Θετική ψυχολογία: τι είναι και σε τι μας βοηθάει;

Η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα γράφει για τη θετική ψυχολογία. Τι είναι; Πώς μας βοηθάει; Ποιες οι βασικές της έννοιες;

Θετική ψυχολογία, τι είναι;
Η Θετική Ψυχολογία ασχολείται με το τι βοηθά τους ανθρώπους να γίνουν καλύτεροι και πιο ευτυχισμένοι, σε αντίθεση µε την πιο κλασική προσέγγιση της ψυχολογίας η οποία επικεντρώνεται στην ψυχική ασθένεια και σε ό,τι την προκαλεί. Ας δούμε όμως τι είναι η Θετική Ψυχολογία και ποιες είναι κάποιες από τις βασικές της έννοιες.

Τι είναι η Θετική Ψυχολογία;
Ο ορισμός της μας λέει ότι πρόκειται για τον κλάδο της ψυχολογίας που ασχολείται με την ευζωία, την ευημερία (well being) και την ποιότητα ζωής. Πρόκειται για την επιστημονική μελέτη της θετικής λειτουργίας του ανθρώπου και του ανθίζειν σε πολλαπλά επίπεδα που περιλαμβάνουν τις βιολογικές, προσωπικές, σχεσιακές, θεσμικές, πολιτιστικές και παγκόσμιες διαστάσεις της ζωής. Πιο συγκεκριμένα, η Θετική Ψυχολογία μελετά τις δυνατότητες και την ανάπτυξη του ατόμου, τις συνθήκες και τις διαδικασίες που βοηθούν το άτομο, τις κοινωνίες αλλά και τους οργανισμούς να ανθίζουν και να απολαμβάνουν όσο μπορούν περισσότερο στη ζωή, λειτουργώντας με το βέλτιστο δυναμικό τους. Η θετική ψυχολογία προάγει την ευζωία, την ευημερία, την ανάπτυξη οδηγώντας σε μεγαλύτερη απόλαυση στη ζωή.

Βασικές έννοιες της Θετικής Ψυχολογίας
Οι βασικές έννοιες της Θετικής Ψυχολογίας είναι η ψυχική ανθεκτικότητα, η θετικότητα, η ευτυχία, το ευ ζην, τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα, τα θετικά συναισθήματα, το νόημα στη ζωή, οι σχέσεις, ψυχολογική ροή, η ελπίδα και η αισιοδοξία, η περιέργεια, η εμπλοκή, τα επιτεύγματα.
Όλες οι παραπάνω έννοιες έχουν στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο δυναμικό του ατόμου. Μπορούν να βοηθήσουν στην απόκτηση μίας πιο ποιοτικής ζωής καθώς το άτομο γίνεται όλο και πιο ικανό να διαχειρίζεται το καθημερινό άγχος και καταστάσεις που το φορτίζουν και επιβαρύνουν την ψυχική του υγεία. Να μπορεί δηλαδή να αναγνωρίζει τις αρνητικές καταστάσεις που το κρατούν δέσμιο από την προσωπική του εξέλιξη, εστιάζοντας στη θετικότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει όμως πως δεν υπάρχουν και τα αρνητικά. Ας δούμε όμως περιληπτικά κάποιες από τις έννοιες.

Νόημα Ζωής
Αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορισμός για το νόημα από τη ζωή, θεωρείται πολύ σημαντικό για την αυτοπραγμάτωση και εξαρτάται από τη νοηματοδότηση που κάνουμε στη ζωή μας. Σχετίζεται με την κάλυψη των προσωπικών αναγκών και την αποτελεσματικότητα, χρειάζεται ποικιλία, επεξεργασία και συνοχή, ενώ η έλλειψή του παρομοιάζεται με τον υπαρξιακό φόβο θανάτου.

