Το σύνδρομο του “καλού παιδιού” και τα προβλήματα που μας δημιουργεί στην ενήλικη ζωή μας

Είσαι “καλό παιδί”; Λες εύκολα όχι; Κι αν τελικά πεις, μήπως μετά πνίγεσαι από τις ενοχές. Η Ντόρα Μίνου, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας,Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας) γράφει σήμερα για το σύνδρομο του “καλού παιδιού”, για την προσπάθεια και την αγωνία κάποιου να ικανοποιήσει τους άλλους, κερδίζοντας την αγάπη και την αποδοχή τους -με λάθος τρόπο.

Έχετε αναρωτηθεί πόσο σημαντικό είναι για σας να είστε το “καλό παιδί”; Το άτομο δηλαδή που δεν λέει εύκολα όχι, που δεν θέλει να δυσαρεστεί τους άλλους και όταν το κάνει γεμίζει ενοχές, που έχει μάθει να υποχωρεί και να συμμορφώνεται σε κανόνες και επιθυμίες των άλλων, που δυσκολεύεται να δει την δική του καταπιεσμένη ανάγκη γιατί υπηρετεί τις ανάγκες των άλλων, που είναι καλοπροαίρετο και πρόθυμο, που πάντα βρίσκει τρόπους για να εξυπηρετήσει τους άλλους γύρω του, που δεν επιτρέπει στον εαυτό του να θυμώσει, να αγανακτήσει, να αντιδράσει σε όλα αυτά που μπορεί να του δυσκολεύουν τη ζωή; Στην ουσία μιλάμε για άτομα που ζούνε με την ενοχή και το φόβο της απόρριψης, που δεν έχουν σταθεί ποτέ στην δική τους ανάγκη γιατί αυτό που έμαθαν είναι ότι στεκόμαστε στην ανάγκη των άλλων και δεν τους απογοητεύουμε.

“Το σύνδρομο του καλού παιδιού” είναι μία συμπεριφορά που βολεύει όλους τους άλλους αλλά είναι καταστροφικό για τον ίδιο που το βιώνει. Σε μικρές ηλικίες ήταν το βολικό και υπάκουο παιδί που έμαθε να παίρνει αγάπη και αποδοχή επειδή δεν έφερνε αντιρρήσεις και δεν εκδήλωνε τις δυσκολίες του αλλά και τα δικά του “σκοτεινά σημεία” ως προσωπικότητα. Ουσιαστικά στην παιδική ηλικία έχασε το σημαντικό και υγιές προνόμιο που βιώνουν παιδιά στην εξελικτική διαδικασία, να είναι δηλαδή το παιδί σε θέση να επιδείξει “κακές” συμπεριφορές όπως είναι η ζήλια, ο εγωισμός, ο θυμός, η απληστία, χωρίς να διαπραγματεύεται την αποδοχή και την αγάπη από τους γονείς του. Αυτή η καταστολή λειτουργεί καταστροφικά στην ενήλικη ζωή. Μεγάλωσε σε ένα ρόλο και συνεχίζει να τον παίζει και στην ενήλικη ζωή.

Ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στη ζωή του;
-Το κόστος αυτών των σταθερών καταπιεστικών συμπεριφορών επιβαρύνει το ίδιο το άτομο, και συχνά θα τον δούμε να έλκει και να έλκεται από τοξικούς ανθρώπους.

-Έχει υπερβολικό άγχος γιατί δυσκολεύεται να πει όχι με αποτέλεσμα να φορτώνεται με υποχρεώσεις που αφορούν άλλους, στην αντίθετη περίπτωση δεν μπορεί να διαχειριστεί τις ενοχές του.

-Δεν στέκεται και δεν αναγνωρίζει τις προσωπικές του ανάγκες.

-Ο θυμός είναι απαγορευμένο συναίσθημα γιατί προκαλεί αντιπάθειες με αποτέλεσμα να καταπιέζει το θυμό του, και το  πιθανότερο είναι πως κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί με κάποιο τρόπο ή θα “μεταμφιεστεί” σε ψυχοσωματικά συμπτώματα.

-Δυσκολεύεται να βάλει προσωπικούς στόχους και να τους πετύχει λόγω του φόβου τις αποτυχίας.

