Συναισθηματική εξάρτηση: Πόσο κακό μπορεί να κάνει σε μια σχέση, αλλά και σε σένα…

Η Ντόρα Μίνου, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας) γράφει για τις εξαρτητικές σχέσεις. Διάβασε παρακάτω γιατί ίσως αυτό που ονομάζεις “αγάπη” να είναι απλά συναισθηματική εξάρτηση που δημιουργεί μόνο προβλήματα…

Πολύ συχνά βλέπουμε παρεξηγημένη την έννοια της αγάπης. Η ευτυχία για κάποιους κρίνεται από την αίσθηση ότι ο άλλος τους αγαπά, έχοντας τη λανθασμένη άποψη ότι για να αγαπιούνται και να μην μείνουν μόνοι τους θα πρέπει να ακολουθούν τα θέλω και τις ανάγκες του άλλου.

Ο φόβος της εγκατάλειψης πολλές φορές καθηλώνει το άτομο σε ακατάλληλες ή και κακοποιητικές σχέσεις. Παρατηρούμε ζευγάρια που δηλώνουν αχώριστα και αγαπημένα, προσκολλημένα ο ένας στον άλλο και με εδραιωμένο το μοτίβο ο ένας να αποφασίζει, να παίρνει πρωτοβουλίες και ο άλλος να ακολουθεί. Αυτό σε μικρότερες ηλικίες μπορεί να συμβαίνει με τους γονείς και αργότερα και με τους φίλους ως ένδειξη ότι δημιουργεί σχέσεις συναισθηματικής εξάρτησης.

Είναι σαφές ωστόσο ότι τέτοιου είδους σχέσεις δεν είναι ισότιμες. Για τον εξαρτημένο είναι ιδιαίτερα μειωτική η σχέση και η θέση του μέσα στην παρερμηνευμένες έννοιες της αγάπης, της συντροφικότητας και της συμπόρευσης, γιατί όσο και να φαίνεται αβλαβής η εξάρτηση ουσιαστικά λειτουργεί ως εχθρός στην ευτυχία και την ολοκλήρωση γιατί μειώνει ή και μηδενίζει πολλές φορές την εξέλιξη, την ωριμότητα και την ολοκλήρωση της προσωπικότητας.

Τα βιώματα της παιδικής ηλικίας
Άτομα επιρρεπή στις εξαρτητικές σχέσεις συμβαίνει συχνά να έχουν μεγαλώσει με υπερπροστατευτικούς ή επικριτικούς γονείς, που στην ουσία δεν βοήθησαν στην αυτονομία του παιδιού και κατ’ επέκταση στην εδραίωση της αυτοπεποίθησης, εγκλωβίζοντάς το σε φόβους και ανασφάλειες ή στην αίσθηση της απόρριψης και της ανικανότητας. Επιπλέον πολλοί θα μπορούσαν να προέρχονται και από οικογένειες που ενίσχυσαν μία πρόωρη “ενηλικίωση” για το παιδί, με αποτέλεσμα να ψάχνουν το στήριγμα σε μεταγενέστερη εξελικτική φάση -ως ενήλικες πλέον.

Τα χαρακτηριστικά του συναισθηματικά εξαρτημένου:
-Αποποιείται όλων των ευθυνών που συνεπάγεται η σχέση. Τα λάθη συνεπώς δεν τον αγγίζουν, δεν είναι απειλή αφού κάποιος άλλος έχει πάρει τις αποφάσεις, άρα και τις ευθύνες.

-Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανασφάλεια. Και προσαρμόζεται στις συνθήκες της κατάστασης που επικρατεί. Δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες πιστεύοντας ότι δεν μπορεί να χειριστεί τίποτα μόνος του. Το ρίσκο μπορεί να φέρει την αλλαγή και συνεπώς δεν είναι ποτέ έτοιμος για να αναλάβει την ευθύνη σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

-Το όχι και η αντίδραση χρειάζονται σθένος για να τα υποστηρίξουμε κάποιες φορές. Ο εξαρτημένος προκειμένου να αποφύγει τη σύγκρουση δεν διεκδικεί τα θέλω του.

