Να συγχωρήσω ή όχι;

Η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα γράφει για τη συγχώρεση… Όποτε και όταν μπορούμε…

Αρκετά λέγονται για τη συγχώρεση, κυρίως αυτές τις μέρες πριν από την μεγάλη γιορτή της αγάπης, το Πάσχα. Συγχώρεση ζητάει η θρησκεία για να εξελιχθούμε ως άνθρωποι, συγχώρεση μπορεί να ζητάει και μία σχέση ανεξαρτήτου μορφής -φιλική, συγγενική και κυρίως ερωτική, πιο συχνά. Είναι πανάκεια η συγχώρεση; Οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο ότι η συγχώρεση μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη σωματική και ψυχική μας υγεία. Ωστόσο, δεν φαίνεται να ωφελεί όλους, τουλάχιστον όχι σε κάθε περίσταση. Παρόλα αυτά, πολλοί άνθρωποι συνιστούν τη συγχώρεση χωρίς να το σκεφτούν δεύτερη φορά.

Πριν προχωρήσουμε ή πριν πάρουμε μία απόφαση για το αν θα πρέπει να συγχωρέσουμε, ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να προσδιορίσουμε τις ειλικρινείς προθέσεις μας και ας αναλογιστούμε οποιαδήποτε πληροφορία θα μπορούσε να υποστηρίξει ή να αναιρέσει τη πρόθεσή μας αυτή. Επίσης, αυτή η «απόσταση» μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να εξετάσουμε αν συγχωρώντας εκείνον που μας στενοχώρησε, μήπως τον βοηθάμε σε πιθανή αποποίηση της ευθύνης του;

Η λέξη συγχωρώ είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις συν+χωρώ. Πιο απλά, σημαίνει «κάνω χώρο για να χωρέσουμε και οι δυο», άρα «μαζεύομαι». Τι συμβαίνει όμως όταν μόνο εγώ «μαζεύομαι και κάνω χώρο για να χωρέσουμε και οι δύο»; Μήπως το αποτέλεσμα δεν είναι και τόσο ευχάριστο; Μήπως τελικά μαζεύομαι τόσο που νιώθω ότι στριμώχνομαι, μήπως καταπιέζω τις επιθυμίες μου, τα «θέλω» μου, τον εαυτό μου τον ίδιο; Μήπως συμβιβάζομαι και προσπαθώ «να χωρέσω» στον χώρο που ο άλλος μου αφήνει ή …μου επιτρέπει; Μήπως ακούω συχνά την περιγραφή του «καλού παιδιού», της «καλής κόρης/γιου», του «καλού συντρόφου»; Αν ναι, σίγουρα δεν μιλάμε για συγχώρεση στις περιπτώσεις αυτές.

Τι χρειάζεται να προσέξω;
1. Τι σημαίνει για εμένα συγχώρεση;
Η συγχώρεση ορίζεται ως μια συνειδητή, σκόπιμη απόφαση να απελευθερώσουμε συναισθήματα μνησικακίας ή εκδίκησης προς ένα άτομο ή μια ομάδα που μας έχει βλάψει, ανεξάρτητα από το αν τους αξίζει πραγματικά η συγχώρεση μας. Δεν είναι όμως αρκετός ένας ορισμός για να κατανοήσουμε τη σημασία της, χρειάζεται και κατανόηση του «τι δεν είναι συγχώρεση». Όσοι ασχολούνται και μελετούν ή ακόμη και διδάσκουν τη συγχώρεση καθιστούν σαφές ότι όταν συγχωρώ, δεν παραβλέπω ή αρνούμαι τη σοβαρότητα μιας προσβολής εναντίον μου. Συγχώρεση δεν σημαίνει να ξεχνώ, ούτε να συγχωρώ ή να δικαιολογώ τα αδικήματα. Αν και η συγχώρεση μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση μιας κατεστραμμένης σχέσης, δεν με υποχρεώνει να συμφιλιωθώ με το άτομο που με έβλαψε ή να το απαλλάξω από τη ευθύνη του. Αντίθετα, η συγχώρεση φέρνει στον συγχωρεμένο ψυχική ηρεμία και τον απαλλάσσει από έναν καταστρεπτικό και διαβρωτικό θυμό.

2. «Νιώθω ασφαλής αν συγχωρήσω ή όχι;»
Εάν κάποιος είναι γενικότερα ανασφαλής, είναι δύσκολο να βιώσει την αυθεντική συγχώρεση. Για παράδειγμα, μία κακοποιημένη σύζυγος, μπορεί να μην σκεφτεί τη συγχώρεση μέχρι να αισθανθεί σωματικά ασφαλής και με πρόσβαση σε πόρους που διασφαλίζουν ότι δεν θα χρειαστεί να επιστρέψει στο γάμο της. Οι επιζώντες μιας οικονομικής κατάχρησης μπορεί να μην νιώθουν ασφαλείς να συγχωρήσουν έως ότου ο παραβάτης δεν θα έχει πρόσβαση ή έλεγχο στα χρήματά τους. Εδώ μπαίνει άλλη μία ερώτηση που χρειάζεται διευκρίνιση: «Και πώς μπορώ να ξέρω αν πραγματικά νιώθω ασφάλεια για να συγχωρήσω και όχι απλά να συμβιβαστώ και να υποκύψω;» Πρόκειται για μία σημαντική ερώτηση, όπου αν δεν υπάρχει η αίσθηση ασφάλειας θα πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί και μετά να περάσει το άτομο στην απόφαση για το αν θα συγχωρήσει και τι είναι αυτό που θα συγχωρήσει.

3. Έχω αποδεχτεί την εμπειρία εκείνου που με έβλαψε/στενοχώρησε;
Η αποδοχή δεν είναι συμφωνία αλλά σχετίζεται με την κατανόηση των αντιλήψεων και των συναισθηματικών εμπειριών του άλλου. Ας θεωρήσουμε για παράδειγμα ότι είχα μία κακοποιητική συναισθηματικά μητέρα. Παρόλα αυτά, μπορεί να ήταν ένα κοινωνικό, ευγενικό και γοητευτικό άτομο έξω από το σπίτι. Ως ενήλικας, χρειάζεται να αποφασίσω αν θα έχω επαφή μαζί της και πόσο συχνή επαφή. Στη συνέχεια, μπορεί ένας οικογενειακός φίλος να μου συστήσει να την συγχωρήσω, χωρίς όμως να γνωρίζει τη δική μου πλευρά, χωρίς να θέλει και να μάθει πως νιώθω εγώ γύρω από το συγκεκριμένο θέμα και ποια είναι η εμπειρία μου. Μάλλον δεν θα με πείσει, αντίθετα, είναι λιγότερο πιθανό να σκεφτώ τη συγχώρεση στο μέλλον. Ο λόγος δεν είναι άλλος πέρα από το ότι νιώθω ότι δεν με έχει «ακούσει», απλά μου υποδεικνύει τι «πρέπει» να κάνω, σύμφωνα με τη δική του άποψη, χωρίς όμως να δείχνει την απαραίτητη ενσυναίσθηση ή να έχει βιώσει παρόμοια συναισθήματα, άρα να τον νιώσω «κοντά μου». Άρα, φαίνεται αρκετά σημαντική η αποδοχή της εμπειρίας του άλλου, διαφορετικά, η συγχώρεση θα είναι μία δύσκολη υπόθεση.