-Είναι πάντα στην αγωνία για την αποδοχή των άλλων, εφόσον η απόρριψη έχει μεγάλο ψυχοσυναισθηματικό κόστος. Συνέπεια αυτού είναι να αποφεύγει τις συγκρούσεις σε μία προσπάθεια να μην δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα στους άλλους.

-Η ενοχή είναι ένας κακός αλλά κυρίαρχος σύμβουλος.

-Οι σχέσεις του είναι επιφανειακές και μονόπλευρες. Δεν ζητάει και φυσικά δεν διεκδικεί για να μην γίνεται βάρος στους άλλους.

-Η έλλειψη ορίων είναι αποτέλεσμα της ανεπάρκειας που νιώθει σε σχέση με τους άλλους.

-Οι απαιτήσεις που έχει από τον εαυτό του είναι μεγάλες, ποτέ δεν είναι επαρκής και αυτό πυροδοτεί άγχος.

-Η αγάπη και η εκτίμηση έρχονται με προϋποθέσεις -εφόσον δηλαδή είναι “καλό παιδί”, τότε οι άλλοι θα τον αγαπούν.

 Η ενοχή είναι ένα από τα βασικά και επίπονα συναισθήματα που καλλιεργήθηκαν σε αυτό το άτομο και προκειμένου να μην τη βιώνει εξυπηρετεί ανάγκες άλλων. Ουσιαστικά χάνει την επαφή με τον εαυτό του γιατί δεν έχει μάθει ότι από τη σχέση με τον εαυτό μας ξεκινούν και χτίζονται οι σχέσεις με τους άλλους. Ουσιαστικά είναι καταπιεσμένα άτομα και εγκλωβισμένα σε μία εικόνα που έχουν δημιουργήσει τα “πρέπει” γύρω του.

Μπορεί να αλλάξει αυτό  όταν πλέον έχει γίνει στάση ζωής;
Φυσικά και μπορεί να αλλάξει εάν και εφόσον το άτομο αποφασίσει να δει πραγματικά τον εαυτό του:

-Αποκτώντας την επίγνωση αυτού που του συμβαίνει είναι ένα πρώτο βήμα για να διεκδικήσει έναν τρόπο επαφής και επικοινωνίας με τους άλλους με πιο ισότιμους όρους. Ο φόβος της απόρριψης είναι καταλυτικός στην ψυχική πίεση, το άγχος και την καθήλωση σε μοτίβα που δημιουργούν αδιέξοδα στην συναισθηματική απελευθέρωση και την προσωπική ευχαρίστηση.

-Η έλλειψη ορίων τον απομακρύνει από τις βασικές του ανάγκες και τις ουσιαστικές σχέσεις που προφανώς λείπουν από τη ζωή του.

-Οι σχέσεις χτίζονται με ισότιμους όρους, αποδοχή και σεβασμό στον άλλο και όχι με κριτήριο το προσωπικό συμφέρον και τη βολή του ενός.

-Αποσαφηνίζοντας τις προτεραιότητές του και στρέφοντας το βλέμμα του στις εσωτερικές του ανάγκες, αυτό θα τον βοηθήσει να βάλει στόχους και να προσπαθήσει να τους κατακτήσει, θα διεκδικήσει τις ανάγκες του, θα αναγνωρίσει δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που τον παγιδεύουν σε μία εικόνα που μόνο συναισθηματική πιέση, αναστολές και ενοχές μπορούν να του ενισχύσουν.

Να θυμάσαι…
…”το καλό παιδί” υπονομεύει την ψυχοσυναισθηματική του ισορροπία και αυταξία. Η έννοια της προσφοράς σε όλα τα επίπεδα έχει αξία όταν γίνεται από επιλογή και όχι από ενοχή. Γνωρίζοντας βαθύτερα τον εαυτό μας και ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή μας θα μπορέσουμε να έρθουμε πιο κοντά στις ανάγκες μας και να αλλάξουμε τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους -έχοντας ως βασικές προϋποθέσεις την ισοτιμία και την αποδοχή θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε σε πιο υγιείς σχέσεις.