Η τέχνη στο στόχαστρο: Από τους βανδαλισμούς του Παπαδόπουλου, στον λιθοβολισμό της Παναγιωταρέα – Όταν τα πιστεύω γίνονται λογοκρισία

Η τέχνη, από τη φύση της, δεν υπακούει σε όρια. Δεν είναι ουδέτερη, ούτε φιμωμένη. Προκαλεί, αμφισβητεί, εμπνέει και συχνά ενοχλεί. Είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας, των αντιφάσεών της, των φόβων και των ελπίδων της. Γι’ αυτό και υπήρξε πάντοτε πεδίο αντιπαράθεσης – άλλοτε με επιχειρήματα και άλλοτε, δυστυχώς, με πράξεις ή λέξεις βίας.

Το πρόσφατο περιστατικό βανδαλισμού έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη από βουλευτή του κόμματος «Νίκη», επειδή –όπως δήλωσε– τα έργα προσβάλλουν τα θρησκευτικά του πιστεύω, αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα ενός επικίνδυνου φαινομένου: της επιβολής προσωπικών πεποιθήσεων πάνω στην καλλιτεχνική έκφραση. Και δεν είναι το μόνο. Η συζήτηση που ακολούθησε σχετικά με το έργο του Παναγιώτη Τέτση –μια προσωπογραφία της κυρίας Άννας Παναγιωταρέα, προσωπικής του φίλης και άμισθης συμβούλου της υπουργού Πολιτισμού– έφερε στο φως μια ακόμη πτυχή του προβλήματος: την πολιτική εργαλειοποίηση της τέχνης.

Από τη μία, φωνές της Αριστεράς θεώρησαν την παρουσία του έργου πολιτικά φορτισμένη. Από την άλλη, ο πρόεδρος του κόμματος «Ελληνική Λύση», Κυριάκος Βελόπουλος, επέλεξε να σχολιάσει απαξιωτικά την έκθεση με ρητορική που ακουμπά τα όρια της πολιτιστικής αστυνόμευσης. Κοινός παρονομαστής; Η προσπάθεια φίμωσης της καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από την ιδεολογική σκοπιά του καθενός.

Η τέχνη όμως δεν υπάρχει για να επιβεβαιώνει. Υπάρχει για να ανοίγει διαλόγους, ακόμη και όταν αυτοί είναι δύσκολοι ή άβολοι. Δεν είναι εργαλείο προπαγάνδας, ούτε υποχρεωμένη να ευθυγραμμίζεται με τις εκάστοτε ηθικές ή πολιτικές νόρμες. Όταν αρχίζει να στοχοποιείται –όχι γιατί προκαλεί έγκλημα ή μίσος, αλλά γιατί δεν συμφωνεί με τις απόψεις μας– τότε η κοινωνία αρχίζει να γυρνά πίσω. Προς το σκοτάδι της λογοκρισίας και της σιωπής.

Η Εθνική Πινακοθήκη, όπως και κάθε δημόσιος καλλιτεχνικός χώρος, δεν είναι φέουδο κανενός. Ανήκει σε όλους. Και οφείλει να φιλοξενεί τη διαφορετικότητα, όχι να την εξοβελίζει.

Αν θέλουμε μια δημοκρατική κοινωνία με ουσιαστικό διάλογο, η ελευθερία της τέχνης πρέπει να παραμείνει αδιαπραγμάτευτη. Γιατί όταν φιμώνεται η τέχνη, αυτό που ακολουθεί είναι η φίμωση των ανθρώπων.

Τατιάνα