Συνεξάρτηση: Τι είναι και πώς μπορεί να βλάψει τη σχέση;

Η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα γράφει για τη συνεξάρτηση. Τι είναι; Πώς μπορεί να βλάψει τη σχέση σου; Τι μπορείς να κάνεις; 

“Αρκετά συχνά νιώθω ότι κάνω πολλές θυσίες για την ευτυχία του συντρόφου μου, χωρίς όμως να παίρνω αντάλλαγμα…” Εάν σας φαίνεται γνωστό το παραπάνω παράπονο ή αν το αναγνωρίζετε ως δικό σας τρόπο επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς, ένα μοτίβο δηλαδή όπως συνηθίζουμε να λέμε, τότε μάλλον βρίσκεστε σε συνεξάρτηση.

Τι είναι η συνεξάρτηση;
Με τον όρο συνεξάρτηση αναφερόμαστε σε ένα συναισθηματικά εξαρτημένο άτομο από ένα άλλο άτομο ή ακόμη και αντικείμενο, το οποίο ορίζει την ταυτότητα εαυτού του μέσα από το άτομο από το οποίο είναι εξαρτημένο. Στις σχέσεις που αναπτύσσει, προσδιορίζει την ταυτότητα και την αίσθησή του, όπως και τα ενδιαφέροντά του, μέσα από τον άλλον, πχ. “είμαι κυρία ιατρού” όπως βλέπαμε και στις ελληνικές ταινίες.

Τι είναι η σχέση συνεξάρτησης;
Το πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε τι είναι μία σχέση συνεξάρτησης. Πρόκειται για ένα μοτίβο συμπεριφοράς μέσα στο οποίο βρίσκουμε τον εαυτό μας εξαρτημένο από την αποδοχή του συντρόφου για εμάς, όπου τότε και μόνο τότε, η αυτοεκτίμηση και η ταυτότητά μας αξίζουν.

Ένα βασικό σημάδι είναι όταν η ζωή μας αποκτά νόημα και σκοπό, μέσα από ακραίες θυσίες για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του συντρόφου μας. Οι σχέσεις συνεξάρτησης σηματοδοτούν ως ένα βαθμό μία ανθυγιεινή προσκόλληση στον άλλον, καθώς το ίδιο το άτομο δεν νιώθει αυτάρκεια ή αυτονομία. Μάλιστα, το ένα ή και τα δύο μέλη της σχέσης, αλληλεξαρτώνται για να νιώσουν ολοκληρωμένα.

Ο καθένας μπορεί να μπει σε μία σχέση τέτοιου είδους. Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι κυρίως άτομα όπου οι γονείς τους τα κακοποίησαν συναισθηματικά ή τα παραμελούσαν στην εφηβεία τους, είναι πιο πιθανό να συνάψουν αλληλεξαρτώμενες σχέσεις. Η εξήγηση έρχεται μέσα από το ότι αυτά τα παιδιά διδάσκονται συχνά να ανατρέπουν ή να αναβάλλουν την εκπλήρωση των δικών τους αναγκών και επιθυμιών για να ευχαριστήσουν έναν δύσκολο γονέα, όπου τελικά τους γίνεται ένα μακροχρόνιο μοτίβο συμπεριφοράς μέσα από την προσπάθεια να κερδίσουν την αγάπη και την γονεϊκή φροντίδα. Στην ουσία, ακόμη και ως ενήλικες, εξακολουθούν και κουβαλούν εκείνο το “παλιό τραύμα”, αναπαράγοντας εκείνο το παιδικό μοτίβο γεμάτο όμως με κενά.

Συνήθως υπάρχει μία έλλειψη οριοθέτησης, καθώς το όριο το βάζω στον ίδιο μου τον εαυτό, στην ανάγκη μου για εγγύτητα. Πολλοί το βλέπουν ως αδυναμία λόγω της αγάπης που τρέφω για παράδειγμα προς τον άλλον. Και όμως, όταν αγαπώ, δεν σημαίνει πως χάνω τον εαυτό μου, όσο και να θέλω να βρίσκομαι με τον έρωτά μου. Είναι σαφές το όριο ανάμεσα σε εμένα και στον άλλον!

Πώς θα καταλάβω ότι βρίσκομαι σε μία σχέση συνεξάρτησης;
-Δεν μπορώ να βρω ικανοποίηση στη ζωή μου, μακριά από το σύντροφό μου.