Δυνατότητες
Οι δυνατότητες προωθούν την επίτευξη των στόχων του ατόμου και μπορούν να καλλιεργηθούν. Τα προηγούμενα χρόνια είχε παραγκωνιστεί η σημασία των επιτευγμάτων, των δυνατοτήτων και των δυνατών στοιχείων του ατόμου, αφήνοντας πίσω ένα κενό στον κλάδο της ψυχολογίας, πιθανά λόγω του κοινωνικού συντηρητισμού ή/και του θρησκευτικού ηθικού δογματισμού. Σήμερα, ο χαρακτήρας του ατόμου περιλαμβάνει διαστάσεις που αντικατοπτρίζουν τα θετικά στοιχεία του, τις αρετές αλλά και τις δυνάμεις του. Εξαρτώνται από τη θέληση και την προσωπική του ευθύνη αν οι δυνάμεις αυτές οι οποίες θα ενεργοποιήσουν τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα ή όχι.
Η αξιοποίησή τους προσφέρει ικανοποίηση και ολοκλήρωση. Οι δυνάμεις επίσης με την ευγνωμοσύνη και την ελπίδα αλλά και με μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Αισιοδοξία
Τα αισιόδοξα άτομα διαθέτουν αυξημένες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και δεξιότητες στο να προνοούν και να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα πριν εμφανιστεί ένα ζήτημα που χρήζει επίλυση.

Ψυχική ανθεκτικότητα
Μελετά τι είναι αυτό που κάνει τα άτομα να ξεπερνούν τις δυσκολίες, να τα βγάζουν πέρα με την αντιξοότητα και να ζουν μια ικανοποιητική ζωή.

Θετικά Συναισθήματα
Είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματά μας και τις επιπτώσεις τους στην υγεία μας, στις σχέσεις και στο περιβάλλον μας.

Θεωρία Θετικών συναισθημάτων:
-Τα θετικά συναισθήματα διευρύνουν το πεδίο της σκέψης και της προσοχής
-Δηµιουργούν αποθέµατα φυσικών, νοητικών, κοινωνικών και ψυχικών πόρων
-Λειτουργούν αντισταθµιστικά, ως αντίδοτο
-Ακυρώνουν τον αρνητισμό (στρες, προβλήµατα κ.ο.κ )
-Ενισχύουν την σωματική και ψυχική υγεία
-Ευθύνονται για µία συνεχή ανοδική αλυσίδα, παράγοντας νέα θετικά συναισθήματα
-Τροφοδοτούν την ψυχολογική αντοχή

Σημαντική είναι η υποκειμενική ερμηνεία και η νοηματοδότηση, πως δηλαδή εσωτερικεύουμε τα θετικά συναισθήματα και πως τα ερμηνεύουμε. Βέβαια, είναι σημαντική η κατανόηση των πρότερων αρνητικών συναισθημάτων καθώς δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε για αυτά, ούτε και να τα αγνοήσουμε.

Ευημερία
Πρόκειται για την υποκειμενική ικανοποίηση από τη ζωή. Υψηλότερη ευημερία συνδέεται με υψηλότερη δημιουργικότητα, αυξημένη επιμονή για την εκτέλεση έργων, αισιοδοξία, συστηματικότητα, μακροζωία, ανθεκτικότητα, εμπιστοσύνη αλλά και λιγότερο εγωκεντρισμό.

Ικανοποίηση από τη ζωή
Θεωρείται πιο σταθερή και μακροχρόνια από την ευτυχία, σχετίζεται με το γενικό συναίσθημα για τη ζωή μας και το πόσο ευχαριστημένοι είμαστε με το πως πηγαίνει η ζωή μας. Καταλαβαίνουμε ότι είναι υποκειμενική έννοια εφόσον σχετίζεται με το «πως ερμηνεύω γνωστικά σημαντικούς για εμένα παράγοντες». Να έχουμε στο μυαλό μας ότι διαφέρει η ευτυχία από την ποιότητα ζωής. Ας σκεφτούμε, πόσοι άνθρωποι έχουν μία καλή ποιότητα ζωής, ένα ωραίο σπίτι, ένα ωραίο αυτοκίνητο, μία οικογένεια αλλά παρόλα αυτά δεν είναι ευτυχισμένοι. Άρα, ποιότητα ζωής δεν συνεπάγεται απαραίτητα και ευτυχία! Παρόλα αυτά, μπορεί και η ευτυχία να σχετίζεται με τις συνθήκες διαβίωσης (ποσότητα και ποιότητα των τροφίμων, υγείας, στέγης).