Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μοναξιάς και μοναχικότητας;

Η Ντόρα Μίνου, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους &οικογένειας) γράφει σήμερα για τη μοναξιά και τη μοναχικότητα. Για τη μία που μας βαραίνει και την άλλη που μας εξελίσσει. Ο λόγος στην ειδικό…

Μοναξιά και μοναχικότητα: δύο λέξεις που έχουν την ίδια ρίζα ετυμολογικά, αλλά τελείως διαφορετικά νοήματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στο άκουσμα της μοναξιάς νιώθουν φόβο, αγωνία, θλίψη, ενώ ο μοναχικός άνθρωπος συνήθως θεωρείται δυνατός, συνειδητοποιημένος και προκαλεί τον θαυμασμό των άλλων.

Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οι άνθρωποι βιώνουν μοναξιά στις μέρες μας είναι η έλλειψη της ουσιαστικής συναναστροφής και επαφής με τον κοινωνικό περίγυρο. Διανύουμε την εποχή της τεχνολογικής ανάπτυξης και της διαδικτυακής επαφής. Οι άνθρωποι περισσότερο από ποτέ είναι συναισθηματικά αποξενωμένοι και ανέπαφοι στη δια ζώσης επικοινωνία. Οι ρυθμοί της καθημερινότητας είναι γρήγοροι και αγχωτικοί, σε σχέση με άλλες εποχές που οι ανθρώπινες σχέσεις ήταν πιο άμεσες και ουσιαστικές. Ωστόσο, παρόλο που μιλάμε για τη μοναξιά ως ένα ιδιαίτερο κοινωνικό φαινόμενο της εποχής, συνήθως οι άνθρωποι που “παλεύουν” με αυτή, δεν είναι μόνοι. Μπορεί να έχουν οικογένεια, φίλους, εργασιακό περιβάλλον, σύντροφο, επιλογές, αλλά τελικά υπερισχύει αυτό το συναισθηματικό κενό, δεν συνδέονται, δεν επενδύουν συναισθηματικά δεν τους “αγγίζει” η επαφή με τους άλλους. Αυτό συμβαίνει γιατί το να νιώθει μόνος κάποιος δεν εξαρτάται από ή μόνο από τις εξωτερικές συνθήκες αλλά και από εσωτερικές διεργασίες του ίδιου του ατόμου που βιώνει τη συναισθηματική και κοινωνική απομόνωση, και δεν μπορεί να γεφυρώσει αυτό το χάσμα μέσα του. Δεν είναι μία συνειδητή επιλογή, αλλά μία δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που υφίσταται παρά τη θέλησή του, και έχει ως αποτέλεσμα την ποσοτική και ποιοτική έκπτωση των κοινωνικών επαφών.

Η μοναξιά δεν έχει φύλο, ηλικία, κοινωνικές διακρίσεις.
Οι αιτίες:
Θα μπορούσαν να είναι πολλές οι αιτίες που κάποιος απομονώνεται, αποξενώνεται από τους άλλους και εγκλωβίζεται στον εαυτό του. Μπορεί να ξεκινήσει σταδιακά μέσα από αλλαγές που γίνονται στη ζωή του και δεν μπορεί να τις διαχειριστεί, να βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο ή να υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι που παγιώνεται το συναισθηματικό κενό μέσα του.

Πιο συγκεκριμένα:
-Αλλαγή τόπου, απώλεια εργασίας, γάμος, διαζύγιο, πένθος, συνταξιοδότηση κ.ά. μπορούν να φέρουν αλλαγές και το άτομο να νιώθει μόνο και απομονωμένο. Σε τέτοιες περιπτώσεις η δυσκολία προσαρμογής μπορεί να είναι το εφαλτήριο αυτής της επώδυνης κατάστασης που για πολλούς καταλήγει σε αδράνεια και απελπισία. Για άλλους πάλι θα είναι μία μεταβατική περίοδος που αργότερα θα βρουν τη δύναμη να επαναπροσδιορίσουν τις συνθήκες της ζωής τους και να προσαρμοστούν στις αλλαγές.

-Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να είναι η αιτία αυτού του συναισθηματικού κενού και της απομόνωσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις αυτό είναι ένα σύμπτωμα της νόσου και μία συνεχής και επίπονη διαδικασία για τον ασθενή που χρειάζεται ιατρική και ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.

-Μία άλλη παράμετρος που μπορεί να εγκλωβίσει το άτομο στη μοναξιά είναι ο φόβος της απόρριψης. Η οικειότητα σε αυτήν την περίπτωση και οι πιο κοντινές σχέσεις γίνονται αγχωτικές με αποτέλεσμα το άτομο να αποφεύγει τη σύνδεση με άλλους.