-Αναγνωρίζω συμπεριφορές στο σύντροφό μου που με ενοχλούν σοβαρά ή που τις βρίσκω ακόμη και αρρωστημένες, αλλά παραμένω μαζί του.

-Στηρίζω το σύντροφό μου με κόστος τη δική μου ψυχική, συναισθηματική και σωματική υγεία.

-Οι γύρω μου λένε πως εξαρτώμαι πολύ από το σύντροφό μου.

-Κατά καιρούς μπορεί να επιθυμώ περισσότερη ανεξαρτησία, αλλά αισθάνονται μια ακόμη ισχυρότερη σύγκρουση όταν προσπαθώ να κρατήσω μία σχετική απόσταση, πόσω μάλλον να χωρίσω.

-Το κυρίαρχο συναίσθημα στη σχέση μας είναι το άγχος.

-Ξοδεύω πολύ χρόνο και ενέργεια είτε προσπαθώντας να αλλάξω τον σύντροφό μου είτε προσπαθώντας να συμμορφωθώ με τις επιθυμίες του.

Ποιος είναι ο αντίκτυπος μιας σχέσης συνεξάρτησης;
Μα ποιος άλλος, πέρα από την παραίτηση από τις δικές μου ανάγκες και της δικής μου ταυτότητας για να καλύψω και να εξυπηρετήσω τις ανάγκες του συντρόφου με ανθυγιεινές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώθω εξάντληση, εξουθένωση, κόπωση, να αρχίσω να παραμελώ άλλες σημαντικές σχέσεις μου.

Πώς μπορώ να αλλάξω μια σχέσης συνεξάρτησης;
Δεν είναι πάντα ο χωρισμός η λύση, τουλάχιστον όχι σε όλες τις περιπτώσεις. Άλλωστε, όπως προανέφερα, συνήθως πρόκειται για ένα παλιό μοτίβο συμπεριφοράς όπου έμαθα να αγνοώ τις δικές μου ανάγκες και επιθυμίες για να κερδίσω την αγάπη και τη φροντίδα. Και για τότε που το “έφτιαξα” μπορεί να ήταν ο καλύτερος δυνατός τρόπος για την επιβίωσή μου. Δεν σημαίνει όμως πως εξακολουθεί και παραμένει ένας αποδοτικός τρόπος, το αντίθετο μάλιστα. Άρα, για να επιδιορθώσω μια συνεξαρτητική σχέση:

-Είναι σημαντικό να θέσω όρια και να βρω ευχαρίστηση και ικανοποίηση ως άτομο.

-Μπορώ να συζητήσω με το σύντροφό μου την κατάσταση, να μιλήσουμε για αυτό, χωρίς βέβαια να μπούμε σε διαμάχη ή αλληλοχρεώση για το “ποιος φταίει και ποιος είναι ο σωστός”. Αντιθέτως, μπορούμε να θέσουμε στόχους στον τρόπο που σχετιζόμαστε οι δυο μας, που θα ικανοποιούν και τους δύο.

-Είναι επίσης σημαντικό να αρχίσω να περνώ χρόνο με συγγενείς, φίλους και γενικότερα άλλους ανθρώπους για να διευρύνω το υποστηρικτικό μου περιβάλλον.

-Μπορώ να βρω διάφορες ασχολίες που θα μου αρέσουν, χόμπι, ώστε να αξιοποιώ τον χρόνο μου αλλά με έναν ευχάριστο για εμένα τρόπο.

-Μπορώ επίσης να δοκιμάσω να πάρω για λίγο απόσταση από το σύντροφό μου ώστε να δημιουργήσουμε μια πιο υγιή εξάρτηση ο ένας από τον άλλον.

-Ωστόσο, χρειάζεται να λάβω υπόψη ότι οι ενέργειές μου είναι πιθανό να επιδεινώσουν ακούσια μια συνεξαρτητική σχέση.

Μερικές φορές οι άνθρωποι παραπλανούν τον εαυτό τους πιστεύοντας ότι βοηθούν έναν συνεξαρτητικό σύντροφο συνεχίζοντας να ικανοποιούν το άγχος του, χωρίς όμως να βοηθούν πραγματικά, καθώς τελικά μάλλον το τροφοδοτούν καλλιεργώντας έναν αρνητισμό προς τον ίδιο τον εαυτό!