη συνέχεια την οδηγεί να αγνοεί ασυναίσθητα ή να υποτιμά τα επιτεύγματά του και τις επιτυχίες του.

Όταν ο σύντροφος του ναρκισσιστή έχει κερδίσει ή βρει κάποιον άλλον εκτός από τον ναρκισσιστή εξαιρετικά ευχάριστο, είναι μια δυνητικά απειλητική κατάσταση για τον ναρκισσιστή. Μπορεί να του προκαλέσει φθόνο, φόβο υπέρβασης, πιθανή απώλεια της κυριαρχίας του στο σύντροφο ή απλά να θεωρηθεί ως κάτι ασήμαντο, μέσα από την πιθανή υποτίμηση…