-Η έλλειψη επαφής με τις βαθύτερες ανάγκες, με τον ίδιο του τον εαυτό. Όταν η προσοχή στρέφεται στην εικόνα μας και στην ανάγκη μας για αποδοχή από τους άλλους ή όταν υπάρχει μεγάλο “ξόδεμα” στο να ικανοποιηθούν οι άλλοι, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη προσωπικής φροντίδας που σταδιακά θα οδηγήσει σε συναισθηματικό κενό.

-Η αυστηρή κριτική που ασκεί στους άλλους και η δυσκολία να τους αποδεχτεί γιατί θεωρεί ότι είναι διαφορετικός από αυτούς. Είναι ένα ναρκισσιστικό στοιχείο που σταδιακά θα τον οδηγήσει στο περιθώριο, γιατί οι σχέσεις του βασίζονται στον εγωισμό.

Την επόμενη φορά που θα νιώσετε μοναξιά, δοκιμάστε να μιλήσετε σε έναν φίλο ή σε μια φίλη σας και αν νομίζετε ότι δεν μπορείτε να το ξεπεράσετε μόνοι σας ζητήστε την βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.

Αντίθετα η μοναχικότητα είναι η συνειδητή επιλογή του ατόμου να αποστασιοποιηθεί από την ενεργό κοινωνική ζωή και να μείνει μόνος του, για τους δικούς του λόγους.
Πολλοί είναι αυτοί που την επιλέγουν συνειδητά προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τον εαυτό τους, να ανασυγκροτηθούν και να εξελιχθούν. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άτομο αφουγκράζεται τις ανάγκες του, παίρνει ευχάριστα απόσταση από το κοινωνικό περιβάλλον και αξιοποιεί τον χρόνο που έχει με τον εαυτό του ως ένα μέρος της διαδικασίας για την εξέλιξή του. Νιώθει πληρότητα και ψυχική ισορροπία, ξέρει τι θέλει, μπορεί να αγαπά με ανιδιοτέλεια και αυτό το εκπέμπει και στους άλλους, γιατί ο άνθρωπος που αγαπά και συνδέεται με τον εαυτό του, μπορεί να αγαπά και να συνδέεται και με τους άλλους. Όπως όταν το επιλέγει μπορεί να είναι ουσιαστικά με τον εαυτό του, τόσο ουσιαστικά μπορεί να είναι και με τους άλλους όταν βρίσκεται ανάμεσά τους. Σέβεται την ατομικότητα του καθενός γιατί κι ο ίδιος το ίδιο θέλει να κάνουν και οι άλλοι για αυτόν. Ο προσωπικός χώρος και χρόνος είναι αδιαπραγμάτευτες και ανεκτίμητες αξίες.

Τα οφέλη της μοναχικότητας για τον άνθρωπο είναι πολλά, όπως:
-Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ψυχική και πνευματική ανάταση.

-Μας βοηθά να αποφορτιστούμε από τις δυσκολίες της καθημερινότητας, να γαληνέψουμε και να ανακτήσουμε ψυχικές δυνάμεις.

-Είναι μία ευκαιρία για περισυλλογή και αυτογνωσία.

-Δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε τις ιδιαίτερες πτυχές του εαυτού μας, τα ταλέντα μας, τη δημιουργικότητά μας. Άλλωστε πολλές ιδιοφυΐες και μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως π.χ. ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, επιλέγοντας τη μοναχικότητα δημιούργησαν αριστουργήματα.

-Αποκτώντας καλύτερη επαφή με τον εαυτό μας, βελτιστοποιούμε και τον τρόπο που συνάπτουμε σχέσεις με τους άλλους και κάνουμε καλύτερες και πιο ουσιαστικές επιλογές στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Να θυμάσαι…
Η μοναξιά βαλτώνει τον άνθρωπο και καλό θα είναι όταν κάποιος βρίσκεται σε αυτό το συναισθηματικό κενό να προσπαθήσει να βρει κίνητρα και τρόπους για να απεμπλακεί από το βάρος της. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις μέσα από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία, ο άνθρωπος μπορεί να «φωτίσει τα σκοτάδια του» γιατί όπως είπε και ο Ζαν Πολ Σαρτρ: “Αν νιώθεις μοναξιά όταν είσαι μόνος σου, τότε, μάλλον δεν είσαι και η καλύτερη παρέα”. 
Στον αντίποδα, η μοναχικότητα είναι προϋπόθεση στη διαδικασία της εξέλιξης. Η επαφή με τον εαυτό είναι μία από τις μεγαλύτερες ελευθερίες, είναι ένας τρόπος ανασυγκρότησης, συναισθηματικής γαλήνης και ψυχικής ισορροπίας για κάθε άνθρωπο.