-Η συναισθηματική επιβεβαίωση λειτουργεί κάπως εμμονικά για αυτούς, αυτό σημαίνει ότι την αποζητούν συνεχώς είτε με λόγια είτε με πράξεις και όταν αυτό γίνεται λειτουργεί ανακουφιστικά αλλά δεν έχει μεγάλη διάρκεια. Αναζητούν ανά πάσα στιγμή την προσοχή του άλλου και γίνονται καχύποπτοι και υπεραναλυτικοί με τη συμπεριφορά του. Όταν αυτό δεν συμβαίνει πληγώνονται και νιώθουν ανεπαρκείς.

-Η εξάρτηση λειτουργεί απενοχοποιητικά, εφόσον όποιος δεν παίρνει πρωτοβουλίες δεν καλείται να υποστεί και τις οποιεσδήποτε συνέπειες.

-Η βαθύτατη πεποίθηση για τον εαυτό τους είναι ότι δεν έχουν υπόσταση χωρίς τον άλλο, με αποτέλεσμα να συρρικνώνονται. Αρχικά μπορεί να μην διαφοροποιούνται από τα γονεϊκά πρότυπα και στην πορεία από τους φίλους ή τον άνθρωπο που συνδέονται. Στην ουσία παραμερίζουν τα θέλω και δεν μπαίνουν στη διαδικασία διεκδίκησης. Έχουν μάθει να ζουν με καταπιεσμένα συναισθήματα και αρκούνται στην αντανάκλαση της ικανοποίησης και των συναισθημάτων των άλλων. Άλλωστε πολλές φορές ακούμε τη φράση: “Μου αρκεί που είσαι εσύ καλά…”

-Είναι ευάλωτοι λόγω της συναισθηματικής εξάρτησης σε αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη ή και καταχρήσεις.

Η βοήθεια
-Αρχικά είναι πολύ σημαντικό το άτομο να αποκτήσει επίγνωση -να καταλάβει δηλαδή ότι δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης με αποτέλεσμα να υποτιμά τον εαυτό του και να κάνει εκπτώσεις στη ζωή του δημιουργώντας άνισες και με “συμπτώματα παθολογίας” σχέσεις.

-Τα άτομα που δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης ουσιαστικά δεν έχουν μάθει να σχετίζονται με τον εαυτό τους. Δεν εστιάζουν στις ανάγκες και τις επιθυμίες τους γιατί λειτουργούν με βάση τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων. Είναι σημαντικό λοιπόν να αποκτήσουν μία ουσιαστική σχέση με τον εαυτό τους και να αρχίσουν να αναγνωρίζουν τί πραγματικά θέλουν οι ίδιοι ώστε να μπορέσουν να διαφοροποιηθούν από τον άλλο.

-Ο χρόνος και ο χώρος για τον καθένα λειτουργεί ουσιαστικά και εποικοδομητικά στον τρόπο που σχετίζεται τόσο με τον εαυτό του όσο και με τους άλλους. Δηλώνει φροντίδα για τον εαυτό μας και ανασυγκρότηση.

-Αντιμετωπίζοντας τους φόβους και τις ανασφάλειες βοηθάει κάποιος τον εαυτό του να βάλει στόχους και να τους πετύχει, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοαξία του ώστε να αρχίσει να χτίζει την αυτοπεποίθησή του, να σέβεται τα προσωπικά του όρια και να συνάπτει υγιείς σχέσεις.

Εν κατακλείδι, η ψυχοθεραπεία σε τέτοιες περιπτώσεις βοηθά ώστε κάποιος να γνωρίσει τον εαυτό του, να αναδείξει τις δυνάμεις του και να απεγκλωβιστεί από συναισθηματικά αδιέξοδα που τον ωθούν σε σχέσεις εξάρτησης. Η πραγματική ευτυχία και η επιτυχία των σχέσεων βασίζονται στην ισοτιμία -όπου και από τις δύο πλευρές υπάρχει αγάπη, σεβασμός, αποδοχή και διάθεση επικοινωνίας και κατανόησης των διαφορών που ουσιαστικά εξελίσσουν τη σχέση.